Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: (VII),(VI),(VI), (IV)-топ элементтері және олардың қосылыстары

Күні:

Сынып: 9

Мектеп: М.Мақатаев атындағы №47 ЖОМ

Мұғалімнің аты-жөні: Битабарова Х.И.

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы:

Аммиак

№12 зертханалық жұмыс. «Аммиак молекуласының моделі»

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.1.4.6 аммиактың молекулалық, электрондық және құрылымдық формуласын түсіндіру;

9.2.1.21 аммиакты алу және қасиеттерін қолданылуын түсіндіру.

Сабақтың мақсаты:

Барлық оқушылар: Аммиактың молекулалық, электрондық және құрылымдық формуласын жазады;

Оқушылардың басым бөлігі: Аммиакты алу және қасиеттерін қолданылуын біледі;

Кейбір оқушылар: Аммиактың химиялық қасиеттеріне теңдеулер жазады, есептер құрастырады.

Бағалау критерийі

Аммиактың молекулалық, электрондық және құрылымдық формуласын жазады;

Аммиакты алу және қасиеттерін қолданылуын біледі;

Аммиакқа қажетті теңдеулерін жазып, есептер құрастырады.

Тілдік мақсаттар

Термин сөздер: Габер процесі.

Аммиакты су.

Мүсәтір спирті.

Аммиак ......... газ. Аммиак .......... көрсетеді.

Құндылықтарға баулу

Оқушылардың сыни және шығармашылықпен ойлау

қабілеттерін дамыта отырып, оларды жеке және топпен жұмыс жасауға дағдыландыру

Пәнаралық байланыс

Геометрия (модель салуда)

Көркем еңбек (модель жасауда)

Алдыңғы білім

7.1.2.3 металдар мен бейметалдарды физикалық қасиеттері бойынша ажырату;

7.1.2.4 элементтерді металдар мен бейметалдарға жіктеу.

Сабақтың барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурс

Сабақтың

басы

І Ұйымдастыру кезеңі:

1.Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу. («Шаттық шеңбері» әдісі. Сабақ басталар алдында қолданамыз. Оқушылар үлкен шеңберге тұрады, кезектесіп тілек айтады.)

2.Үй тапсырмасын сұрау (оқушыларды «Санамақ» ойыны арқылы үш топқа біріктіріліп сұралады, 1 топ-«Шар» тобы; 2 топ-«Стержень» тобы;

3 топ-«Модель»).

«Пазл» әдісі (ойлау дағдыларын дамытады; шапшаңдыққа үйретеді).

Айналымдарды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазып, X, Y заттарын анықтаңдар:

N₂ → NH₃ → X → Y → HNO₃ → AgNO₃

Дескриптор:

-генетикалық байланысты шығарады;

-белгісіз х,у заттарын табады;

-шыққан өнімдердің атауларын атайды.

Кері байланыс («Мен күткен жауап»; «Рахмет, жарайсың, сен сұраққа толық жауап бердің»; мұғалімнің жазбаша ескертпесі, түсіндірмелері).

ҚБ. (Смайликтер арқылы бағаланады).

Плакат, түсті маркерлер

Сабақтың ортасы

Мұғалімнің түсіндірмелері: («Құрастыру» әдісі)

Аммиак.

Құрылысы. Азоттың сыртқы энергетикалық қабатында бес электрон бар және оның үшеуі дара. Сол дара электрондар аммиак NH₃ молекуласын түзуге қатысады.

Ортақ үш электрон жұбы электртерістілігі жоғары азот атомына қарай ығысады. Молекула пирамида пішінді.

Физикалық қасиеттері. Аммиак-суда өте жақсы еритін, өткір иісі бар түссіз газ. Бөлме температурасында бір литр суда 700 литр аммиак ериді. Бұл ерітінді аммиак суы немесе мүсәтір деп аталады.

Алынуы.

Зертханада аммиак алу үшін аммоний алу үшін аммоний тұздарына күшті сілтілерді қосады:

NH₄Cl + NaOH = NH₃↑ + NaCl + H₂O

(NH₄)₂SO₄ + Ca(OH)₂ = 2NH₃↑ + CaSO₄ + 2H₂O

Өндірісте аммиак алу үшін сутекке азотпен тікелей әсер етеді:

N_2(г) + 3H_{2 (г)} =NH_3(г) + 45,9 кДж

Шарттары:

Өршіткі-кеуекті темір;

температура-450-500⁰С;

қысым-25-30 МПа;

Бұл Габер процесі деп аталады (неміс физигі осы әдістің физикалық-химиялық негізін ойлап тапты).

Химиялық қасиеттері.

Егер аммиак ерітіндісіне бірнеше тамшы фенолфталеин тамызса, таңқурай түс пайда болады, яғни сілтілік орта көрсетеді: NH₃+HOH→NH₄OH

Аммиак пен ауаның қоспасының қопарылу қаупі бар. Бірақ аммиак тек таза оттекте ашық жасыл түспен жанады:

4NH₃ + 3O₂ = 2N₂ + 6 H₂O

Платина өршіткісін қолданғанда азот (ІІ) оксиді NO түзіледі:

4NH₃ + 5O₂ = 4NO + 6 H₂O

Қолданылуы.

Төмен қысымда (7-8 атм) аммиак сұйықтыққа оңай айналады. Сұйық аммиакты буландыру кезінде көп мөлшерде жылу сіңірілетіндіктен, сұйық аммиак түрлі суытатын құрылғыларда қолданылады.

Аммиактың суық ерітінділері медицинада және күнделікті өмірде қолданылады. Бірақ өнеркәсіпте өндірілген аммиактың көп бөлігі азот қышқылын, сондай-ақ басқа азотты қосылыстарды өндіруге жұмсалады. Олардың ең маңыздысы-азотты тыңайтқыштар, аммоний сульфаты, аммоний нитраты және несепнәр.

Зертханалық тәжірибеде қолданылатын қауіпсіздік техника ережелері:

1.Үшкір заттармен жұмыс жасағанда абай болу;

2.Топтық жұмыс жасағанда құрал-жабдықтарды шатастырмау;

3.Топтық жұмыс жасау ережесін сақтау.

№12 зерханалық жұмыс

«Аммиак молекуласының моделі»

Алдымен аммиактың құрылымдық формуласын құрастырыңдар. Молекулалардың сфералық модельдерін құрастыруға арналған жиынтықтан екі түсті шар алыңдар. Шарлардың аммиак молекуласы үлгілерін жасаңдар. Аммиак молекуласындағы атомдар арасындағы химиялық байланыстардың санына назар аударыңдар.

3 топқа үш түрлі тапсырма береміз.

1 топқа: ермексаздан аммиактың моделін жасау.

2 топқа: плакатка аммиактың моделін салу.

3 топқа: шар стерженьді модельдерден аммиактың моделін құрастыру.

Дескриптор:

- ермексаздан аммиактың моделін жасайды;

-плакатқа аммиактың моделін салады;

- шар стержінді модельдерден аммиактың моделін құрастырады.

Кері байланыс («Өте жақсы»; «Рахмет, бәрі дұрыс»;

мұғалімнің жазбаша ескертпесі, түсіндірмелері).

ҚБ. («Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады).

Ермексаз,

флипчарт, түрлі-түсті қаламдар,

шар стержіндер

Сабақтың соңы

1-тапсырма. «Интервью» әдісі арқылы сабақты бекітеміз:

1. Аммиактың құрылысы қандай?

2. Аммиак қандай физикалық қасиеттерге ие?

3.Аммоний ионына қандай сапалық реакция тән?

4. Аммиак Жер атмосферасында кездесе ме?

5. Аммиакқа тотықтырғыш, тотықсыздандырғыш қасиеттің қайсысы тән?

6. Аммактың күкірт қышқылымен әрекеттесу теңдеуін жазып, өнімді атаңдар.

7. Аммиак оттекте өршіткі қатысында және қатысынсыз жанғанда қандай өнімдер түзіледі?

8. Аммиакты қандай мақсаттарда пайдаланады?

9. Қандай процестер нәтижесінде аммиак Жер атмосферасына енеді?

10.Қандай ғаламшарлардың атмосферасында аммиак болады?

2-тапсырма. («Сандар сөйлейді» әдісі)

Массасы 100 г 20%-дық күкірт қышқылы арқылы қанша көлем (қ.ж.) аммиакты өткізгенде: а)аммоний гидросульфаты; ә)аммоний сульфаты түзіледі?

(Жауабы: a)V(NH₃)=4.48л; ә) V(NH₃)=8.96 л )

Дескриптор:

-есептің шартын құрастырады;

-реакция теңдеуін жазып, теңестіреді;

-формулаға сәйкес есепті шығарып аяқтайды.

Бағалау («2 тілек, 1 жұлдыз» әдісі арқылы бағаланады)

Үйге тапсырма: қайталау

Кері байланыс «Алма ағашы»

Саралау-Сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз? Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?

Бағалау- Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау

А-деңгейі: Аммиактың құрылысы қандай және аммиак қандай физикалық қасиеттерге ие?

В-деңгейі: NH₃+H₂O→

NH₄Cl+NaOH→

NH₃+O₂→

С-деңгейі:Көлем 5 л аммиак пен 15 л хлорсутекті араластырды. Қай зат артық қалды? Ол заттың массасы қандай?

1-тапсырма: «Смайликтер»

2-тапсырма: «Бас бармақ» әдісі

3-тапсырма: «2 тілек, 1 жұлдыз» әдісі

Кері байланыс «Алма ағашы»

1.Үшкір заттармен жұмыс жасағанда абай болу;

2.Топтық жұмыс жасағанда құрал-жабдықтарды шатастырмау;

3.Топтық жұмыс жасау ережесін сақтау.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары немесе оқу мақсаттары шынайы, қолжетімді болды ма?

Барлық оқушылар оқу мақсатына қол жеткізді ме? Егер оқушылар оқу мақсатына жетпеген болса, неліктен деп ойлайсыз? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақ кезеңдерінде уақытты тиімді пайдаландыңыз ба?

Сабақ жоспарынан ауытқулар болды ма және неліктен?

Жалпы бағалау

Сабақта ең жақсы өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Сабақтың бұдан да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекеленген оқушылардың жетістіктері/ қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?