Ата-ана арасындағы қарым-қатынастың бала психикасына әсері

Ата-ана арасындағы қарым-қатынастың бала психикасына әсері

Тақырыптың өзектілігі:Ата-аналық қатынастардың баланың психикасына әсері тақырыбының өзектілігі қазіргі әлеуметтік өзгерістер аясында даусыз. Отбасы қоғамның негізгі бірлігі болып қала береді және ата-аналық қарым-қатынастың баланың психикалық денсаулығының қалыптасуына қалай әсер ететінін түсіну өте маңызды.Қазіргі отбасылар әртүрлі қиындықтарға тап болады, мысалы, ажырасулардың көбеюі, ата-ана рөлдерінің өзгеруі, және бұқаралық ақпарат құралдарының отбасылық құндылықтарға әсерін кеңейту. Бұл ата-аналық қарым-қатынастың сапасы балалардың эмоционалды және психологиялық әл-ауқатына ұзақ мерзімді әсер етуі мүмкін екенін тереңірек зерттеу қажеттілігін көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты: зерттеу қазіргі әлеуметтік-мәдени өзгерістерді ескере отырып, ата-аналық қатынастардың балалардың психикасының қалыптасуына әсерін анықтауға және талдауға бағытталған.

Зерттеу міндеттері:

1. Теориялық негіздерді талдау:

- Ата-аналық қатынастар мен балалардың психикасы арасындағы байланысты сипаттайтын негізгі теорияларды қарастырыңыз.

2. Психикалық даму кезеңдерін зерттеу:

- Балалардың психикалық дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі ата-ана әсерінің әсерін талдау.

3. Әке мен ананың рөлін ашу:

- Әке мен ананың баланың психикасына әсер ету ерекшеліктерін, олардың өзара әрекеттесуін және жеке тұлғаны қалыптастыруға қосқан үлесін анықтау.

4. Отбасылық дағдарыстардың әсерін зерттеу:

- Отбасылық дағдарыстар балалардың эмоционалды жағдайы мен психикасына қалай әсер ететінін анықтаңыз.

5. Ата-ана тәрбиесінің стильдерін талдау:

- Ата-аналардың әртүрлі стильдерін жіктеу және олардың балалардың психикалық дамуына әсерін анықтау.

Зерттеу нысаны: зерттеу ата-аналық қатынастардың балалардың психикасы мен жеке басының қалыптасуына әсерін талдауға бағытталған.

Жобаның мақсаты: жобаның негізгі мақсаты-ата-аналардың әртүрлі стильдері мен тәрбие әдістерінің балалардың психологиялық дамуына әсерін анықтау.

Зерттеу әдістері:

1. Ата-аналардың сауалнамасы:қолданылатын ата-аналық стильдер мен тәрбие әдістері туралы мәліметтер алу.

2. Отбасылық өзара әрекеттесуді бақылау:нақты отбасылық ортада ата-аналық тәсілдердің практикалық іске асырылуын бағалау.

3. Балаларға арналған психологиялық тесттер: эмоционалды жағдайды, стресс деңгейін және жалпы психикалық әл-ауқатты бағалау.

Алынған нәтижелер:

1. Ата-аналардың негізгі стильдерін анықтау:нәтижелер зерттелетін отбасылар арасында әртүрлі ата-аналық стильдердің болуын көрсетті, соның ішінде авторитарлық, қолдаушы, пермиссивті және бөлек.

2. Балалардың эмоционалды әл-ауқатына әсері:ата-аналық стилі бар отбасыларда өскен балалардың эмоционалды жағдайы тұрақты екендігі анықталды.

3. Ата-аналардың білім деңгейімен байланысы: зерттеу сонымен қатар ата-аналардың білім деңгейінің белгілі бір ата-аналық әдістерді қолдануға әсерін анықтады.

4. Отбасылық тәрбиені жақсарту бойынша ұсыныстар: нәтижелерге сүйене отырып, отбасылардағы өзара әрекеттесуді жақсарту және балалардың психикалық дамуын қолдау бойынша ұсыныстар ұсынылады.

Отбасы балалардың эмоционалды, Әлеуметтік және когнитивті дамуының әртүрлі аспектілеріне айтарлықтай әсер ете отырып, жеке тұлғаны қалыптастыруда шешуші рөл атқарады.Отбасылық орта баланың негізгі эмоционалды дағдыларын қалыптастырады, оның қауіпсіздігін, сүйіспеншілігі мен құрмет сезімін қамтамасыз етеді.Отбасында балалар басқа адамдармен қарым-қатынас жасауды үйренеді, қарым-қатынас ережелерін меңгереді, бұл олардың әлеуметтік бейімделуіне әсер етеді.Отбасылық құндылықтар мен сенімдер баланың жеке басының құндылықтар жүйесін қалыптастыруға негіз болады.Ата-аналар жауапкершілік, табандылық және төзімділік сияқты мінез-құлық пен жеке қасиеттердің дамуына әсер етеді.Ата-аналармен өзара әрекеттесу оқуға деген қызығушылықты қалыптастыруға, ойлауды дамытуға және танымдық дағдыларды игеруге ықпал етеді.Отбасы-баланың қоғамдағы рөлі туралы түсініктерін қалыптастыра отырып, әлеуметтік-мәдени рөлдерді игерудің негізгі ортасы.Отбасылық құндылықтар мен нормалар адамның этикалық қағидаларын қалыптастыруға әсер ететін моральдық тәрбиенің негізі болып табылады.Осылайша, отбасы физикалық және эмоционалдық әл-ауқатты қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар баланың тұрақты және үйлесімді тұлғасын қалыптастырудың маңызды факторы болып табылады. Тұлғаның дамуы бірнеше негізгі кезеңдерден өтеді:

1. Ерте балалық шақ (0-2 жас): физиологиялық қажеттіліктерді қанағаттандыруға баса назар аударылады. Ата-аналарға деген сүйіспеншілік дамиды, қарым-қатынастың бастапқы формалары қалыптасады.

2. Ерте балалық шақ (3-6 жас):тілдік дағдылар мен әлеуметтік интеракцияны дамыту. Негізгі құндылықтар мен тәуелсіздікті қалыптастыру. Қиял мен ойын әрекетін дамыту.

3. Бастауыш мектеп жасы (7-11 жас): білім беру және әлеуметтік дағдыларды белсенді меңгеру. Өзін-өзі тануды дамыту және моральдың негізгі нормаларын қалыптастыру.

4. Жасөспірімдік кезең (12-18 жас):тәуелсіздікке ұмтылу және жеке тұлғаны қалыптастыру. Жеке жауапкершілік және қоғамдағы орын мәселелері туындайды.

5. Жастық шақ (19-25 жас):тұрақты сәйкестікті орнату процесі. Өз өміріңіз үшін жауапкершілікті қабылдау, Мамандық таңдау және жақын қарым-қатынас орнату.

6. Ересек өмір (25+ жас):мансапты дамыту, қарым-қатынасты тереңдету, отбасын құру. Өзін-өзі тануды дамыту, құндылықтарды қайта қарау және өмірдегі өзгерістерге бейімделу.

7. Жетілу және кәрілік (60 + жас): өмір рефлексиясы, жетістіктерді бағалау. Физикалық және әлеуметтік мәртебедегі өзгерістерге бейімделу процестері. Бұл кезеңдер әрдайым нақты сараланбайды және қайталануы мүмкін, ал жеке ерекшеліктер мен сыртқы жағдайлар тұлғаның даму барысына әсер етуі мүмкін. Ата-аналардың қолдауы мен тәрбиесінің әр кезеңдегі әсері:

Әр кезеңде ата-ананың әсері жеке тұлғаның қалыптасуына және өмірде сәтті бейімделу үшін қажетті дағдыларды дамытуға айтарлықтай әсер ететін қолдауда да, тәрбиеде де көрінеді.

Ата-аналардың тәрбие процесіндегі өзара әрекеті салауатты және үйлесімді отбасылық жағдайды қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Ата-аналар арасындағы тәрбие әдістері мен тәсілдері туралы қарым-қатынас тәртіп, оқыту және құндылықтар мәселелерінде біртұтас майдан құруға көмектеседі.Ата-аналардың рөлдері мен міндеттерін нақты анықтау тепе-теңдікті қалыптастырады және балаларды тәрбиелеудегі күнделікті міндеттерді тиімді шешуге мүмкіндік береді.Ата-аналардың екеуі де баланың өміріне, соның ішінде оқу істеріне, хоббиге және басқа да қызығушылық салаларына белсенді қатысуы маңызды.Ата-аналардың тәжірибесі мен идеяларын ашық талқылау ата-аналарға бір-бірінен байытуға, жаңа әдістер мен тәсілдерді табуға мүмкіндік береді.Ата-аналар арасында шешімдер мен тәртіптік шаралардың дәйектілігін қамтамасыз ету балалар үшін тұрақты және болжамды жағдай жасайды.Ата-аналар бір-біріне эмоционалды және практикалық қолдау көрсете алады, бұл әсіресе стресс пен қиындық жағдайында маңызды.Ата-аналардың өзара әрекеттесуі балаларға салауатты қарым-қатынас орнатуда және сындарлы өзара әрекеттесуді үйретуде үлгі болып табылады.Ата-аналардың жалпы өзара іс-қимылы балалардың табысты және үйлесімді дамуына ықпал ете отырып, тәрбие процесінде бірыңғай алдыңғы қатарды қалыптастырады. Әке мен ананың баланың психикасына әсері кейбір аспектілерде әр түрлі болуы мүмкін:

Маңыздысы, бұл айырмашылықтар абсолютті емес және әр ата-ананың жеке ерекшеліктеріне, сондай-ақ отбасы динамикасының түріне байланысты өзгеруі мүмкін. Екі ата-ананың бірлескен күш-жігері, әдетте, баланың толық дамуын қамтамасыз етудің ең жақсы тәсілі болып табылады.

Қортындыдай келе, балалардың психикасы мен жеке басын қалыптастырудағы ата-аналық қатынастардың негізгі маңыздылығын көрсетеді. Нәтижелер ата-аналық стильдердің әртүрлілігін және олардың балалардың эмоционалдық әл-ауқатына әсерін ескере отырып, тәрбиеге саналы көзқарасты қолдайды.Зерттеу отбасылардың ата-аналық көзқарастары бойынша ерекшеленетінін және ата-аналық стильдердің әртүрлілігі қалыпты жағдай екенін растайды. Бұл әр отбасының жеке ерекшеліктерін түсіну қажеттілігін көрсетеді.Қолдау көрсететін ата-аналық стильдер балалардағы тұрақты эмоционалды жағдайға ықпал ететіні анықталды. Бұл отбасылық тәжірибеде осындай тәсілдерді түсіну мен дамытудың маңыздылығын көрсетеді.Зерттеу ата-аналық әдістер мен ата-аналардың білім деңгейі арасындағы байланысты көрсетеді, мәдени және білім беру факторларының тәрбиеге әсерін көрсетеді.Қорытынды әр балаға оның ерекше қажеттіліктерін, темпераменті мен сипаттамаларын ескере отырып, жеке көзқарас қажеттілігін көрсетеді.Эмоционалды қауіпсіздікті қамтамасыз ететін және тәрбиенің бейімделу стратегияларын дамытатын қолдау көрсететін отбасылық ортаны құруға бағытталған ұсыныстар ұсынылды.Жалпы, зерттеу ата — ана болу икемділік пен бейімделуді қажет ететін үздіксіз процесс екенін көрсетеді. Ата-аналық стильдерін білетін және эмоционалды ортаны байытуға ұмтылатын отбасылар балаларының толық және сау дамуына ықпал етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Баркан А. И. «Ата-аналарға арналған практикалық психология немесе балаңызды қалай түсінуге болады» 2019ж 429 б.

Архиреева Т. В. «Ата-аналық ұстанымдар бастауыш мектеп жасындағы баланың өзіне деген көзқарасын дамыту шарттары ретінде »2017ж. 169 б.

Андреева Л. А. «Балалар мен ата-аналар қатынастарының психологиялық ерекшеліктері» 2007ж. 56-78б.