БАЛАБАҚША ПСИХОЛОГЫНЫҢ КӘСІБИ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЕРЕКШІЛІГІ

БАЛАБАҚША ПСИХОЛОГЫНЫҢ КӘСІБИ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЕРЕКШІЛІГІ

Сабырова Қуралай Аскарбековна

Шымкент қаласы, №35 «Сәуле» бөбекжай бақшасының педагог-психологы

Мектепке дейінгі балалық шақ адамның дамуында маңызды рөл атқарады. Бұл жеке адамның өмір жолы басталатын алаң екендігі жиі айтылады. Егер сіз осы кезеңде қателессеңіз, «ұшу параметрлері» тәуелді адамдардың - ата-аналардың, педагогтардың, психологтардың есептеулері мен әрекеттерінде қателіктер жіберіңіз - адам тағдырының «зымырандары» басқа, күтпеген, кейде басқа жолмен асығады. Есіңізде болсын, А.Вознесенский: «Тағдыр, зымыран сияқты, парабола бойымен ұшады. Кейде, қараңғыда, бірақ жиі - кемпірқосақ бойымен» деген.

Демек, бәрі балалық шақтан басталады. Ол көбінесе адамның «ересек» өмірін анықтайды. Бірақ біз балалық шақтың тағы бір қырына назар аударғымыз келеді. «Балалық шақтың қайтып келмейтін бақытты кезеңі» (Л.Толстой) өзіндік ерекшелігі, өзіндік құндылығы туралы. Бала болашақ өміріне дайындалып қана қоймайды. Ол осы жерде және қазір өмір сүреді. Үлкендерден. «Балалық шақтағы мамандар», адамның болашақ тағдыры ғана емес, оның бүгінгі өмір қуанышы, ашқан жаңалықтары, қарым-қатынасы мен шығармашылығына байланысты. Әсіресе, балалар психологтарының – бала дамуының бас дизайнерлерінің маңызы зор.

Мектепке дейінгі мекемедегі педагог-психологтың қызметі кәсіби қызметтің кең ауқымын қамтиды:

1) Балалармен жұмыс:

• балабақша тобындағы балалардың қарым-қатынас сипатын бақылау, топтың социометриялық құрылымын, балалардың социометриялық статусын анықтау, «жұлдыздардың», «көшбасшылардың», «елеусіз қалғандардың», «оқшауланғандардың» балаларының мінез-құлқын зерттеу;

• топтың психологиялық климатын диагностикалау және түзету әдістерін әзірлеу, тәрбиешілер жұмысының нәтижелерімен таныстыру, әр балаға құрдастар тобындағы қолайлы жағдайды қамтамасыз ету;

• балалардың психикалық даму деңгейін диагностикалау және қажет болған жағдайда түзету әдістерін әзірлеу бойынша жеке жұмыс;

• балалардың өзіндік ерекшелігін анықтау мақсатында олармен жеке және топтық жұмыс

шығармашылық қабілеттері, сонымен қатар мектепте оқуға дайындығы;

• қарым-қатынаста қиындықтары бар балаларды анықтау – агрессивті, ұялшақ, ұялшақ; мінез-құлқында – қыңыр, қыңыр, қақтығыс, тентек; білім беруде – осы жасқа сәйкес білім беру мазмұнын меңгермеген балалар; эмоционалды дамуда – ерекше психофизиологиялық ерекшеліктері бар қозғыш, қозғыш балалар – аутист, гиперактивті, гипоактивті, инфантильді және т.б.

• балаларды жеке тексеру және қажет болған жағдайда жеке және топтық түзету ұйымдастыру;

• ата-аналар мен тәрбиешілерге балабақша мен отбасы өмірін ұйымдастыру бойынша ұсыныстар әзірлеу; психологиялық-медициналық, медициналық-педагогикалық орталықтарға кеңес алуға жолдама.

2) Ата-аналармен жұмыс:

• ата-ананы психологиялық тәрбиелеу, олардың психологиялық мәдениетін қалыптастыру;

• балалар мекемесіне түсетін балалардың ата-аналарына баланың жаңа өмір жағдайларына бейімделуі, оқу іс-әрекеті мен қарым-қатынасы бойынша кеңес беру;

• эмоционалдық, мінез-құлық және когнитивті қиындықтары бар балалардың ата-аналарына кеңес беру;

• отбасында баланың өмірін ұйымдастыру бойынша ұсыныстар әзірлеу қажет болған жағдайда арнайы сабақтар, тренингтер;

• ата-аналар жиналысына қатысу, балалардың жас және жеке ерекшеліктері туралы ата-аналарды хабардар ету.

3) Тәрбиешілермен жұмыс:

• тәрбиешінің тұлғааралық қарым-қатынас түрін анықтау және қажет болған жағдайда оны оңтайландыру;

• топ тәрбиешісінің жұмысын талдау және балалармен тұлғааралық қарым-қатынас орнатуда қиындықтар туындаған жағдайда көмек көрсету;

• балаларды тәрбиелеу, оқыту және психикалық даму ерекшеліктері мәселелеріне арналған мұғалімдер кеңестеріне қатысу;

• эмоционалдық, әлеуметтік және интеллектуалдық дамуында қиындықтары бар балалармен жұмыс істеу үшін балалар мекемесінің тәрбиешілері мен басқа мамандарына ұсыныстар әзірлеу;

• осы топтағы балалармен жұмыс істейтін тәрбиешілер мен басқа қызметкерлердің психологиялық-педагогикалық үйлесімділігін анықтау;

• топтағы эмоционалдық климатты оңтайландыру бойынша ұсыныстар әзірлеу, тәрбиешінің эмоционалды күйіп қалуының алдын алу шараларын ұйымдастыру;

• педагогикалық өзара әрекеттесу стилін оңтайландыру бойынша арнайы оқу сабақтарын, тренингтер, кеңестер өткізу.

Мектепке дейінгі мекемедегі оқу-тәрбие үрдісіне барлық қатысушылардың психологиялық мәдениетін қалыптастыру психологтың басты міндеті болып табылады.

Тұлғаның психологиялық мәдениеті – тұлғаның, сананың, іс-әрекеттің барлық салаларын қамтитын нақты өмірлік құбылыс. Психологиялық мәдениетке мазмұнды, қысқаша анықтама беру әлі мүмкін емес. Әрине, психологиялық мәдениет – бұл адамзаттың өз психикасын теориялық тану саласында, өзін-өзі тану, өзін-өзі реттеу, тұлғааралық өзара әрекеттесу саласындағы жетістіктерінің жиынтығы деп айта аламыз. Сонымен психологиялық мәдениет психиканы тану саласындағы сәйкес дағдыларды, концептуалды жетістіктерді, концепцияларды, сондай-ақ адамзаттың бүгінгі өмір сүру кезеңінде қалыптастырған өзін-өзі реттеу және тұлғааралық өзара әрекеттесу алгоритмдерін қамтиды.

«Психологиялық мәдениет» көп қырлы және көп функциялы білім беру болып табылады. Зерттеушілер жалпы жеке тұлғаның «психологиялық мәдениетін» және оның функционалдық құрамдас бөліктерін сипаттайтын жүйелік критерийлерді анықтайды.

Жүйе критерийлері:

• Психологиялық сана.

• Тұлғааралық кеңістіктегі конструктивті белсенділік.

• Тұлғаішілік кеңістікте өзін-өзі реттеу әрекеттері.

• Рефлексиялық белсенділік.

• Позитивті «Мен-концепциясы».

Функционалдық критерийлер:

• Өзін-өзі тануға психологиялық дайындығы.

• Психологиялық білімнің тереңдігі, жүйелілігі.

• Психологиялық белсенділік жағдайында психологиялық білімді беру мүмкіндігі.

• Басқалармен қарым-қатынаста мінез-құлықтың икемділігі.

• Өзін-өзі реттеу жолдарын адекватты таңдау.

• Интроспекция, интроспекция, өзін-өзі бағалау дағдылары.

• Адамдарға әсер ету және ықпалға қарсы тұру қабілеті.

Психологиялық мәдениет адамның екі әлемде өмір сүруін қамтиды: өзінің жеке тұлғасының ішкі әлемінде және тұлғааралық кеңістік әлемінде. Психологиялық мәдениеттің құрылымына келетін болсақ, ол білім немесе күнделікті тәжірибе арқылы жүзеге асырылатын өзінің психикалық процестері, өз психикасы, тұлғасы туралы идеяларды, сонымен қатар интроспекция, өзін-өзі тану және өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі реттеу тәсілдерін қамтиды. Осылайша психологиялық мәдениеттің теориялық қабатын сипаттаудан белсенділік деңгейіне өтеміз.

Психологиялық белсенділік - бұл адамның ішкі жағына қарай бет бұратын жеке өзіне-өзі қызмет ету әрекеті. Бұл адамның өзіндік ішкі инстанцияларын қалыптастырумен, адамның белгілі бір ішкі қиындықтарын жеңу қабілетімен байланысты өзін-өзі тану әрекеті және жеке тұлғалық, тұлғааралық әрекеттен тыс әрекет, сонымен қатар психологиялық делдал болып табылады. мәдениет.

Сонымен, психологиялық мәдениет екі проекцияда орналасады: теориялық проекциялар және психологиялық әрекеттің проекциялары. Психологиялық қызметтің екі негізгі бағыты бар: өзіне қатысты белсенділік және басқа адамға қатысты белсенділік.

Психологиялық мәдениетті қалыптастыру және дамыту дегеніміз - адамды өзін-өзі тануға, оның өмір сүруінің екі әлемінде: өз жанының ішкі тұлғалық кеңістігінде және басқа адамдармен қарым-қатынас пен қарым-қатынастың тұлғааралық кеңістігінде табысты әрекет етуге үйрету.

Психологиялық мәдениетті қалыптастыру тағы бір маңызды міндетті шешуді анықтайды: балалардың, ата-аналар мен тәрбиешілердің психологиялық денсаулығын сақтау және нығайту. Ол оқу-тәрбие процесінің барлық ішкі құрылымдарында қолайлы психологиялық климатты қамтамасыз етеді, балалардың, тәрбиешілер мен ата-аналардың ішкі әлемінде эмоционалдық салауаттылық үшін негіз жасайды.