Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша

Сыныбы: 8 а

Күні: 13.10.2016 жыл

Пәні: Қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы:

Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша

Сабақтың мақсаты:

Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықшаның жасалу жолдарын түсіндіру, түрлі әдістерді пайдалана отырып, балалардың есте сақтау қабілеттерін арттыру.

Күтілетін нәтиже:

Жасалу жолдарын түсінеді

Ресурстар:

Плакат, стикер, слайд, АКТ, оқулық

Әдіс-тәсілдер:

«Көбелек қондыру», миға шабуыл, «Бағанды тест», АКТ

Сабақ кезеңі

Уақыты

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Ұйымдастыру кезеңі

5 мин

Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру

Сәлеметсіздер ме, балалар! Ендеше бүгінгі сабағымыз көңілді әрі жарасымды болуы жағымды ахуал орнатып алайық.

Мынау – менің жүрегім,

Бәрі осыдан жаралған.

Мынау – басым ақылды,

Барлық істі басқарған.

Мынау – менің оң қолым,

Мынау - менің сол қолым,

Барлық істі атқарған.

Сыныпты тақырыбымызға байланысты 3 топқа бөлеміз. Гүл арқылы

І топ – Дара

ІІ топ – Күрделі

ІІІ топ – Үйірлі

Топ ережесін еске алу

Оқушылар 3 топқа бөлінеді.

• тәртіпті сақтау

• уақытты үнемдеу

• тақырыптан ауытқымау

• бір-бірінің пікірін тыңдау

• өзара көмек көрсету

белсенділік таныту

Үй тапсырмасын сұрау

8 мин

«Зымыран сұрақтар»

1. Сөйлем дегеніміз не?

2. Сөйлем мүшелері нешеге бөлінеді?

3. Тұрлаулы мүше дегеніміз не, түрлері?

4. Сөйлем мүшелері құрамына қарай нешеге бөлінеді, түрлері?

5. Бастауыш сұрақтары?

6. Бастауыштың жасалу жолдары, мысалкетір.

7. Баяндауыш болатын сөз таптары, біреуіне мысал келтір.

8. Дара, күрделі, үйірлі мүшелерге мысал келтір.

Талдап келген сөйлемдерін тексеру

Сұрақтарға жауап береді

Әр топтан 3 оқушыдан талданған сөйлемдерін тексеру

Ой қозғау – Жұмбақ шешу

1. Кіммін мен?

Бәрінің иесімін.

Маған қарап құрайсың

Ойыңның сен жүйесін. (бастауыш)

2. Ешқашанда ол аянбайды,

Не болғанын баяндайды.

Жазған бала нүкте қойып,

Сөйлемін аяқтайды. (баяндауыш)

3. Ол дағы атау тұлғалы

Сөздерді байланыстырады.

Байланысу түрі оның – қиысу

Интонация тәсілімен түйісу. (бастауыш пен баяндауыш)

Оқушылар бағдаршамның түстерін пайдалана отырып, өздерін бағалайды.

Жаңа сабақ

8мин

Бастауыш пен баяндауыштың қай сөз табынан болғанына қарай және интонация арқылы байланысуына қарай мына жағдайларда бастауыштан кейін сызықша қойылады:

1. Бастауыш та,баяндауыш та атау тұлғалы зат есім болса,араларына сызықша қойылады.астық – біздің байлығымыз.(«Тербеледі тың дала».) Күдіренов Айтым – аға шопан. Ерлік – бүгінгі өмір талабы. («Дала дауылпаздары»)

2. Бастауыш сілтеу есімдігінен немесе жіктеу есімдігінің ІІІ жағынан болып,баяндауыш зат есімнен болса,бастауыштан кейін сызықша қойылады.Бұл – үлкен қуаныш Ол – қазір звено бастығы.

3. Бастауыш заттанған сын есімнен,сан есімнен және есімшеден болып,баяндауыш зат есімнен болса,бастауыштан кейін сызықша қойылады.Қыздардың үлкені – Майра,кішісі – сайра. Үш – тақ сан. Ұзын белдің бойында биік таудай мұнартқан – Қарағанды.

4. Бастауыш тұйық етістіктен (дара я күрделі) болып,баяндауыш зат есімнен болса немесе керісінше,бастауыш зат есім,баяндауыш тұйық етістіктен болса,араларына сызықша қойылады.Менің ұмтылған тілегім – қалайда пайдалы адам блып шығу. Қой бағу – қиын кәсіп.

5. Бастауыш та, баяндауыш та сан есім болса,араларына сызықша қойылады: Бес жерде бес – жиырма бес.

6. Сілтеу есімдігі мен жіктеу есімдігінің ІІІ жағынан болған бастауышты ,сондай-ақ зат есім,сын есім,есімшеден болған бастауыштарды көршілес тұрған зат есімнен болған сөйлем мүшесінің анықтауышы деп шатастырмас үшін,бастауыштан кейін сызықша қойылады: Бұл – жазушының байқағыштығын көрсетеді.жақсы – ісімен жақсы.Көрмес – түйені де көрмес.

7. Сан есімнен болған бастауышты күрделі сан есімнен болған мүшеден ажырату үшін,соңынан сызықша қойылады. Жүз – жиырма беске бөлінеді.Жүз жиырма – беске бөлінеді

Жаңа сабақты түсінеді

Жаңа материалды қолдану

14 мин

Оқулықпен жұмыс

40-жаттығу

І топ – 1,2-сөйлем

ІІ топ – 3,4-сөйлем

ІІІ топ – 5,6,7-сөйлем

«Мақал – сөздің мәйегі»

1. Көпке жақын – көкке жақын.

2. Талап – талмас қанат.

3. Тауып сөйлесең – күміссің,

Таппай сөйлесең – мыссың.

4. Кім еңбек етсе – сол тоқ.

5. Батыр туса – ел ырысы,

Жаңбыр жауса – жер ырысы.

6. Ер жігіттің екі сөйлегені өлгені,

Еменнің иілгені - сынғаны.

7. Еңбек – адамның екінші анасы.

8. Ел көркі – мал,

Өзен көркі – тал.

9. Ердің айнасы – еңбегі.

Пысықтау жаттығулары

41-жаттығу

І топ – 1,2-сөйлем

ІІ топ – 3,4-сөйлем

ІІІ топ – 5,6-сөйлем

Жасалу жолдарын, сызықша қойылу, қойылмауын анықтайды.

5. мин

«Бағанды тест»

1.Бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен болса, бастауыштан кейін қандай тыныс белгісі қойылады?

А) үтір В) сызықша С) дефис

2. Бастаушы пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша.

А) Ұсыныс сол – сөз өздеріне берілсін.

В) Жақсы келдің айналайын! – деп қалбақтап жатты ана.

С) Баланың өскен бесігі – кең дүниенің есігі.

3. Сызықша қойылатын орын.

А) Адамды жақсы көру үлкен қасиет.

В) Оның түсі қара торы.

С) Ақылды ісіне сенеді.

4. Бастауыш тұйық етістік, баяндауыш зат есімнен болған сөйлемді тап

А) Үшеуі сыртқа шықты

В) Оқуға түсу менің арманым.

С) Оқу инемен құдық қазғандай.

5. Бастауыш заттанған сын есім, баяндауыш зат есімнен болған сөйлем.

А) Адамның жаманы мылжың, жақсысы жомарт

В) Ақылды ісіне сенеді

С) Дала тап-таза

6. Бастаушы пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша.

А) Абай Жиренше сөздеріне жауап та айтпады

В) Ол да бала

С) Менің мақсатым еліме пайдалы азамат болу

Сабақты қорытындылау мақсатында тест талдайды

Қорытынды

5 мин

Рефлексия «Көбелек қондыру»

Бағалау

Үйге тапсырма: 42-жаттығу

Парақшаға жапсырылған стикер арқылы бағалау.

Рефлексия