Сыныбы: ---сынып

Сабақтың тақырыбы:“Карбон қышқылдары.”.

Мақсаты:Білімділік:Карбон қышқылдарының атаулар жүйесіне, жітелуіне, қасиеттеріне түсінік бере отырып, карбоксил тобының құрылысына талдау жасату.

Дамытушылық: Карбон қышқылдарын зерттеуде жаңалық ашқан ғалымдардың еңбектеріне тоқталу. Карбон қышқылдарының жеке өкілдері туралы мәлімет беру.

Тәрбиелік:Органикалық қышқылдардың тривиалды атауларына мән бере отырып, олардың аталу себептері , алыну әдістері туралы әңгімелесу.

Сабақтыңтүрі:аралас сабақ.

Сабақ типі: жаңа тақырыпты меңгеру.

Сабақтыңкөрнекілігі:интерактивтібелсендітақта.

Пәнаралықбайланыс:биология, медицина, тарих, физика, математика.

Сабақбарысы:

I. Ұйымдастырукезеңі. (сабақ бойына жүргізіледі)

2. Жаңа тақырып мазмұны.

3. Бекіту.

4. Үй тапсырмасын сұрау.

5. Үй тапсырмасын сұрау.

5. Оқушылардыбағалау.

7. Үйгетапсырма.

I.Сабақ жоспары:

а) Карбон қышқылдарының жіктелуі

ә) Карбоксил тобының құрылысы

б) Аталуы, изомерленуі, физикалық қасиеттері

в) Алынуы, химиялық қасиеттері

г) Ангидридтер түзілуі

д) Карбон қышқылдарының жеке өкілдері

е) Бірнегізді қанықпаған қышқылдар

Карбон қышқылдары

Бірнегізді к.қ. CH₃COOH сірке қышқылы

CH₂=CH-COOH акрил қышқылы

Көп негізді к.қ. СOOH-COOH қымыздық қышқыл

HOOC-CH₂-COOH лимон қышқылы

HOOC-CH₂- C↑OH↓COOH-CH₂-COOH лимон қышқылы

HOOC- (CH₂)₂-COOH янтарь қышқылы

HOOC-C₆H₄-COOH терефталь қышқылы

Карбоксил тобының құрылысы R→

Изомерленуі: Көміртек қаңқасына байланыты және күрделі эфирлермен класаралық.

CH₃-CH₂-CH₂-COOH; CH₃- -COOH CH₃→ H→

Бутон қышқылы метилпропин қышқылы этилацетат пропилормиат

Алыну жолдары: CH₃-CH₂-CH₂-CH₃ 2CH₃→

CH₃-CH₂OH CH₃COOH

CH₃→ CH₃-COOH

CH₃-OH+CO→CH₃COOH

Физикалық қасиеттері: H-COOH, CH₃COOH, CH₃-CH₂-COOH –өткір иісті сұйық заттар суда ериді. Жоғары карбон қышқылдары қатты заттар.

II Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттері.

А) 2R-COOH+Mg→(RCOOH)Mg+H₂↑

Б) 2RCOOH+MgO→(RCOO)₂Mg+H₂O

В) RCOOH+NaOH→RCOONa+H₂O

Г) R-COOH+Na₂CO₃→R-COONa+H₂O+CO₂↑

а) R→ +HO-R→R-C -O-R+H₂O(этирификация реакциясы)

б) СH₃COOH+HOOC-CH₃ CH₃- -O-C^O-CH₃+H₂O (сірке ангидриді)

в) ) СH₃→ +Cl₂→CH₂Cl₂- +HCl (радикаодық хлорлау реакциясы)

Карбон қышқылдарының жеке өкілдері:

Құмырсқа қышқылы: H-COOH- өткір иісті, суда жақсы еритін, түссіз сұйық зат.

Өнеркәсіпте алынуы: CO+NaOH HCOONa

2HCOONa+H₂SO₄=2HCOOH+Na₂SO₄

Cірке қышқылы: СH₃→ - өткір иісті, суда жақсы еритін, түссіз сұйықтық.

Пальмитен қышқылы C₁₅H₃₁COOH

Cтеарин қышқылы C₁₇H₃₅COOH+NaOH→C₁₇H₃₅COONa+H₂O

Na стеараты (сабын)

Қанықпаған бірнегізді карбон қышқылдары

C_nH_2n-1COOH

C₁₇H₂₉COOH C₁₇H₃₁COOH C₁₇H₃₃COOH C₁₇H₃₅COOH

Линолен қ-ы линол қ-ы олеин қ-ы стеарин қ-ы

III Бекіту:

RCH₃→RCH₂-OH R→ R→

Көмірсутек альдегид қышқыл

R-COONa- сабын

R-COOR күрделі эфир

C₂H₆+Cl₂ C₂H₅Cl+HCl

C₂H₅Cl+NaOH→C₂H₅OH+NaCl

C₂H₅OH СH₃→ +H₂O

СH₃→ +2Cu(OH)₂→СH₃→ +2CuOH+H₂O

2CH₃-COOH+2Na→2C₁₇H₃₅COONa+H₂сабын

СH₃→ +HO-C₂H₅→ СH₃→ +H₂O

IV. Үйге тапсырма :

1. Альдегидтердің жалпы формуласы (C_nH_2nO)

2. Қандай спирттерді тотықтырып алуға болады? (біріншілік)

3. Кучеров реакциясы (C₂H₂+H₂O СH₃→ )

4. Қанықпаған альдегидтер (акролин, CH₂, СH→ )

5. Энант альдегидтерінің халықаралық атауы (гептаналь)