Мирзараимова Насиба

«Оттегі. Оксидтер. Жану» тақырыбын кейс әдісі арқылы түсіндіру

Қазақстандағы Байқоңыр –ғарышқа зымырандар ұшырылатын дүниежүзіндегі алғашқы әрі ірі ғарыш айлағы. Зымырандарды ұшыру үшін көп мөлшердегі отынның жануы барысында алынған энергия қолданылады.

Тапсырмалар:

1.Қалай ойлайсыңдар, неліктен

ғарыш кемесі ұшырған

кезде жанып кетпейді?

2. Неліктен тас жанбайды деп ойлайсыңдар?

3. Суретте көрсетілген материалдардың Қайсысы жанады ? Заттың жану қасиетін білу неліктен маңызды деп ойлайсыңдар?

Көмір Шыны

Қағаз Кірпіш

Су Құм

Пластик

Ақпараттық материалдар

Ғарыш кемесінің металл корпусы өте жоғары температураға өте төзімді.Зымыран жасауда қолданылатын заманауи материалдардың құрамында ыстық пен отқа төзімді заттар болады.Қазіргі таңда кевала жіне наноматериалдар сияқты, отқа төзімді бояулар мен жабындар қолданылады

Ал Ежелгі заманда адамдар найзағайдың ағаш пен шөпті өртейтінін байқаған. Алайда тас үлкен өрттің өзінде жанбайды. Жанатын Материалдар тұтану үшін қажетті энергия берілгенде тұтанып жанатын заттар. Жанбайтын заттар – қатты қыздырған кезде де ауада жанбайтын заттар.

Жану реакциясы химиялық реакцияның түрі болып табылады , онда қосылыс пен оксидант жылу мен жаңа өнім алу үшін реакцияға түседі. Жану реакциясының жалпы формасы көмірсутегі мен оттегі Жылудан басқа, ол сонымен қатар жалпыға бірдей (қажет болмаса да) жарықтың шығуына жану реакциясы үшін және жалын шығарады.Жану реакциясының басталуы үшін реакцияға белсендіру энергиясы еңсерілуі керек. Жиі жану реакциялары матчпен немесе басқа жалынмен басталады, ол реакцияны бастауға мүмкіндік береді. Жану басталғаннан кейін оны жанармай немесе оттегіден шыққанша ұстап тұру үшін жеткілікті жылу шығарылуы мүмкін.

І-кезең «Жұбыңды тап»

Тапсырмалар:

1-топқа: Сынап, марганец (IV),мыс (ІІ),күкірт (VІ),хлор (VІІ),темір (ІІ),марганец (VІІ).

2-топқа: Темір (ІІІ), көміртегі (ІІ), магний, мыс (І), кальций,мырыш, литий.

3-топқа: Алюминий, азот (ІІІ), көміртегі (ІV), фосфор (V),күміс, калий, натрий.

4-топқа: Бор, барий, күкірт (ІV), хром (ІІ), хром (VІ), марганец(ІІ) оксидтерінің формуласын құрастыру.

ІІ-кезең «Мені таңда»

Тапсырмалар:

• 1-топқа:P2O5 ,,NаОН ,SO3 , CrO , MgSO4 , MgO, H2 SO4, HCl , CrO3

• 2-топқа:KCl, Н2СО3, CаO, Si2 О, Са(OH)2 , СО2 , Fe (OH)3 , BaO, Cl 2 O7

• 3-топқа:KOН, BaSO4, CO, HCl , Al2О3 , Na2 O, Н3PО4, FeO, Na2CO3 , CO, Fe2O3

• 4-топқа:NаОН, K2O, Na 2 SO4 , BaO, HCl, MgO, K2 SO4 , HgO, P2O5 , HNO3

Бұл кезеңде оқушылар оксидтердің формуласын теріп жазып, аттарын атау керек.

ІІІ-кезең «Жұмбақ тізбек» Тапсырмалар:

1-топқа: 3-топқа: P→ P2O5 , S→SO2 Al→Al2О3 , Cа→CaO

2- топқа: 4-топқа: K→K2O , C→CO2 Mg→MgO , Na→Na2O

Бұл кезеңде реакция теңдеуін жазу керек.

IV-кезең «Миға шабуыл»

Тапсырмалар:

1-топқа: K2O, MgO 3-топқа: CO, P2O5

2-топқа: FeO, SO3 4-топқа: CO2, Na2O

Осы оксидтердің құрамындағы оттегінің массалық үлесін табу керек

. V-кезең «Біліммен бөлісейік...» топтар 3-5 минутта постер қорғайды

1-топқа:

• 1.Оттегінің физикалық қасиеті қандай?

• 2.Өнеркәсіпте оттегіні қайдан алады?

• 3.Оксидтер деген не?

• 4.Медицинада оттегін не үшін пайдаланады?

2-топқа:

• 1.Сұйық оттекті сақтауға арналған ыдыс?

• 2.Атмосферада оттек бос күйінде қанша % болады?

• 3.Оттегін ашқан ғалым?

• 4.Өршіткі деген не?

3-топқа:

• 1.Табиғатта оттегі неше % болады?

• 2.Лабораторияда оттегін қайдан алады?

• 3.Оттегінің агрегаттық күйі қандай?

• 4.Жану реакциясы деген не?

4-топқа:

• 1.Сұйық оттегі қайда қолданылады?

• 2.Өсімдіктер әлемі жыд сайын атмосфераға қанша оттек бөледі?

• 3.Оттек молекуласы неше атомнан тұрады?

• 4.Қанша градуста оттегі қатады?

VI-кезең «Ой-түйін»

Бұл кезеңде ортаға тапсырмалар тасталады, әр топтың жетекшісі осы тұрғыда пікірлерін қорғайды.

• «Орман-планета өкпесі» деп не себепті аталған?

• Жер бетінде орман азайса не болады?

• Оттектің адам өміріндегі маңызы қандай?

• Өсімдік. Жануар. Оттегі. Қоршаған орта ұғымдарын байланыстыр

• Бағалау: Әр топтың бағалары есептеліп, көп ұпай жинаған топ мадақталады.

• Үй тапсырмасын беру: Оттегі тақырыбына арналған есептер. Жалынның құрылысын зерттеу