Көне түркі жазбалары, қазақ жазуы

Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы: Көне түркі жазбалары және қазақ жазуы 

Орфография 

Күні:  

Сынып: 8  

Пәні: Қазақ тілі 

Мектеп: «Оралхан Бөкей атындағы №44 лицейі» КММ Мұғалімнің аты – жөні: Ежембаева А.А

Сабақтың тақырыбы:  

Тасқа жазылған дастандар. Сөйлеу ағымындағы әуез, әуен. Біріккен жалқы есімдер 

Оқу мақсаты:  

8.1.1.1 - мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау 

Сабақ мақсаттары: 

Барлық оқушылар орындай алады: Мәтінді тыңдайды 

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Мәтіннің ішінен дәйексөздерді табады. 

Кейбір оқушылар орындай алады: Мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжайды. 

Бағалау критерийлері 

- Мәтінді тыңдады. 

- Мәтіннің ішінен дәйексөздерді тапты. 

- Мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжады. 

Ойлау деңгейлері 

Білу және түсіну 

Тілдік мақсаттар 

Аудиожазбаны тыңдап, мәтіннің ішінен дәйексөздерді тауып, көтерілген мәселені болжады 

Барлық оқушылар орындай алады: Жалпы мен жалқы есімдерді ажырата алады. 

Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:  

Руна –  Ертеде айдауда жүрген Швед офицері Альберт Стралинберг тастағы түсініксіз жазуларды тауып, «Руна» деп атаған. Скандинавия елдерінде «сыры ашылмаған» деген мағынаны білдіреді. 

Диалог құруға/ шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер жаңа сөздер. Руна жазулары, көне түркі жазулары, Орхон-Енисей ескерткіштері 

Сұрақтар: - Руна жазуы дегенді қалай түсінеміз? 

                   - Көне түркі жазуы қай ғасырларда пайда болған?  

(V ғ б.з.б – Х б.з.б)  

                     - Тасқа қандай дастардар қашалып жазылған? 

                 Күлтегін мен Тоныкөк жырлары 

                   - Күлтегін деген кім? 

Күлтегін 684 – 731ж.ж өмір сүрген. Екінші Шығыс Түрік қағанаты әскерінің бас қолбасшысы, «көк түріктің көк семсері» атағын алған батыр. 

Тоныкөк 646-7411ж.ж өмір сүрген. Шығыс Түркі Қағандығының негізін қалаушыларының бірі.Оғыз тайпасынан шыққан ұлы дана. Түркі қағанатының үш бірдей қағанына уәзір болған кемеңгер. 

Құндылықтарды дарыту 

Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы 

АКТ  

Аудиожазба, видеоролик, слайд. 

Пәнаралық байланыс 

Қазақстан тарихы 

Алдыңғы оқу 

Көне түркі жазбалары 

Сабақтың барысы 

Жоспарланған уақыт 

Жоспарланған жаттығу түрлері 

9- бе, г тапсырмасы.

2- тапсырма, 9- бет.

Ресурстар 

Сабақтың басы 

/2 мин/ 

 Психологиялық ахуал орнату.  Оқушылардың көңіл-күйін көтеру

Слайд

Сабақтың ортасы 

/25 мин/ 

1 – тапсырма: «Түртіп алу»  

әдіс - тәсілі. Аудиожазбаны тыңдай отырып, видеороликті көре отырып,  ішінен дәйексөздерді түртіп алу. 

Дәйексөздер: 

«Күлтегін арғымағын мініп, 

Шабуылға ұмтылды, 

Алты ерін шаншыды 

Шабуылда жетінші ерін қылыштады» 

Жауға шаптым ту байлап, 

Шепті бұздым айқайлап. 

Өлім деген ойда жоқ, 

Жалынды жүрек қан қайнап, 

Ерлер жүұртын қорғайды,  

Өлімге жүрміз бас байлап. 

                 Ақтанберді жырау 

Дескриптор: 

- Аудиожазбаны тыңдайды 

- Дәйексөздерді табады 

- Үзінділерге сүйене отырып көтерілген мәселені болжайды. 

Қалыптастырушы бағалау:  

«Гауһар тас» әдісі 

Әр топ бір – бірін бағалайды. Дескриптордың  1  ғана талабын орындаса 1 гауһар тас береді, 2 талабын орындаса 2 гауһар тас береді, 3 талабын толық орындаса 3 гауһар тас береді. 

2 – тапсырма. Топтық жұмыс «Мюстенберг»  

әдіс – тәсілі арқылы жүзеге асады. 

Оқушыларға мәтін беріледі. Мәтіннің сөйлемдері біріккен. Сол мәттіннің ішінен біріккен жалқы есімдерді тауып, белгілейді. 

1. Алакөл 

2. Ыстықкөл 

3. Тоныкөк 

4. Жезқазған 

5. Үшарал 

6. Талдықорған 

7. Қызылорда 

8. Алатау 

9. Күлтегін 

10. Орхон-Енисей 

11. Сырдария 

Дескриптор:  

- Мәтінді оқиды; 

- Мәтіннің ішінен біріккен жалқы есімдерді табады; 

- Біріккен жалқы есімдерді белгілейді; 

Қалыптастырушы бағалау:  

«Гауһар тас» әдісі 

Әр топ бір – бірін бағалайды. Мәтін ішінен 5-6 сөз ғана тапса 1 гауһар тас береді, 7-9 сөз тапса, 2 гауһар тас арқылы бағалайды, 10-11 сөз тапса 3 гауһар тас арқылы бағалайды.  

3- тапсырма. Жеке тапсырма  «Кім жылдам?» әдісі 

(Саралау тапсырма жеке орындалады). 

Оқушыларға көне руна жазуларының таңбасы мен кириллица таңбалары жазылған парақша таратылады. Сол парақшадағы көне руна таңбасына қарай отырып, Күлтегін, Тоныкөк, Орхон - Енисей, атауларын 5 минут ішінде жазады. 

Дескриптор:  

- Көне руна жазуының таңбасын оқиды; 

- Көне руна жазуының таңбасын кириллица таңбасынан ажыратады; 

- Күлтегін, Тоныкөк, Орхон – Енисей сөздерін жазады; 

 Қалыптастырушы бағалау. 

«Асыл тас» әдісі 

«Түртіп алу» әдісі 

https://youtu.be/e2 

eO_Xkkw6c 

«Гауһар тас» әдісі 

«Мюстенберг»   әдіс – тәсілі 

        «Гауһар тас» әдісі 

\ 

              «Асыл  тас» әдісі 

Сабақтың соңы 

/8мин/ 

КЕРІ БАЙЛАНЫС:   

«Эверест шыңын бағындыру» 

«Эверест шыңын бағындыру» әдісін пайдалана отырып, оқушылар бүгінгі оқу мақсатына  толықтай жеткен, жетпегендігін білу мақсатында оқушыларға жалауша түрінде әзірленген стикерлер ұсынылады. Сол жалаушаға есімдерін жазып өздерін Эверест шыңының қай деңгейінде тұрғандығын бағалап жапсырады. Эвересттің төменгі тұсына жапсырса, сабақтың өте тиімсіз тұстарының көп екенін білдіреді. Жалаушаны орта тұсына жапсырса сабақтың орташа деңгейде, әлі де болса толықтырулар қажет екенін білдіреді. Жалауды шыңның үстіне жапсырса, сабақ өте қызықты әрі тиімді, өз мақсатына жеткенін білдіреді. 

Үйге тапсырма: Біріккен жалқы есімнің ережесін қайталап, мысал құрастыру. 

«Эверест шыңын бағындыру»                  әдісі 

Қосымша ақпарат 

Саралау – оқушыға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? 

Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түрлендіресіз? 

№3 тапсырманы саралау тапсырмасы ретінде қолдандым 

Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз? 

1. «Түртіп алу» әдісі 

2. «Мюстенберг» 

3. «Кім жылдам?» 

Қалыптастырушы бағалау: 

1. «Гауһар тас» 

2. «Асыл тас» 

Денсаулық және қауіпсіздік 

Өмір қауіпсіздігін сақтау 

Рефлексия 

Сабақ мақсаттары / оқу мақсаттары қолжетімді ма? 

Оқушылар бүгін не үйренді? 

Сабақтағы ахуал қандай болды? 

Жоспарланған саралау жақсы іске асты ма? 

Уақыт есебінен ауытқу болды ма? 

Жоспарға қандай өзгеріс енгізілді? 

Өткізген сабақ туралы ойлану үшін төмендегі орынды пайдаланыңыз. 

Сол жақтағы сіздің сабағыңызға қатысты сұрақтарға жауап беріңіз.