ЛОГОПЕД МАМАННЫҢ СЕНСОМОТОРЛЫ АЛАЛИЯМЕН ЖҰМЫСЫ

ЛОГОПЕД МАМАННЫҢ СЕНСОМОТОРЛЫ АЛАЛИЯМЕН ЖҰМЫСЫ

Жайлыбаева Гауһар Әбдіғапфарқызы

№48 "Береке" бөбекжәй бақшасының логопеді

Логопедиялық жұмыстың мәні алаликаны грамматиканың, жазудың, оқудың ережелерін үйрету емес, сөйлеу әрекетінің бұзылған арналарының орнына сақталған, оларды көп жұмыс істеуге мәжбүрлейтін, екі есе, тіпті үш еселенген жүктемені орындауға үйрету. Мұндай күрделі тапсырма сөйлеуге дейінгі әр түрлі дағдыларға жиі жүгінуді қажет етеді. Бұл ырғақты қимылдар, сурет салу, сөйлеуге жатпайтын дыбыстарға еліктеу, мысалы, желдің улауы, жануарлардың дауысы. Осы дағдыларды игеру барысында бала сөйлеуге ұқсас дауыспен шығатын дыбыстарды, сондай-ақ мағынасы біртіндеп күрделене түсетін сөздерді басшылыққа алады. Мұндай жұмыс әдістері тек жоғары білікті мамандарға ғана қол жетімді, ал ата-аналар бұл жерде логопедтерге ғана көмектесе алады, бірақ оларды алмастыра алмайды. Лалотерапиямен логопедиялық жұмысты баланың сөйлеу дамуындағы артта қалуы байқала салысымен ерте бастау керек, өйткені сөйлеу дербес және логопедтің көмегінсіз қалыптаспайды. Қалай болғанда да, 2 жасқа дейін сөйлеудің жетіспеуі қазірдің өзінде үрей тудыратын белгі болып табылады.

Сезімтал алалия кезінде логопедия сөйлеу құрамын саналы түрде талдауға, фонематикалық қабылдауды дамытуға және сөйлеу құрылымдарын түсінуге бағытталған.

Сенсорлық алалиямен ауыратын балаларды оқыту кезінде іс-әрекетті дамыту, дыбыстық-морфологиялық талдауды және сөйлеудің мағыналық жағын қалыптастыру үшін арнайы әдістер қолданылады. Мұнда түсінудің дамымағандығы, өзіндік сөйлеуі, танымдық белсенділігі, баланың жеке басының жалпы сипаттамалары ескеріледі.

Жұмыстың негізгі қағидасы - баланың өзара қарым-қатынасындағы сөйлеу әрекетінің барлық жақтарына жүйелі әсер ету. Дәрігер орталық жүйке жүйесінің жұмысын қалыпқа келтіретін және ми қыртысының жасушаларының жетілуін ынталандыратын нақты ем жүргізгенде ғана жұмыс нәтижелі болады.

1 кезең.

Жұмыс қабылдаудан емес, зейінді дамытудан басталады. Балаға вербалды емес мимикалық тапсырмалар үйретіледі: Сегуин тақтасы, штрихтар, бояу, мозайка, сурет салу, көлеңке жасау, текшелерден суреттер салу, моншақтарды тоқу. Сонымен қатар, біз жұмыс қабілеттілігін, бақылауды дамыту бойынша жұмыс істейміз. Бұл кезеңде баланың іс-әрекеті вербалды емес болуы керек.

2 кезең.

Олар дыбыстық жағынан ұқсас дыбыстарды, алыстағы дыбыстардың дыбыстық емес қатардағы дыбыстарға (қоңырау, барабан, тарсылдақ, дабыл, қасықпен стаканға, үстелге үрлеу) жақын дыбыстарды ажыратуға үйретеді. Біртіндеп дыбыс пен шудың ауқымы артып, күрделене түседі. Мысалы, сығылған қағаздың шуын пластикалық пленкадан ажырату.

3 кезең.

Күшті, монотонды сөйлеу дыбысының дыбыс-шу қатарына қосылуы: ррррр. Бала шу қатарынан сөйлеу дыбысын таңдай бастағанда, бұл дыбыс ойыншықтардың бірі (ит, шаңсорғыш, ұшақ және т.б.) арқылы жүзеге асады. Оның үстіне, ол тек белгілі бір ойыншық арқылы жүзеге асады. Содан кейін келесі дыбыс алынады: а-а, ол сондай-ақ белгілі бір сурет арқылы анықталады және материалдандырылады. Барлық дыбыстар қайталанады, сөйлеу дыбыстары ерекше ерекшеленеді және сонымен бірге біз әріпті енгіземіз. Нәтижесінде, бала «P» дыбысын (ұшақ) нақты сурет арқылы «P» әрпін көрсетуі керек. «А» дыбысымен қуыршақ пен «А» әрпін көрсет. Бұл кезеңде біз дыбыстық бейне мен әріптің арасында үнемі байланыс орнатамыз.

4 кезең.

Біз жұмысқа буындарды қосамыз. Балалар заттарды белгілеуге болатын буындарды біледі: доп-па-па-па, сиыр-му-му, ит -ав -ав -ав. Заттардың суреттері ерекше және түрлі-түсті және сәйкесінше түсті болуы керек. Осы кезеңде оқыту ғаламдық және біртұтас болып табылады. Біз буыннан сөзге ауысамыз. МАК, СОК, - суреттер - хаттар. Бала мағынасы жағынан алыс (көлік) сөздерді ажырата білуге ​​үйренеді. Осы жұмыспен қатар күнделікті стандартты нұсқаулықтардың тізімі жасалады. «Орамал алыңыз. Мұрныңды сүрт»- дыбыс пен шу қатарының аясында бірнеше рет бір интонациямен айтылады. Балаға ыммен көмектесуді ұмытпаңыз - «есікті ашыңыз», интонациямен белгілеңіз, белгіні көрсетіңіз. Оқыту шартты рефлекстік әдіс бойынша, дыбыс пен әрекетті шоғырландыру арқылы, нұсқаулықтарды көрсету және тақтайшаларда нұсқаулықтарды көрсету арқылы жүзеге асырылады. Дене жаттығуларының кешені сөйлеу сүйемелдеуімен «қолды жоғары, қолды екі жаққа ... ..» үйретіледі.

5 кезең.

Логикалық, тақырыптық тізбектер бойынша жұмыс жүргізілуде. Барлық жаттығулар микро дозада жүзеге асырылады. Жеңілірек жағдайларда фонематикалық естуді дамыту жұмыстары жүргізілуде.

Біз дыбыстардың сызықтық тізбегін анықтаймыз.

Дыбысты өзгенің сөзінен гөрі ажырату оңай. Дыбыстар қашықтықта, аралықта айтылуы керек. Бала дыбыстарды сөзге біріктіруді, есте сақтау қабілеттерін есте сақтауы керек.

Баланың коррекциялық дамуының жеке жоспары 2020 - 2021 оқу жылына арналған.

Баланың тегі, аты _______________________________________________

Туған жылы ______________________ Оқу жылы ________________

Қорытынды PMPK _________________________________________________

Тапсырмалар:

1. Сөйлеу туралы түсінікті дамыту

2. Белсенді еліктеуіш сөйлеу әрекетін дамыту

3. Жалпы сөйлеу дағдыларын дамыту

4. Фонематикалық естуді дамыту

Сөйлеу туралы түсінікті дамыту

Балаңызға үйретіңіз:

1. Мұғалімнің қалауы бойынша заттарды, ойыншықтарды табу.

2. Логопедтің нұсқауы бойынша заттар мен ойыншықтарды танып, дұрыс көрсетіңіз.

3. Жалпы категорияларды түсіну:

Механикалық жаттауға емес, шынайы түсінікке қол жеткізу керек: «көлік» ұғымы тек суреттермен немесе карточкалармен ғана емес кітаппен, сонымен қатар көшеде, теміржол вокзалында және т.б., «көкөністер» арқылы қалыптасады. «нарықта, көкөніс қоймасында және т.б.

4. Айналадағы әлемге, күнделікті немесе ойын жағдайына байланысты әрекеттерді көрсетіңіз және орындаңыз.

5. Бір жақты диалог жүргізу дағдысын бекіту үшін (логопед сюжеттік суреттің мазмұны туралы сұрақ қояды, ал бала оған ыммен жауап береді).

6. Заттарды, ойыншықтарды, жануарларды, құстарды олардың ауызша сипаттамасы бойынша тап (үлкен, қоңыр, аяқты, ұяда тұрады, лап сорады).

13. Себеп-салдарлық қатынастарды анықтаңыз (қар - шана, коньки, қар әйел).

Лексикалық тақырыптар: «Ойыншықтар», «Киім», «Жиһаз», «Ыдыс-аяқ», «Азық-түлік», «Көлік».

Белсенді еліктеу сөйлеу әрекетін дамыту.

Балаға үйретіңіз:

1. Ата-аналарын, туыстарын атаңыз (анасы, әкесі, әйел).

2. Достардың, қуыршақтарының аттарын ата.

Жалпы сөйлеу дағдыларын дамыту.

Сөйлеу үшін оңтайлы физиологиялық диафрагмалық тыныс алу түрін қалыптастыру.

1. Сөйлеу тынысын қалыптастыру (тыныш қысқа деммен жұту және тегіс ұзақ дем шығару):

Сөйлеу сүйемелдеуінсіз (мысалы, «Гүлді иіскеңіз», «Қайықтар» және т.б.)

Сөйлеу сүйемелдеуімен (дауысты және олардың тіркестерінің материалы бойынша, оқшауланған дауыссыз саңылаулар / Ф /, / Х /, осы дауыссыздармен буындар, сөздер, кейінірек - біртіндеп таралатын сөз тіркестері, олардың айтылуы үздіксіз, ұзақ дем шығаруды қажет етеді (3 -4 сөз).

2. Дауыс (тыныш - қатты) және дауыс модуляциясы (жоғары - төмен) күшін дамытыңыз.

3. Сөйлеудің дұрыс орташа қарқынын дамыту (қимылмен сөйлеу, қимылмен ән айту).

4. Питомник баласына эмоционалды оқу арқылы сөйлеудің интонациялық экспрессивтілігі туралы алғашқы түсініктерді қалыптастыру, өлеңдер, ертегілер.

5. Екпінді дабыл қағу, қол шапалақтау және кідірістерді сақтау арқылы жеткізу қабілетін қалыптастыру.

6. Жануарлар мен құстардың дауыстарына интонациялық еліктеуді үйрету.

7. Сөздің интонациялық-ритмикалық үлгісін қол қимылымен буындардан бір уақытта шертіп көбейтуді үйрету.

Фонематикалық естуді дамыту

1. Баланы сөйлемейтін дыбыстар мен олардың бағытын ажырата білуге ​​үйретіңіз:

• түрту;

Еркелету;

· Қағаздың сыбдыры;

· Есік сықыры;

· Добылдың дауысы;

· Металлофон дыбыстары;

· Маракастың дыбыстары;

· Ойыншықтардың дыбысы (дыбыстық сигнал).

2. Құлақ бойынша саралауды үйретіңіз:

· Атаулары бір дыбыста ерекшеленетін зат есімдер. Бала логопед атаған суреттерді көрсетеді: тышқан - тостаған; төбесі - егеуқұйрық; қызы - нүкте;

· Бірнеше дыбыстармен ерекшеленетін, дыбыстық буын құрамына ұқсас зат есімдер: есек - ешкі; есек - ешкі; көгал - арба; жылан - жер; арба - мұрын;

· Дыбысы жағынан ұқсас етістіктер (логопед «сюжеттік» суреттерге сұрақтар қояды): кім домалайды - кім шомылады; кім жуады - кім сатып алады; кімді жайлады - кімді апарады; кім бақытты - кім.

3. Баланы «Қуыршақты тербету (а-а-а)», «Ауырған құлақ (о-о-о-о)», «Эхо» (орманда жоғалған - ауу), «Сәбидің жылаған дыбысы» (уа-уа) басқа дыбыстық үйлесімдер арасында.