Мен елімнің патриотымын!

1 сынып оқушыларының зейінін жақсатруға арналған тренингтер.

«Түстер» жаттығуы

Жүргізуші: балалар мен сендерге қазір қызыл, көк, сары немесе жасыл түстерді көрсетемін. Қай балаға жасыл түс кездессе, ол жасыл түсті 3 заттың атын атау керек. Айтқан затты қайталап айтуға болмайды. Мысалы, жасыл түсті алған оқушы жапырақ деп айтуға болады.

«Зейінді бол!» жаттығуы

Жүргізуші: Балалар қазір мен сендерге сөздер оқимын, сол сөздердің ішінен сендер жануарлардың атын естігенде қол шапалақтауларың керек, ал құстың аттарын естігенде аяқтарыңмен топырлатасыңдар, балықтардың атауларын айтқанда, балық ұқсап жүзулерің керек.Қарақат, алабұға, алма, түлкі, сандық, көгершін, сауысқан, шортан, жолбарыс, теледидар, қарға, аю, гүл, тотықұс, кит, акула, бауырсақ, қоян, ақ шағала, шабақ, арыстан, қарлығаш.

1. "Шатасқан сызықтар" әдістемесі

Зейін тұрақтылығын бағалау

Балаға 10 шатасқан сызық бейнеленген сурет ұсыныңыз(1 сурет). Әр сызықтың басында (сол жағында) және соңында (оң жағында) өзінің нөмірі бар.Бірақ та бұл нөмірлер сай келмейді.

Баланы әр сызықтың басынан соңына дейін мұқият қадағалауын сұраңыз. Бұл жағдайда қалам, қарындаш немесе саусақ қолдануға болмайды.Бала сызықтың сол жағындағы, сосын оң жағындағы нөмірді дауыстап айтады.

Барлық тапсырманы орындауға жұмсалған уақытты, жіберілген қателерді, жаңылыстарды және т.б. белгілеп отырыңыз. 6-7 жасар балалардың көпшілігі бұл тапсырманы 1-2 минут ішінде мүлде қатесіз орындай алады.

1-сурет

Қабылдауды зерттеу әдістемесі

1. "Не аяқталып салынбаған?" әдістемесі

Қабылдаудың тұтастығын бағалау

Балаға таныс заттар бейнеленген суреттерді ұсыныңыз. Оның әрбір суретке мұқият қарауын және жетіспей тұрған бөлігін атауын сұраңыз (2 сурет. не аяқталып салынбағанын айту).

2-сурет

2. "Бұл не, танып ал" әдістемесі

Алдымен балаға суреттің бөлігі, фрагменті көрсетілетіндігін, сол бойынша тұтас бейнені анықтау қажет, яғни бөлік немесе фрагмент бойынша тұтас суретті салу керек.

Балаға а) дан басқа барлық фрагменттері қағазбен жабылған 3- суретті көрсетеді. Осы фрагмент бойынша бұл бөлшектер жалпы қандай суретке тиісті екенін айту керек.

Есепті шешуге 10 секунд уақыт беріледі.Егер бала дұрыс жауап бермесе, онда оған 10 секундқа келесі толығырақ фрагмент көрсетіледі, тағы сол сияқты,бала суретте не бейнеленгенін аңғарғанша жалғаса береді.

Жалпы 6-7 жасар балалар фрагмент бойынша тапсырмамен 20 секундта орындай алады.

3 сурет

3. "Кілемшені немен жамауға болады?" әдістемесі

Бұл тестінің көмегімен, аз мерзімді есте көргенінің үлгілерін сақтай отырып, оларды баланың қаншалықты іс жүзінде қолдана алатындығын анықтауға болады.

Балаға 2 кілемше,және де әртүрлі маталардың кесектері бейнеленген 4 суретті ұсыныңыз.

Бұл материяның кесектерін кілемшедегі тесіктерді жамау үшін қолдануға болады.Кілемшенің және жамаудың суреттерінің айырмашылығы болмау керек. Балаға тапсырма: "Матаның бірнеше кесектерінен(олар төменде салынған) кілемше суретіне(ол жоғарыда салынған) көбірек сәйкес келетін жамауды таңдап ал".

4-сурет

4."Шаршыны тап" әдістемесі.

Тест таңдамалы қабылдау қабілетін анықтайды.

Балаға 10 төртбұрыш бейнеленген сурет көрсетіледі. Олардың арасында 5 бірдей шаршы және шаршылардан аздап айырмашылығы бар 5 төртбұрыш: тік қабырғалары көлденең қабырғаларынан аздап ұзын немесе керісінше, бұрыштарының біреуі тік бұрыштан үлкен немесе кіші (5сурет).

Балаға барлық білдей фигураларды табу және көрсету ұсынылады.

Егер бала барлық немесе барлығына жуық дерлік шаршыларды тапқан болса, оның таңдамалы қабылдауға қабілеті бар екендігін көрсетеді.

5-сурет

5. "Дөңгелекшелермен жаз" әдістемесі

Фонематикалық естуін бағалау

Балаға бірнеше сөздерді әріптермен емес, дөңгелекшелермен жазуды ұсыныңыз. Сөзде қанша дыбыс болса,сонша дөңгелекше болуы керек.

Мысалы, сүт сөзін үш дөңгелекшемен: ооо белгілеу керек. Баланың тапсырмвны дұрыс түсінгендігін тексеріңіз. Бұдан соң зерттеуге кірісуге болады.

Балаға сөзді дауыстап айтасыз, ал ол қағаз парағында дөңгелекшелер түрінде жазады. Сөздер жиынтығы:

АУ, ҚОЛ, АЛМА, ҚАЗАН, ЖҰЛДЫЗ, КӨКТЕМ.

Тапсырманы дұрыс орындағанда жазу төмендегідей болуы керек:

ОО, ООО, ОООО, ООООО, ОООООО, ОООООО.

Егер бала барлық кескінді немесе олардың төртеуін орындаса, бұл жақсы нәтиже.

6. "Сөз-сызбаларды оқу" әдістемесі

Фонематикалық естуін бағалау

Балаға жануарлар бейнеленген суретті ұсыныңыз (арыстан, тиін, сиыр, піл, мысық) және бұл сөздердің сызбалары дөңгелекшелер түрінде берілген (әр сөздегі дыбыстардың санына сәйкес)

Баланың міндеті- қандай дөңгелекшелер қай сөздерге сәйкес келетінін анықтау. Мысалы, "сиыр" сөзіне сызбада төрт дөңгелекше, ал "піл" сөзіне-үш дөңгелекше сәйкес келеді.

Егер баланың тапсырманы түсінгеніне көзіңіз жетсе, оған 6- суретті көрсетесіз де, әр жануардың суретін оған сәйкес келетін дөңгелекшелермен сызық арқылы қосуын сұрайсыз.

6-7 жасар балалар барлық байланыстарды дұрыс анықтайды.

6-сурет

7. Сақиналар әдістемесі

Зейіннің тұрақтылығын, бөлінушілігін және аударылуын анықтау

Тестіні жүргізу үшін әр жерлерінде үзіктері бар сақиналар (8-сурет) бейнеленген кесте қажет (сақиналардың көлемі жобамен әліппедегі жазба әріптердей болғаныдұрыс)

Бала зейінінің тұрақтылығын бағалау үшін белгілі бір жерінде(мысалы, оң жағында) үзігі бар сақиналарды мүмкіндігінше тез тауып, сызу керек.

2 минут ішінде 6-7жасар бала 10-11 жолды қарап шыға алады. Бірақ бірінші жолы көп қателеседі. Жаттыға келе қателер біртр-бірте азаяды да, іс-әрекет өнімділігі жақсарады.

8-сурет

8. "Цифрлық кесте" әдістемесі

Зейіннің көлемін,оның бөлінушілік және аударылу жылдамдығын анықтау ( санай білуін тексеру үшін қолданылады)

Балаға 1 ден 25 ке дейінгі еркін орналасқан сандар жиынтығынан тұратын кесте көрсетіңіз. Бала осы цифрларды білетіндігіне көз жеткізіңіз.Одан соң оған нұсқау беріңіз:Мүмкіндігіңше1 ден 25 ке дейінгі сандарды тауып, көрсетіп және дауыстап атап шығуға тырыс.

Барлық тапсырманы орындауға жұмсалған уақытты, және де қателер санын белгілеп отырыңыз.

6-7 жасар балалардың көпшілігі бұл тапсырманы 1,5-2 минут ішінде және қатесіз орындайды.

9 сурет
Ерікті мінез-құлқын, сферасын зерттеу әдістемелері

1. "Графикалық диктант" әдістемесі

Торкөзді дәптердің парағын дайындаңыз. Онда шетінен 4 торкөз қалдырып, бір-бірінен арақашықтығы 7 торкөз болатын, бірінің астынан бірі орналасқан (вертикаль бойынша) 3 нүкте белгілеңіз.

Балаға қарындаш беріңіз де айтыңыз: "Қай жаққа және қанша торкөзге сызықты жүргізу керек екндігін мен айтып тұрамын. Тек қана мен айтқан сызықтарды жүргізіп отыр.Бір сызықты жүргізген соң, келесі сызықты қайда бағыттау керектігін айтқанша,күт. Әрбір жаңа сызықты оның алдындағы сызық біткен жерден, қарындашты қағаздан алмай,баста".(Бала оң қолының қайда екендігін біледі ме,тексеріңіз).

Бірінші тапсырма- жаттықтырушы. "Қарындашты ең жоғары нүктеге қой.Тыңда! Сызықты сал: бір тор көз төмен. Қарындашыңды қағаздан алма. Енді бір торкөз оңға. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз оңға.Бір токөз төмен.Бір торкөз оңға. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Бір торкөз төмен.Осындай өрнек салуды өзің жалғастыр".

Бала түсінбесе, айтып жіберіңіз, жіберілген қателерді түзетіңіз.Келесі өрнектерді салуда мұндай бақылау жасалмайды.Тапсырманы оқығанда, бала алдыңғы сызықты аяқтап үлгеретіндей,жеткілікті пауза ұстау керек.

Өрнекті өз бетінше салуға 1,5-2 минут беріледі.

Келесі нұсқау мынадай болады: "Енді қарындашыңды келесі нүктеге қой. Тыңда! Ал, баста! Бір торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Бір торкөз төмен. Бір торкөз оңға. Бір торкөз төмен. Бір торкөз оңға. Әрі қарай осы өрнекті салуды жалғастыр".

Және соңғы өрнек. "Қарындашты соңғы нүктеге қой. Тыңда! Үш торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Екі торкөз төмен.Бір торкөз оңға. Екі торкөз жоғары. Бір торкөз оңға.Үш торкөз төмен.Бір торкөз оңға. Екі торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Екі торкөз төмен.Бір торкөз оңға. Үш торкөз жоғары. Енді осы өрнекті салуды өзің жалғастыр".

Баланың тапсырманы айту бойынша және өз бетімен қалай орындайтындығына талдау жасаңыз. Бірінші көрсеткіш ешнәрсеге алаңдамай, нұсқауды мұқият тыңдай және дәл орындай алуын көрсетеді. Екіншісі- баланың өзбеттілік дәрежесін көрсетеді.(15-сурет)

Егер бала екінші және үшінші өрнектерді ешбір қатесіз немесе өрнектердің бірінде жекелеген қателермен орындаса (жаттығу өрнегі есептелмейді) еркіндік сферасының дамуы жақсы деңгейде болғаны. Егер ешқандай өрнек айтылған нұсқаумен сәйкес келмесе, еріктік сфераның даму деңгейі төмен болғаны.

10-сурет

2. "Лабиринт" әдістемесі

Ережелерді сақтай білуін бағалау

Балаға 16, 16а суреттерді ұсыныңыз. Оларда қиындық деңгейі жоғарылай беретін лабиринттер бейнеленген.

Мақсат: мүмкіндінше лабиринттен тез шығу.

Жұмыс барысында орындау қажет шарттар бар екенін балаға түсіндіріңіз.

Жұмыс басында қарындашты лабиринттің центріне қою керек те, лабиринттен шыққанша қарындашты қағаздан алмау керек.

Алдын-ала шығу жолын іздемей, қозғалысты бірден қарынлашпен орындау.

Лабиринт сызықтарына тиіспеу, оларды қимау (бұл қате болып саналады).

Кейін бұрылуға болмайды (бұл да қате).

Әр лабиринттен шығу уақыты- 1 минуттан артық болмау керек, әр жағдайдағы қателер саны 5 тен артық емес.Жаттығу үшін жаңа, күрделірек лабиринттер ойлап табыңыз.

11-сурет

3. "Үйшік"әдістемесі

Үлгі бойынша жұмыс істеуін бағалау

Балаға таза қағаз парағын және қарындаш беріңіз де, үлгіге (17-сурет) мұқият қарауын және дәл осындай суретті өз парағында аунытпай салуға тырысуын сұраңыз. Және де ескертіңіз: Егер сен қателесіп кетсең, онда өшіргішпен өшіруге болмайды, қате суреттің үстінен немесе жанында дұрыс сурет салу керек.

Баланың тапсырманы түсінгендігіне көзіңіз жетсе, бастауға рұхсат-белгі (команда) беріңіз.

Сурет салу барысында бала тапсырманы қалай орындайтынын бақылаңыз: үлгіге жиі қарайды ма, үлгі-суреттің үстінен сурет пішінін қайталайтын сызықтар (ауада) жүргізе ме, сағанын үлгімен салыстыра ма, немесе көз қиығын бір тастап қана,есінде сақтап салады ма, жұмыс барысында алаңдай ма, сұрақтар береді ме және т.б.

Бала жұмысының аяқтағанын білдіргенде, оның салған суреті дұрыс шықты ма, өзіне тексеруін ұсыныңыз. Егер ол өз суретінен қате тапса, ол оны түзей алады. Баланың суретіне қандай да бір түзетулер енгізудің және білмей қалған жерлерін есіне салудың қажеті жоқ..

Бағалау үшін мынадай көрсеткіштер қолданылады.

сурет көшірмесінің дәлдігі: суретте барлық бөліктері бар ма (түтін, тұрба, үйшіктің негізін бейнелейтін сызық және т.б);

барлық суреттің немесе оның жекелеген бөліктерінің өлшемдерінің сақталуы (2 еседен артық үлкею қате болып саналады);

суреттің элементтерінің дұрыс бейнеленуі (түтін сақиналары, шарбақ, шатырдағы штриховкалар);

6-7 жасар бала бұл суретті әжептәуір дәл сала алады, жекелеген жағдайларда қандай да бір элементтердің қате бейнеленуі немесе үздіксіз болатын жерлерде сызықтардың үзілуі сияқты шамалы қателер кездеседі.

12-сурет

4. "Таяқшалар және крестиктер" әдістемесі

Өзін өзі зерттеу және өзін өзі бақылау деңгейін зерттеу

Балаға жолы (поля) бар торкөз дәптер парағын дайындаңыз және оның 5 минут ішінде үлгіде көрсетілгендей таяқшалар мен крестиктер жазуын сұраңыз.

I + I + I - I + I + I -

Бұл жағдайда мынадай ережелерді сақтау қажет:

крестиктер және таяқшаларды тура үлгілегідей ретпен жазу керек;

басқа жолға тек "-" таңбасынан кейін ғана көшу қажет;

жолда (поляда) дазуға болмайды ;

әр таңбаны бір торкөзде жазу керек;

жолдар (строка) арасында - 2торкөзден арақашықтықты сақтау.

Алдымен балаға түсіндіріңіз және көрсетіңіз. Баланың өзін өзі бақылау дамуының жоғары деңгейінің белгісі алаңдамай, қателерін өзі тауып және түзетіп, таңбаларды ұқыпты қоюға тырысып, жұмысты тез бітіруге асықпай, жазғандарын өзі тексеріп, тапсырманы дәл және дұрыс орындауы.

Егер сіз бала мұндай күрделі тапсырманорындай алмайды деп есептесеңіз,одан гөрі жеңілдеуінен бастаңыз, алдымен тек бір таяқшаны ғана көшіру (" | ") немесе тек " + ",сосын барып I + I + I + I + I қатарын көшіру , және тағы сол сияқты қиындық деңгейіне қарай жалғастыру қажет.

Баланы мақтап қоюды ұмытпаңыз, бұл оған күрделі тапсырма.