ОБЛЫСТЫҚ ТУРНИРДЕ КОЛЛЕДЖ КОМАНДАСЫ

ШАХМАТТАН І ОРЫН АЛДЫ

28.09.2022ж. Ұстаздар күні мерекесіне орай Қызылорда Облысының Білім Басқармасы мен Қызылорда облысының білім және ғылым қызметкерлерінің кәсіподағының ұйымдастыруымен М.Ықсанов атындағы Қызылорда политехникалық колледжінде техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының қызметкерлері арасында өткізілген шахмат ойынынан облыстық жарысқа «Академик С.А.Джиенкулов Атындағы Байқоңыр жоғары колледжі» білім беру мекемесінің командасы қатысып, жүлделі I орын алып, директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Есеналиев Сакен Есеналиұлы "ҮЗДІК ОЙЫНШЫ" атанды.

Жеңімпаздар тұғырынан көрінген әріптестерімізді басшымыз Дауленбаев Әнуар ағай бастаған колледж ұжымы мен білімгерлері зор қуанышпен қарсы алып, жеңістерімен құттықтап, ризашылықтарын білдірді.

Шахмат — ақыл-ой спорт түрі. Әлемдегі кең таралған ойындардың бірі саналатын бұл ойын 6-шы ғасырда ежелгі үнді ойыны кезінде шыққан. Оның атауы ежелгі және орта ғасырлардағы үнділердің әдеби тілінен аударғанда шахматтағы пешка, ат, піл және ладья ұсынылған жаяу әскер, атты әскер, піл және соғыс арбалары кіретін «әскердің төр бірлігі» деген мағына береді.

7-ші ғасырда бұл ойын Парсы жеріне келді және атауы шатранж деп өзгертілді. Шахмат сөзі дәл осы парсы тілінен шыққан. Ойыншылар «шахты» (парсы патшасы) жей отырып, қарсылас патшаға шабуыл жасаған. Ал «Шах мат» парсы тілінен «патша өлді» деген мағынаны білдіреді.

Танымал шахматшылар арасындағы шахматтан жарыс 1575 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін жалғасып келеді. Ең алғаш сайысқа шыққан ойыншылар – итальяндық Джованни Леонардо да Кутри мен испандық Рун Лапес арасында өткізілген. Бұл айқаста Джованни Кутри жеңіске жеткен екен. Ал алғашқы әлемдік біріншілік 1886 жылы өтеді. Онда бұл ойыннан әлем чемпионы атанған – Урага қаласының тұрғыны Вильгельм Стейниц болды. Сонымен бірге «Шахмат федерациясы» 1924 жылы ұйымдастырылған, бүгінгі күні оның 131 мүшесі бар. Атаулы ұйым 1927 жылдан бастап түрлі додалар өткізіп келеді.

Қазақ елінде шахмат шамамен ХІ-ХІІ ғасырларда пайда болған деседі. Бұған археолог И.Копылов Алматы маңындағы Талғар қалашығына зерттеу жұмыстарын жүргізген кездегі табылған піл сүйектерінен жасалған шахмат фигуралары куә. 1991 жылы КСРО халықтарының Х спартакиадасының бағдарламасы бойынша шахматшылар турнирі Ресейдегі Азов қаласында өткен. Құрамында Э.Сахатова, Г.Сахатова, Л.Тәжиева болды. Сонымен бірге Қазақстанның әйелдер құрамасы жеңіске жеткен Украина құрама командасынан небәрі 0,5 ұпайға ұтылып, күміс медальға ие болған.

Психологтар шахматты есте сақтаудың тиімді жолы деп атайды. Ол сондай-ақ күрделі мәселелерді шешуге және түрлі идеяларды ойлауға мүмкіндік береді. Сондықтан да болар, дәрігерлер альцгеймер ауруымен күресу үшін науқасқа шахмат ойнауды ұсынады.

Көптеген адамдар шахматты табиғатынан жоғары интеллектке ие адамдарға арналған ойын деп есептейді. Бұл шын мәнінде шындық. Бірақ әр адам шахмат ойнау арқылы ойлау қабілетін айтарлықтай жақсарта алады.

Сонымен қатар, зерттеулер нәтижесі шахматтың мидың екі жартышарын белсендіретінін, шығармашылықты, концентрацияны, сыни ойлауды және оқу дағдыларын жетілдіретінін көрсетті.

Иә, шахмат ойыны көп ойлану мен шыдамдылықты қажет етеді. Оны көбіне есте сақтау қабілеті жақсы жастар түгілі, ересек адамның өзі жадында сақтап қала алмай жатады. Себебі бұл – күрделі ойын. Тарихы тереңде жатқан шахматтың адамзат баласы үшін маңызы жетерлік. Бүгінгі ұрпаққа үлгі боларлықтай ескіден қалған есті ойынды жаңғыртып, Ұстаздар күні мерекесіне орай облыстық спорттық турнирді өткізуді ұйымдастырған Қызылорда Облысының Білім Басқармасы мен Қызылорда облысының білім және ғылым қызметкерлерінің кәсіподағына алғысымыз шексіз.

Олжас Кожантаев,

Академик С.А.Джиенкулов атындағы

Байқоңыр жоғары колледжінің

«Дене тәрбиесі» пәнінің оқытушысы