Оқушылардың сабаққа деген
қызығушылықтарын арттыруда тиімді кері байланыс
ұйымдастыру
Талдықорған қаласы Шоқан
Уәлиханов атындағы № 10 орта мектеп-гимназиясының тарих пәні
мұғалімі: Калдыбаева Алмагүл
«Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін
ең алдымен азаттық пен білім
қажет» Ш.Уәлиханов
Болашақтың бүгіннен де нұрлы болуына ықпал
етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімде. Қай
ел болсын, өсіп-өркендеуі, әлемде өзіндік орнын алуы сол
мемлекеттің білімдегі жетістігіне
байланысты. Білім берудегі басты мақсат – жан-жақты дамыған, өмір
сүруге бейім, өзіндік ой-толғамы бар, адамгершілігі жоғары,
бәсекеге қабілетті жеке тұлға тәрбиелеу болып табылады. Осы
мақсатты жүзеге асыру үшін оқушыға білім мазмұнын терең игертудің
тиімді жолдарын іздестіріп, шығармашылыққа жетелейтін қазіргі
заман талабына сай ғылыми-әдістемелік біліммен қаруланған, шебер
мұғалім дайындау қажет. Жаңа формация мұғалімі – оқыту
технологиясының жүйесімен оқушыларды өмірге дағдыландыру
бағытындағы әдіс-тәсілдерді жетік меңгерген тұлға. Осы бағытта
педагог-кадрлардың біліктілігін арттырудың деңгейлік
бағдарламалар бойынша курстан өтіп, оның бағдарламасы негізінде
жеті модулді сабақта қалай ықпалдастырып пайдалану жолдарын және
оқушылармен кері байланыс жүргізе отырып, сабақтың өтілу барысына
талдау жасауды үйрендік. Кері байланыс
дегеніміз не? Кері байланыс
(ағылш. feedback) – адамның өзі куә
болған оқиғаға немесе басқалардың әрекетіне айтылған пікірі,
реакциясы.
Кері байланыс оқушының оқыту
үрдісі қалай өткені және қандай нәтижеге қол жеткізгендігі
туралы ой-пікірін тыңдауға негізделеді. Кері байланыс сабақ
барысында оқушылардың өз бетімен орындайтын тапсырмаларының
соңында жүргізіліп отыруы керек. Рефлексия мақсаты – еске
түсіру, өзінің сабақ барысындағы іс-әрекетіне баға беру, талдау
және мәселелердің шешу жолдарын іздестіру. Мұғалім оқушының кез
келген кері байланыс парағын оқи отырып, жұмысының сәтсіз шыққан
тұсын және сәтті шыққан қадамын, ендігі іс-әрекетін қалай
жақсартуға болатынын алдын ала біледі. Сонымен қатар, кері
байланыс парағы арқылы оқушының үніне құлақ түріп, оқу мен
оқытудағы кездесетін кедергілерді айқындап, келесі оқытуға бұдан
да жақсырақ дайындалуына түрткі болады.
Сабақтағы кері байланыстың үш түрі бар.
Бірінші – көңіл күй мен эмоциялық жағдайды анықтауға арналған кері
байланыс. Көңіл күйді әртүрлі суреттер, смайликтер және бояу
түстерімен анықтау.
Екінші, сабақтағы іс-әрекетке қатысты кері
байланыс. Мысалы, «Табыс сатысы» әдісінде кәдімгі сатының суреті
беріледі. 1-ші баспалдағы Мен ... білемін, 2-ші баспалдағы Мен ...
түсінемін, 3-ші баспалдағы Мен ... жасай
аламын.
Үшінші, оқу материалының мазмұнына берілетін
кері байланыс. «Бұрын мен білмеуші едім. Енді білемін» деген сияқты
ой-пікірлерін білдіру болып табылады. Мысалы, «Плюс, Минус,
Қызықты». «Плюс» – оң әсер еткен фактілері, алған білімдері жайлы
жазады. «Минус» – қолымнан келмей жатыр немесе түсініксіз болып тұр
деген ойларын жазады.
Сонымен бірге, кері байланыс
оқумен оқытудың қалай жүріп жатқандығын, оның сапасын
анықтауға мүмкіндік
береді.
Дэвид Колбтың оқу
циклі. Яғни осы Дэвид Колбтың оқу циклі: Теория –
Эксперимент – Тәжірибе – Рефлексия бірі-бірімен тығыз
байланыста.
Кері байланыстың тиімділігі –
оқушыны өз-өзіне есеп беруге баулиды;
өз оқуына жауапкершілік алады, болған
жағдайға рефлексия жасап
үйренеді,оқушының қажеттілігін біле аламыз; оқушының өзіндік
көзқарасы қалыптасады; білім беру барысының сапасын жақсартуға
болады және бастысы оқушының сыни көзқарасы қалыптасады,
өз-өзіне баға бере алады. Демек, оқушының саналы ішкі рефлексиясын
даярлау, сол арқылы қазіргі кездегі маңызды болып саналатын өз
бетімен еңбектену, бәсекеге қабілетті болу, алғырлық сияқты
қабілеттерін дамыту.
Ұстаздар үшін тиімді жағы:
оқытудағы кемшілік тұстарын анықтайды; келесі сабақтың
жоспарына өзгерістер енгізуге, түзетуге, яғни оқытудың тиімді
әдіс-тәсілдерін таңдауға мүмкіндік және уақытты үнемді
пайдалануға мүмкіндіктер
береді.
Жалпы, кері байланыс –
мұғалімнің әр оқушыны өз ортасында өмірге дайындауы, айналасында
болып жатқан құбылыстарды түсінуге жетелеуі, өзіндік көзқарасын
қалыптастыруы, сабақта алған білімін қоғамда пайдалана білуге,
шешім қабылдауға үйретуі десек, бұл әр мұғалімнен ізденіс пен
табандылықты, өзіне деген шынайылықты талап ететін қашанда түрлену,
даму үстінде болатын
үдеріс.
Сондықтан да кері байланыстың
тиімділігі арқылы оқыту мен оқу сапасын жақсартуға сондай-ақ
оқушылардың оқуға деген қызығушылықтарын арттыруға болады деп
есептеймін.