Қалыптастырушы бағалау

ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН
ТАПСЫРМА ЖИНАҒЫ
БИОЛОГИЯ
8-сынып

ЖОБА

Құрметті мұғалім!

Аталған Тапсырма жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек
құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау
критерийлері мен дескрипторлары бар Тапсырма қалыптастырушы бағалауды өткізуге,
сабақты жоспарлауға, ұқсас Тапсырмады құрастыруға және іріктеп алуға, Оқу мақсатына
жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін
есепке ала отырып, Тапсырмаға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге
мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.),
форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз «Назарбаев Зияткерлік мектептері»
ДББҰ smk.edu.kz ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша
өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио
материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық
емес мақсатта құрастырылған.

2

ЖОБА

Мазмұны
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА ........ 4
Бөлім «Жасушалық биология».................................................................................................. 4
Бөлім «Молекулалық биология»................................................................................................... 7
Бөлім «Тірі ағзалардың көп түрлілігі» ....................................................................................... 12
Бөлім «Қоректену» ....................................................................................................................... 19
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА ...... 28
Бөлім «Заттардың тасымалдануы» ........................................................................................ 28
Бөлім «Тыныс алу»....................................................................................................................... 47
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА ............... 53
Бөлім «Қозғалыс. Биофизика» .................................................................................................... 57
Бөлім «Координация және реттелу»........................................................................................... 63
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА .. 75
Бөлім «Көбею»............................................................................................................................. 75
Бөлім «Өсу және даму»................................................................................................................ 81
Бөлім «Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары» ............................................... 82
Бөлім «Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері» ..................................................................... 93

3

ЖОБА

1-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА
Бөлім «Жасушалық биология»
Прокариот және эукариот жасушалардың құрылысы:
Тақырып
ядроның болуы және орналасуы, жасуша қабырғасы,
жасуша мембранасы, пластидтер, митохондрия,
рибосомалар, Гольджи аппараты, вакуоль
Оқу мақсаты

8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушаларының
құрылысын cалыстыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Эукариоттық және прокариоттық жасушаларының
құрылысын анықтайды
• Эукариоттық және прокариоттық жасушаларының
құрылысын салыстырады

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
1. Суретте жасуша құрылысы қай ағзаға тән екенін атаңыз:

А________________________________________________________________________
В________________________________________________________________________
(а) Суреттен екі жасушаға ортақ 2 санымен белгіленген құрылымның қызметін
жазыңыз.___________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(b) Суреттен №1;5және 6 сандарымен белгіленген құрылымдарды атаңыз.
1_________________________________________________________________________
5_________________________________________________________________________
6 _________________________________________________________________________
(с) Cуреттен № 1;5 және 6 cандарымен көрсетілген құрылымдардың қызметін жазыңыз.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- А жасушасын анықтайды;
- В жасушасын анықтайды;
- А және В жасушаларындағы ортақ құрылымды атайды;
- А жасушасы құрылымдарының қызметін сипаттайды;
4

ЖОБА

-

В жасушасы құрылымдарының қызметін сипаттайды.

2. Кестені толтырыңыз.
Жасуша бөліктері

Қызметі

Прокариот
(жоқ/бар)

Эукариот
(жоқ/бар)

Жасуша мембранасы
Генетикалық материал
Ядро
Эндоплазмалық тор
Аппарат Гольджи
Жасушасы қабырғасы
Митохондрия
Гольджи аппараты
Вакуоль
Дескриптор

Білім алушы
- кестеде келтірілген жасуша бөліктерінің қызметін сипаттайды;
- прокариот жасушасының бөліктерінің бар жоқтығын анықтайды;
- эукариот жасушасы құрылысында кездесетін бөліктерін
анықтайды.

5

ЖОБА

Тақырып

Өсімдік ұлпаларының әртүрлілігі: түзуші, жабын, негізгі,
өткізгіш, механикалық, бөліп шығарушы ұлпа

Оқу мақсаты

8.4.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын
классификациялау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Өсімдіктер
сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

және

жануарлардың

ұлпаларын

Тапсырма
1. Сөйлемді аяқтаңыз.
Шығу тегі мен құрылысы ұқсас және ағзадағы атқаратын қызметі бір-бірімен байланысты
жасушалар тобы ... деп аталады.
А) жасуша, В) мүше, С) мүшелер жүйесі, D) ұлпа.
Дескриптор

Білім алушы
- ұлпаға анықтама береді.

2. Суретті мұқият қараңыз.

(a) Суретті пайдаланып ұлпаларды (өсімдіктер, жануарларға) жіктеңіз.
Өсімдік ұлпалары: _______________________________________________________________
Жануар ұлпалары: _______________________________________________________________
(в) Суреттегі А және В әріптерімен берілген ұлпалардың қызметін сипаттаңыз.
А ______________________________________________________________________________
В ______________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- өсімдік және жануарлар ұлпаларын суреттер арқылы
жіктейді;
- А және В әріптерімен берілген ұлпаларының қызметін
анықтайды.

6

ЖОБА

Бөлім «Молекулалық биология»

Тақырып

Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Мономерлер
мен полимерлер арасындағы айырмашылық

Оқу мақсаты

8.4.1.1 Биологиялық мысалдарды пайдаланып, полимерлер
мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Мономер мен полимер арасындағы айырмашылықты
анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. «Мономер», «полимер» терминдеріне анықтама беріңіз:
Мономер дегеніміз___________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Полимер дегеніміз____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- мономер терминіне анықтама береді;
- полимер терминдеріне анықтама береді.

2. Берілген формулаларды мономер және полимерлерге жіктеңіз.

Мономер:____________________________________________________________________
Полимер:____________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- берілген формулалар ішінен мономерді анықтайды;
- берілген формулалар ішінен полимерді анықтайды.

3. Қажетті терминдермен толықтырыңыз.
Нәруыздар
майлар
Крахмал
Дескриптор

Нуклеотид

Білім алушы
- аталған полимерлерге сәйкес мономерлерді анықтайды;
7

ЖОБА

-

Тақырып

мономерге сай полимерді анықтайды.
Көмірсулар – энергия көзі. Глюкоза, сахароза, гликоген,
крахмал, жасұнық пен хитиннің маңызы және қызметтері.
Липидтердің қасиеттері мен қызметі. Липидтердің
әртүрлілігі: майлар, фосфолипидтер, балауыз

Оқу мақсаты

8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтердің биологиялық
қызметтерін сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Көмірсулар мен липидтің қасиеттері мен биологиялық
қызметтерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Қолдану

Тапсырма
1. Сызбада көрсетілген гликогеннің қасиетін жазыңыз.

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- көмірсуға тән (гликогеннің) қасиетін жазады.

2. Төмендегі берілген суретті зерттеп, аталған көмірсулардың биологиялық маңызы мен
қызметін сипаттаңыз.

8

ЖОБА

А.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Дескриптор

-

Білім алушы
крахмалдың биологиялық маңызы мен қызметін сипаттайды;
гликогеннің биологиялық маңызы мен қызметін сипаттайды.

3. Майларға анықтама беріңіз.
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(a) Суреттерге назар аударыңыз (аю, бал ара), липидтердің қандай түрлері айтылғандығын
түсіндіріңіз.

А.
В.
А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
(b) Биологиялық маңызын сипаттаңыз.
А. __________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- майларға анықтама береді;
- липидтің А түрін анықтайды;
9

ЖОБА

-

липидтің В түрін атайды;
А және В липидтердің биологиялық маңызын сипаттайды.

10

ЖОБА

Тақырып

Нәруыздар, қасиеттері мен қызметтері

Оқу мақсаты

8.4.1.3 Нәруыздардың қасиеттері мен
биологиялық қызметтерін сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Нәруыздардың қасиеттері мен
биологиялық қызметтерін анықтайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Суретке назар аударыңыз. Нәруыздарға атау беріңіз және биологиялық қызметін
сипаттаңыз.

А.

В.

с.

D.

А.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
В.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
С.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
D.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- А, В, С және D суреттерді пайдаланып, нәруыздарға атау береді;
- А, В, С және D суреттерді пайдаланып, нәруыздардың
қызметін сипаттайды.

11

ЖОБА

Бөлім «Тірі ағзалардың көп түрлілігі»

Тақырып

Оқу мақсаты
Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Тапсырма

Зертханалық жұмыс «Өсімдіктер бөлімдеріндегі
ерекшелік белгілерді анықтау. Балдырлар, мүктәрізділер,
қырықжапырақ тәрізділер, ашық тұқымдылар және
жабық тұқымдылар
8.1.1.1 Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақ
тәріздестер, ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар
мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау
• Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақ
тәріздестер, ашықтұқымдылар және
жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің
ерекшеліктерін анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану

1. Суретте берілген өсімдіктерге назар аударыңыз. Жіктеңіз.

А. Төменгі сатылы өсімдіктер:___________________________________________________
B. Жоғары сатылы,споралы өсімдіктер: ___________________________________________
С. Тұқымды өсімдіктер:_________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- өсімдіктердің суреттері арқылы төменгі сатылы өсімдіктерді
көрсетеді;
- өсімдіктердің суреттері арқылы жоғары сатылы, споралы
өсімдіктерді көрсетеді;
- өсімдіктердің суреті арқылы тұқымды өсімдіктерді табады.

2. Өсімдік атауларын өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерімен сәйкестендіріңіз.
Өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктер
1.Тамыр, сабақ және жапырақ
болмайды.
2. Тамырсабақты өсімдік,
жапырақтарын вайя деп атайды.
3. Гүлді өсімдіктер.
4. Тамырдың рөлін ризоидтар атқарады.
5. Денесі талломнан тұрады.
6. Бұтақтың жоғары ұшында аналық бүрлер орналасады.
12

Өсімдік атаулары
А. Балдырлар
В. Мүктер
С. Қырықжапырақ тәріздестер
D. Ашықтұқымдылар
E. Жабықтұқымдылар

ЖОБА

7.Түрі өзгерген өркен – гүл.
8. Генеративті мүшелері:аталық және аналықтан тұрады.
9. Жапырақтары қылқанды, мәңгі жасыл өсімдіктер.
10. Тұқымдары жабық орналасқан.

Білім алушы
- балдырға қатысты өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін
табады;
- мүктер қатысты өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
- қырықжапырақтәріздестер қатысты өсімдіктердің құрылысындағы
ерекшеліктерін табады;
- ашықтұқымды өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
- жабықтұқымды өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады.
3. Суреттерді пайдаланып, кестені толтырыңыз.
Дескриптор

А.

А
В
С
D
Е

В.

D.
Өсімдік топтары атауы

Дескриптор

С.

E.
Құрылыстарындағы ерекшеліктері

Білім алушы
- балдырларды суреттер арқылы тауып, құрылысындағы
ерекшеліктерді анықтайды;
- мүктәрізділерді суреттерден тауып, құрылысындағы
ерекшеліктерді анықтайды;
- қырықжапырақ тәріздестерді суреттерден тауып,
құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
- ашықтұқымды өсімдіктерді суреттерден тауып,
құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
- жабықтұқымды өсімдіктерді суреттерден тауып,
құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды.

13

ЖОБА

Тақырып

Оқу мақсаты
Бағалау критерийі

Саңырауқұлақтар патшалығы. Зең саңырауқұлағы: мукор,
пеницилл. Біржасушалы саңырауқұлақтар – ашытқы.
Көпжасушалы саңырауқұлақтар. Қалпақшалы
саңырауқұлақтар. Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар
8.1.1.2 Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау
Білім алушы
• Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану

Ойлау дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
1. Суреттегі саңырауқұлақтың құрылысына назар аударыңыз.

Саңырауқұлақтың құрылысының атауларын жазыңыз:
Әр құрылымның атқаратын қызметін жазыңыз:
А–
B–
C–
D–
E–
F–
Білім алушы
- саңырауқұлақтардың құрылысын атайды;
- саңырауқұлақтардың құрылысына сай анықтайды.
2. Суретке назар аударыңыз. № 3 және 4 саңырауқұлақ түрлеріне сипаттама беріңіз.
Дескриптор

3.________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
4.________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- №3 саңырауқұлақтың түрін сипаттайды;
- №4 саңырауқұлақтың түрін сипаттайды;
14

ЖОБА

15

ЖОБА

Тақырып

Зертханалық жұмыс «Дара жарнақты және
қосжарнақтылар өсімдіктер кластарының белгілерін
зерттеу»

Оқу мақсаты

8.1.1.3 Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажырату

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер
кластарының белгілерін анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Суреттегі тұқымның құрылысына назар аударыңыз. Қай класқа жататындығын
анықтаңыз.

А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
(a) Екі кластың арасындағы айырмашылықты кестеде толтырыңыз.
Тұқымындағы
тұқымжарнақ саны
Жапырақтарындағы
жүйкелену
Тамыр жүйесі:
А. шығу тегіне қарай
В. пішініне қарай
Гүлдер саны
Дескриптор

А

В

Білім алушы
- тұқымның суреті арқылы өсімдіктердің кластарын
ажыратады;
- А және В кластарының арасындағы айырмашылықты
анықтайды.

16

ЖОБА

Тақырып

Буынаяқтылар типі. Хордалылар типі. Сыртқы
белгілеріне қарай салыстырмалы сипаттама.
Демонстрация «Хордалы жануарлар мен
буынаяқтылардың ерекшелік белгілерін анықтау»

Оқу мақсаты

8.1.1.4 Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар
кластарын ерекше белгілері бойынша тану

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар
кластарының ерекше белгілерін
сипаттайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Төмендегі жануарлардың суреттеріне назар аударыңыз.

А.

В.

С.

D.
Е
Суреттен буынаяқтылар және хордалылар типіне жататын жануарлардың өкілін
көрсетіңіз.
Буынаяқтылар типі:__________________________________________________
Хордалылар типі:____________________________________________________
(а) Суретте көрсетілген буынаяқтылар мен хордалыларға тән cыртқы екі белгіні
анықтаңыз:
Буынаяқтылар типіне тән екі белгіні жазыңыз:
1.__________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________
Хордалылар типіне тән екі белгіні жазыңыз:
1.__________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________
(b). Буынаяқтылар мен хордалылар типіне тән ерекшеліктерді сәйкестендіріңіз:

17

ЖОБА

Буынаяқтылар типіне тән ерекшеліктер:







Хордалыларға тән ерекшеліктер:

Желісі бар.
Қанайналым жүйесі - тұйық.
Көптеген желбезек саңылаулары бар.
Денесі екі жақты симметриялы.
Қан тарату жүйесі тұйықталмаған ашық жүйелі.
Денесі хитин тәрізді затпен қапталған.

Дескриптор

Білім алушы
- буынаяқтылар типіне жататын жануарларды анықтайды;
- хордалылар типіне жататын жануарларды анықтайды;
- буынаяқтылар типіне тән белгілерді атайды;
- хордалылар типіне тән белгілерді атайды;
- суреттер арқылы буынаяқтылар мен хордалылар типінің
құрылысындағы ерекшеліктерін сипаттайды;
- екі типке тән ерекшеліктерді сәйкестендіреді.

18

ЖОБА

Бөлім «Қоректену»

Тақырып

Жауын құртының, сиырдың және адамның
асқорыту жүйесінің құрылысы.
Модельдеу «Адамның, сиырдың және
жауынқұртының» асқорыту жүйесінің
құрылысын салыстыру

Оқу мақсаты

8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның
ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
қайыратын (сиыр) жануарлар мен
адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысын сипаттайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. А, В және С әріптерімен берілген суреттерге назар аударыңыз.

А.

В.

С.

(a) А суретіндегі A және D әріптерімен көрсетілген асқорыту мүшелерінің атын атаңыз
және қызметін жазыңыз:
А____________________________________________________________________________
А қызметі:_____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
D_____________________________________________________________________________
D қызметі:_____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
(в). В суретінде №5 және С суреттегі L әрпімен белгіленген асқорыту мүшелеріне атау
беріңіз және қызметін сипаттаңыз.
№5 __________________________________________________________________________
Қызметі:________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
L____________________________________________________________________________
Қызметі:______________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(с) Суретті пайдаланып, омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын сиыр мен адамның ас
қорыту жүйесінің құрылысының реттілігін көрсетіңіз.
19

ЖОБА

омыртқасыз (жауынқұрт)

Дескриптор

күйіс қайыратын сиыр

адам

Білім алушы
- жауынқұртының A және D асқорыту жүйесін анықтайды
және қызметін сипаттайды;
- күйіс қайыратын (сиыр) жануар №5 және адамның ас
қорыту жүйесінің L әрпімен белгіленген құрылысын
анықтайды және қызметін сипаттайды;
- омыртқасыз (жауынқұрт) ас қорыту жүйесінің
құрылысының реттілігін анықтайды;
- күйіс қайыратын сиырдың асқорыту жүйесінің
құрылысының реттілігін анықтайды;
- адамның асқорыту жүйесінің құрлысының реттілігін
анықтайды.

20

ЖОБА

Тақырып

Тістің құрылысы мен қызметі, сүт тістердің тұрақты
тістерге ауысуы. Тіс гигиенасы

Оқу мақсаты

8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту
ережелерін сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Тістің құрылысын және әртүрлі типтерін
сипаттайды
• Әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы
байланысты анықтайды және тісті күту ережелерін
түсіндіреді

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Тістің типтері көрсетілген суретке назар аударыңыз.

(a) Тіс типтерінің атауын жазыңыз:
1.___________________________________________________________
2.___________________________________________________________
3.___________________________________________________________
4.___________________________________________________________
(b) Суретте көрсетілген тіс типтерінің қызметін сипаттаңыз:
1.___________________________________________________________
2.___________________________________________________________
3.___________________________________________________________
4.___________________________________________________________
(c) Тісті күтудің кем дегенде 2 -3 ережелерін ұсыныңыз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Білім алушы
Дескриптор
- тістің түрлерін атайды;
- тіс түрлеріне байланысты қызметін сипаттайды;
- тісті күту ережелерін сипаттайды.

21

ЖОБА

Тақырып

Адамның асқорыту жолдарының құрылысы.
Асқорыту бездері. Асқорыту мүшелерінің
қызметі

Оқу мақсаты

8.1.2.3 Адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара
байланысты анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысы мен қызметтері арасындағы
байланысты анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. А; D және E әріптерімен белгіленген асқорыту мүшелерін атаңыз.

А____________________________________________________
D_____________________________________________________
Е_____________________________________________________
(а) Адамның асқорыту жүйесінің суреттін пайланып, асқорыту мүшелерінің реттілігін
сызба арқылы жазыңыз. Мүшелер арасындағы байланысты түсіндіріңіз.

Дескриптор

Білім алушы
- адамның асқорыту жүйесінің мүшелерін, қызметін
сипаттайды;
- асқорыту мүшелерін ретімен жазады және арасындағы
22

ЖОБА

байланысты сипаттайды.

Тақырып

Тамақтану гигиенасы. Асқорыту мүшелерінің
жұқпалы аурулары және олардың алдын алу.
Тағамнан уланудың алдын алу. Алғашқы жәрдем
шаралары. Ішек құрт ауруларының алдын алу

Оқу мақсаты

8.1.2.4 Асқорыту жолы ауруларының себептерін
және астан улану себебін ашу

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Асқорыту мүшелерінің жұқпалы ауруларын
және олардың алдын алу шараларын
сипаттайды
• Тағамнан уланудың себептерін анықтайды
• Ішек-құрт ауруларының алдын алу
шараларын түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Аурудың түрлері
Дизентерия

Сипаттама беріңіз

Ботулизм
Іш сүзегі
(а) Неліктен тамақты шектен тыс көп ішпеу керек? «Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі»
деген мақалды түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(b) А,В және С жағдайында бейнеленген суреттерді пайдаланып, асқазан – ішек жұқпалы
ауруларының алдын алу шараларын сипаттаңыз.

А.
В.
С.
________________________________________________________________________________
23

ЖОБА

________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(c) Астан улану белгілерін суретке назар аудара отырып, жазыңыз.

1
2
1___________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
(d) Ішек-құртты жұқтырудың екі себебін жазыңыз.
1___________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- аурудың түрлері:дизентерия,ботулизм және іш сүзегі
туралы сипаттайды;
- асқазан – ішек ауруларының алдын алу шараларын
сипаттайды;
- астан уланудың белгілерін анықтайды;
- ішек-құртты жұқтырудың екі себебін келтіреді.

24

ЖОБА

Тақырып

Дәрумендер және олардың маңызы
Суда еритін және майда еритін дәрумендер

Оқу мақсаты

8.1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Дәрумендердің адам ағзасындағы маңызын
түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1.Дәрумендердің маңызын көрсетіңіз.
А) Зат алмасу бұзылады
В) Ағзаның улануына әкеп соғады
С) Аурулардың пайда болуын күшейтеді
D) Жұқпалы ауруларға қарсы тұруын жоғарлатады
2.Суда еритін дәруменді белгілеңіз.
А) D В) E С) C
D) A
3.Майда еритін дәруменді белгілеңіз.
А) А В) В тобындағы дәрумендер

С) C

D) РР

4. Ағза үшін дәрумендердің маңызын сипаттаңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- дәрумендердің маңызын анықтайды;
- дәрумендердің суда еритін түрін ажыратады;
- дәрумендердің майда еритін түрін ажыратады;
- дәрумендердің маңызын түсіндіреді.

25

ЖОБА

Тақырып

Дәрумендердің тәуліктік мөлшері. Авитаминоз,
гиповитаминоз және гипервитаминоз. А
авитаминоздағы ақшам соқыр, В 1 авитаминоздағы бери
– бери ауруы, С авитаминоздағы қырқұлақ, Д
авитаминоздағы мешел аурулары

Оқу мақсаты

8.1.2.6 Құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері
бар азық-түлік тізімін жасау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Дәрумендердің маңызды мөлшері бар азықтүлік тізімін анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Дәрумендердің түрлері
С
В
А
D

Азық түлік тізімі

2. Графикте төрт тағамның құрамында кездесетін дәрумендер немесе минералды
иондардың мөлшері көрсетілген.

A B C D

A B C D

A B CD

AB C D

3. Қандағы оттегінің тасымалдануы үшін қажетті дәрумендер немесе минералды иондар
көзі қай тағам құрамында бай болатынын белгілеңіз.
A) асбұршақ B) жұмыртқа С) балық D) жемістер
Дескриптор

Білім алушы
- дәрумендердің түрлеріне қарай азық-түлік тізімін
анықтайды;
- график арқылы 4 тағам құрамында кездесетін дәрумендер
мен минералды иондарды көрсетеді;
- Қандағы оттегінің тасымаладануына қажетті дәрумендер
мен минералды иондардың қандай тағам құрамында
болатынын көрсетеді.

26

ЖОБА

Тақырып

Зертханалық жұмыс «Тағамдық заттар
құрамынан С дәруменді анықтау»

Оқу мақсаты

8.1.2.7 Азық – түлік құрамындағы С
дәруменін анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Азық – түлік құрамындағы С
дәруменін зерттейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
1. Kестедегі ақпаратты басшылыққа алып, аталған көкөніс пен жеміс-жидек құрамындағы С
дәрумені мөлшерінің дұрыс, әрі нақты берілгендігін тәжірибе арқылы қалай анықтауға
болатындығын жасалынған тәжірибе арқылы түсіндіріңіз және есептеулер жүргізіңіз.
Көкөністер

Аскорбин
қышқылының
мөлшері

Кесте
Жеміс жидектер

Аскорбин
қышқылының
мөлшері
50

алмұрт
апельсин
қызанақ
5
алма
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор

Білім алушы
- көкөністер мен жеміс – жидектер құрамындағы С дәруменін
анықтайды.

27

ЖОБА

2-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА
Бөлім «Заттардың тасымалдануы»
Тақырып

Ағзаның ішкі ортасы және оның маңызы.
Лимфа. Лимфа айналымы мен оның маңызы.
Гомеостаз. Ағзаның ішкі ортасы: қан, лимфа,
ұлпа сұйықтығы

Оқу мақсаты

8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара
байланысты сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
сұйықтығы мен лимфа арасындағы
өзара байланысты анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Төменде қажетті терминдерді пайдаланып, сөйлемді толықтырыңыз.
Ағзаның ішкі ортасы бірімен–бірі байланысты ... , ... және ... тұрады.
Ішкі ортаның тұрақты ... жасушалардағы заттардың қалыпты алмасуын және жасушаларға
тән қызметтердің атқарылуын қамтамасыз етеді. Ұлпаларда жасушалар аралығында
жасушаларды қоршап тұратын сияқты ... ... болады. ... қанның сұйық бөлігі плазмадан
түзіледі. ... дәнекер ұлпасына жатады және аралық ішкі орта болып табылады. Қан
ағзаның ішкі ортасының тұрақты құрамы мен қасиеттері - ... сақтауға қатысады. ... ұлпа
сұйықтығынан түзіледі және ақшыл сарғыш түсті болып табылады.
Қажетті терминдер: лимфа, ұлпа сұйықтығы, қан , құрамы, ұлпа сұйықтығы,
лимфа, қан және гомеостаз.
Дескриптор

Білім алушы
- қан, ұлпа сұйықтығы және лимфаның ағзада орналасуы мен
қызметтерін сипаттайды.

28

ЖОБА

Тақырып

Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының деңгейі
Тапсырма

Қанның құрамы мен қызметі. Қан түйіршіктері:
эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер.
Плазма. Қанның қызметі: транспорттық,
гомеостаздық, қорғаныштық
8.1.3.1 Қан құрамы мен қызметін сипаттау
Білім алушы
• Қан құрамы мен қызметін анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану

1. Қан құрамы бейнеленген суретке назар аударыңыз.

(a) Қан құрамы бойынша мұғалім жоғарыда сызбада қателер жіберген, сол қателерді
жөндеңіз.
А атауы:_______________________________________________________________
Қызметі:_______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
В атауы:_______________________________________________________________
Қызметі:_______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
С атауы:________________________________________________________________
Қызметі:________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
(b) Сандық сипаттағы ақпараттарды қанның жасушаларымен сәйкестендіріңіз.
Қан жасушалары
Сандық сипаттағы ақпараттар
1.эритроциттер
A. 1 мм3 5 млн жасуша
B. диаметр 7 мкм
2.лейкоциттер
C. тіршілік ету ұзақтығы 120 күн
D. 1 мм3 4-9 мың.
3.тромбоциттер
E. тіршілік ету ұзақтығы 5-8 күн
F. диаметрі 4-15мкм
G. 1 ядросы бар
Дескриптор

Білім алушы
- қан құрамына кіретін компоненттерді анықтайды;
- қызметін сипаттайды;
- қан жасушаларының құрылысы мен тіршілік ету
ұзақтығының маңызын анықтайды.
29

ЖОБА

30

ЖОБА

Тақырып

Зертханалық жұмыс «Әр түрлі ағзалардың қан
жасушаларын зерттеу». Қан жасушаларын
формасына, мөлшеріне, санына және
ядросының болуына қарай салыстыру

Оқу мақсаты

8.1.3.2 Дайын микропрепараттар арқылы
әртүрлі ағзалардың қан жасушаларының
құрылыс ерекшеліктерін зерттеу

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Дайын микропрепараттар арқылы
әртүрлі ағзалардың эритроциттердің
құрылыс ерекшеліктерін зерттейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма
1. Қан жасушаларына назар аударыңыз.

Қандай ағзаның қан жасушалары бейнеленген, анықтаңыз.
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
(a)Кестені толтырыңыз. Екі ағзаның қан құрамындағы эритроциттерін салыстырыңыз.
Салыстыру белгілері
А ағза
В ағза
Жасуша диаметрі , мкм
Жасушаның пішіні
Ядросының болуы
Дескриптор

Білім алушы
- дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі ағзалардың қан
жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін анықтайды;
- екі ағзаның қан құрамындағы эритроциттерді салыстырады.

31

ЖОБА

Тақырып

Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық
иммунитет. Лейкоциттердің түрлі типтері және
олардың қызметтері. Т және В лимфоциттердің
әрекет етуі

Оқу мақсаты

8.1.3.3 Лейкоциттердің түрлі типтерінің
қызметтерін сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы
• Лейкоциттердің түрлі типтерінің
қызметтерін сипаттайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. «Лейкоциттердің түрлері» келтірілген сызбаны аяқтаңыз.

В-лимфоциттер

(a) Суретке назар аударыңыз.

Түзілетін орынын жазыңыз:
А. _____________________________________________________________________________
В. _____________________________________________________________________________
Е. _____________________________________________________________________________
Қызметтерін жазыңыз:
А._____________________________________________________________________________
В._____________________________________________________________________________
Е._____________________________________________________________________________

32

ЖОБА

Дескриптор

Білім алушы
- лейкоциттердің түрлерін жіктейді;
- лейкоциттердің түрлерінің түзілетін орынын анықтайды;
- лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметін анықтайды.

2. Иммунитет терминіне анықтама беріңіз.
Иммунитет дегеніміз _____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(а) Иммунитеттің түрлерін сипаттамаларымен сәйкестендіріңіз.
А) туа пайда болған иммунитет
B) жүре пайда болған иммунитет
C) белсенді жасанды иммунитет
D) енжар жасанды иммунитет
1. Ағзаға емдік сарысуды енгізгеннен кейін пайда болады.
2. Ағзада антиденелер жұқпалы аурумен ауырғаннан кейін қалыптасады.
3. Ағза вакцина енгізгеннен кейін түзіледі.
4.Ағзаға ата-анадан тұқым қуалау арқылы беріледі.
Дескриптор

Білім алушы
- иммунитетке анықтама береді;
- иммунитет түрлерінің сипаттамаларын сәйкестендіреді.

33

ЖОБА

Тақырып

Оқу мақсаты
Бағалау критерийі

Ойлау дағдыларының деңгейі

Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық
иммунитет. Лейкоциттердің түрлі типтері
және олардың қызметтері. Т- және Влимфоциттердің әрекет етуі
8.1.3.4 Гуморальдық және жасушалық
иммунитетті салыстыру
Білім алушы
• Гуморальдық және жасушалық
иммунитеттің ерекшеліктерін
анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану

Тапсырма
1. Жасушалық және гуморальдық иммунитет механизмі сызбада көрсетілген.

Жасушалық және гуморальдық иммунитет механизмі сызбасында А және В нені
білдіретінін түсіндіріңіз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
(a) Сызбаны ескеріп, кестені толтырыңыз.
Иммунитет түрі
Әсер ететін факторлар
жасушалық иммунитет

Жою механизмін сипаттаңыз

гуморальдық иммунитет

Дескриптор

Білім алушы
- жасушалық және г