Қазақстанда аудитті дамыту.

Қазақстанда аудитті дамыту.

Жоғары құрылыс-экономикалық колледжінің

бухгалтерлік пәндер оқытушысы

Сулейменова Гульмира Есмагуловна

gulmira.17.10@mail.ru

Аудит-бұл тәуелсіз тексеру. Нарықтық экономиканың қалыптасу дәуірінде көптеген компаниялар банкроттыққа ұшырады, ал бұзылған акционерлер қорғауды, инвесторлар мен акционерлерді – компаниялардағы жағдай туралы сенімді ақпараттықа қажет етті. ХІХ ғасырдың ортасында бір топ бухгалтерлер Шотландияда бірлестік құрды, оның мақсаты оған берілген кез-келген қаржылық есептілікті тексеру болды. Өткен ғасырдағы аудитордың жеке басының негізгі белгілері оның мінсіз адалдығы және тәуелсіздігі болды. Аудиттің міндеті қаржы - шаруашылық қызметті егжей-тегжейлі тексеру болды. Аудиторлық қызметтің нәтижелеріне, негізінен, объективті экономикалық себептерге байланыстығана емес, сонымен бірге менеджерлердің адалсетігімен байланысты капиталды жоғалтуы мүмкін меншік иелері қызығушылықтанытты.

Бүгінгі күні мемлекетті органдар, жеке және заңды тұлғалар, аудиторлар, аудиторлық ұйымдар арасында аудиторлық қызметті жүзеге асыру процесінде туындайтын қатынастарды реттейтін негізгі заңнамалық акт "аудиторлық қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңы болып табылады. Осы Заңға сәйкес аудит-қаржылық есептілікті және қаржылық есептілікке байланысты басқа ақпаратты жасау туралы тәуелсіз пікір білдіру мақсатында тексеру. Кез-келген ұйымның қаржылық есептілігі оның қаржылық жағдайы, активтері мен міндеттемелерінің болуы, кірістілігі, меншікті капиталы туралы ақпаратты қамтиды. Осы және басқа мәліметтерге сүйене отырып, есептілікті пайдаланушылар тек мүліктік жағдай туралығана емес, сонымен бірге ұйымның даму перспективалары туралы қорытынды жасай алады. Аудитор куәландырған есептілік неғұрлым өкілді болып көрінеді-бұл қаржылық есептілікке деген сенімді арттырады.

Мысалы, инвестор бизнестегі қаражатты қаржыландыруға дайын, оның инвестицияларының сенімділігіне сенімді болу үшін ол бизнесті дамытудың ағымдағы және болжамды факторлары туралы түсінікке ие болуы керек. Екінші жағынан, инвестициялық қаражаттың әлеуетті алушысы қосымша қаржыландыруға мүдделі. Инвестор сенімді ақпаратқа сенеді. Аудиторлық қорытынды оның дұрыстығын растау болып табылады. Сондай-ақ, оның көрсеткіштерінің дұрыстығына пайдаланушылар алдында жауапты компания әкімшілігі ұйымға, есеп жүргізуге және қаржылық есептілікті жасауға мүдделі.

Аудиттің мақсаты, бүгінде дамыған елдердің аудиторлары мойындағандай, барлық маңызды аспектілерде бухгалтерлік есептің дұрыстығы туралы пікір қалыптастыру болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін нақты тәсілдердің, процедуралар мен әдістердің кең спектрі қолданылады. Бүгінгі таңда елде аудиторлық қызмет кеңінен дамыған. Аудит тек ақылы қызмет көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар маңызды әлеуметтік функцияны орындайды – қалыпты экономикалық қатынастардың жұмыс істеуіне ықпал етеді. Аудиторлық тексерулер қаржылық қызметті талдаумен бірге жақсы рентабельділікке ие. Қазақстанның аудиторлық топтарының бірінші рейтингі көрсетті: рейтингке қатысушыларға табыстың көп бөлігін классикалық аудиторлық тәжірибелер әкеледі. Алайда, қаржылық реттеушінің аудитке қатысты заңнамалық бастамалары мен әрекеттері консалтингтік қызметтердің дамуына әкелуі мүмкін.

Кірістердің өсуіне қарамастан, жалпы алғанда, рейтингке қатысушылардың көпшілігі нарықтағы жағдайды теріс деп сипаттайды, бұл міндетті және бастамашыл аудитке сұраныстың төмендеуін көрсетеді. Себептердің бірі-клиенттердің төлем қабілеттілігінің төмендеуі. Бастамашылық аудит негізінен шаруашылық жүргізуші субъектілерде басшылықты ауыстыру кезінде, бизнесті сатып алу/сату кезінде, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған компаниялардың иелерінде бухгалтерлік және салықтық есепке алудың жай-күйін тексеру үшін жүргізіледі.

Дағдарыс жағдайында клиенттер өз қызметінің тиімділігін арттыруға ұмтылады және аудиторлық фирмалармен жұмыс тәжірибесі бар, оларға шығындарды оңтайландыру және қаржылық басқару саласында кеңес алу үшін жүгінеді. Атап айтқанда, клиенттің бухгалтерлік есепті жүргізу бойынша бейінді емес сервистік қызметті сыртқы консультанттардың қолына беруі.

Қызметтің бұл түріне сұраныстың артуы үш негізгі себепке байланысты: клиенттік компаниялардың қызметкерлерімен салыстырғанда кеңесшілердің жоғары кәсібилігі, есепке алу тәсілінің объективтілігі және клиенттік компаниялардағы бухгалтерлік кадрлардың айналымының жоғары деңгейі. Сұраныстың тұрақтылығы кәсіпорындарда есеп функцияларын ұйымдастыру тәртібі туралы заңнамалық өзгерістерге байланысты. Виктор Радостовец: "Біз үшін соңғы жылдардағы үрдіс-аудитке ілеспе қызметтерді алғысы келетін клиенттер санының өсуі: бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржылық есептілік жасау, салық заңнамасын қолдану және салық есебін жүргізу мәселелері бойынша кеңес беру, тиісті ұсынымдар әзірлеу. Бұл қазақстандық кәсіпорындарда есепке алуды ұйымдастырудағы өзгерістерге, республикада қаржылық есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарын әдістемелік енгізуге, қаржылық қадағалау органдары мен салық комитеттері тарапынан бухгалтерлік және салықтық есепке алуды жүргізуге қойылатын талаптардың күшеюіне байланысты".

Жоғары сұранысқа ие консалтингтік қызметтердің тағы бір түрі-салық консалтингі. Көптеген компаниялардың инновацияларға жауап беруге және қадағалауға уақыты жоқ және қажетсіз санкцияларды болдырмау үшін кеңесшілерден көмек сұрайды.

Осылайша, аудиторлық қызметтер нарығы бәсекелестіктің күшеюімен сипатталады, ал клиент үшін кеңірек кеңестер мен шешімдерді ұсына алатын компаниялар табысты болады.