«Қазақстанның үшінші
жаңғыруы:
жаһандық бәсекеге
қабілеттілік»
Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан халқына Жолдауы»
Кез келген ел өзінің келешегін
өскелең ұрпағымен байланыстырады. Әр ұрпақтың пешенесіне жазылған
заман ағымы, кезең тынысы болады. ХХІ ғасыр бүгінгі ұрпаққа, яғни
біздерге бұйырған бақыт деп ойлаймын. Ендігі болашақ жастардың
қолында деп өлеңдетіп, жырлап жазған ақын аға-апаларымыздың
өлеңдерінен де көруге болады. Халық, ел жастарға сенеді. Ал ол
сенімді бүгінгі жастар қалай ақтауда? Әрине, бес саусақ бірдей
емес, олай болса жастардың барлығына кінә тағуға болмайды. Десе де
бүгінгі жастарға рухани байлық, таза ой, терең білім, адамгершілік,
адалдық, қайрат, қала берсе, денсаулығымыз да жетіспейтін секілді.
Елбасымыздың Халыққа Жолдауында ХХІ ғасыр білім ғасыры делінген.
Олай болса, елімізді өркендету үшін білімді жастар керек, жақсы
оқып, жан-жақты білім мен ғылым алуымыз керек. Ел ертеңі –
біздердің, келер ұрпақтың қолында деп айтып та, жазып та жатыр.
Елімізді көркейту, оны өзімізден кейінгі ұрпаққа жеткізу-біздің
борышымыз деп білем... Болашақта ел тізгінін ұстайтын, еліміздің
әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілетті, экономикасы дамыған,
өркениет көшінен лайық орын алатын, еліміздің қарқынды дамуына
өзіндік үлес қосатын қоғамның негізгі белсенді күші жастар екені
сөзсіз. Мемлекетіміздің басшысы Н.Назарбаевтың «Еліміздің келешегі
жастардың қолында» деген сөзі жастарымызға қандай жауапкершілік
жүктеліп отырғанын айқын көрсетеді.
Ел ертеңі-бүгінгі ұрпақ екенін үнемі жадымызда
сақтайтын біздер Президентіміз бағыт-бағдар берген сара жолмен
ілгері басайық. Жас ұрпақты талапты да тапқыр, талғампаз да терең
ойлы, төзімді де табанды етіп тәрбиелеу – біздің басты
мақсатымыздың бірі болып қала береді.
Төртінші басымдық атай келе
– адами капитал сапасын
жақсарту.
Бірінші. Ең алдымен, білім беру жүйесінің рөлі
өзгеруге тиіс.
Біздің міндетіміз – білім беруді экономикалық
өсудің жаңа моделінің орталық буынына айналдыру. Оқыту
бағдарламаларын сыни ойлау қабілетін және өз бетімен іздену
дағдыларын дамытуға бағыттау қажет. Сонымен бірге, IT-білімді,
қаржылық сауаттылықты қалыптастыруға, ұлтжандылықты дамытуға баса
көңіл бөлу керек. Қала мен ауыл мектептері арасындағы білім беру
сапасының алшақтығын азайту қажет. Үкіметке тиісті ұсыныстар беруді
тапсырамын. Атап айтқанда, үш тілді оқуға кезең-кезеңмен көшу
мәселесі бойынша ұсыныстар әзірленсін. Қазақ тілінің басымдығы
сақталады. Оның әрі қарай дамуына зор көңіл бөлінеді. Сонымен
қатар, бүгінде ағылшын тілі – жаңа
технология, жаңа индустрия, жаңа экономика тілі.
Қазіргі кезде 90% ақпарат ағылшын тілінде жарияланады. Әрбір екі
жыл сайын олардың көлемі 2 есе ұлғайып отырады. Ағылшын тілін
меңгермей, Қазақстан жалпы ұлттық прогреске жете
алмайды.
2019 жылдан бастап 10-11 сыныптарда кейбір
пәндерді ағылшын тілінде оқытатын боламыз. Бұл мәселені тиянақты
ойланып, ақылмен шешу қажет.
Мектептердің және мұғалімдердің деңгейі, әсіресе
ауыл мен қалада әртүрлі. Білікті педагогтардың жетіспеу проблемасы
да бар. Сондықтан, осының барлығын ескеріп, ағылшын тілін
кезең-кезеңмен енгізуіміз керек.
Тиісті ұсыныстар беруді тапсырамын.
Менің бастамам бойынша биыл
«Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім беру» жобасы іске
асырыла бастады. Тегін оқытумен ең әуелі жұмыссыз және өзін өзі
тиімсіз жұмыспен қамтыған жастар, сондай-ақ кәсіптік білімі жоқ
ересек адамдар қамтылуы тиіс. Кәсіптік білім беру жүйесінде, мен
айтқандай, экономикадағы жаңа өндірістер үшін мамандар дайындауға
ден қою керек. Ол үшін кәсіптік стандарттар еңбек нарығының
талаптарына және ең үздік әлемдік оқу-өндірістік тәжірибелерге
сәйкес жаңартылуы қажет.
Сонымен қатар, жоғары білім
беру жүйесі сапасына ерекше назар аударылады. Жоғары оқу
орындарының кадрлық құрамына, материалдық-техникалық жабдықталу
деңгейіне, білім беру бағдарламаларына қатысты бақылау мен талап
күшейтілуі қажет. Бізде қазірдің өзінде оларды мектепке дейінгі
білім беру ісіне тарту саласында жақсы нәтижелер бар. Өткен 3 жылда
мемлекет 40 мың орынға арналған 189 балабақша салса, жекеменшік
сектор 100 мың орынға арналған 1300 балабақша ашты. Статистика
агенттігінің жүргізген мониторинг қорытындысы бойынша
мемлекетіміздегі адам санының 4,5 миллионнан астамы жастардың
үлесінде. Бұл
дегеніміз жалпы халықтың 30 пайызы жастар деген сөз. Ендеше,
еліміздің ертеңгі болашағы жастардың бүгіннен бастап, қандай тәрбие
алуы мен отансүйгіштік қасиеттің дамуы аса маңызды. Ең әуелі жастар
бойында рухани-адамгершілік, саяси интеллектік, құқықтық тәрбие
басым болғаны жөн. Қазіргі заман талабына сай
білім беру- бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық,
мәдени дамуының жоғары деңгейлік және кәсіби біліктілігін
қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз
үрдісі екендігі белгілі. Сондықтан еліміздегі ұлттық қоғамды
кемелдендіру ел болашағы-жас ұрпақты жаңа инновациялық әдісте
рухтық тәлім және білім негіздерімен қаруландырып, қалыптастыру
қажет. Ал енді жоғарыда айтылған оқытудың педагогикалық
технологияларын оқу-тәрбие процесіне біртіндеп енгізетін болсақ,
онда білім сапасын арттыруға, оқушылардың дамуына бақылау жасауға,
оған сәйкес бағалауға, басқару тиімділігін жетілдіруге мүмкіндік
болатыны дәлелденіп отыр. Сондықтан да бірқатар мектептерде жүргізіліп
жатқан тәжірибелердің басты міндеті дәл осындай оқытудың жаңа
педагогикалық технологиясын оқыту процесіне енгізу болып
табылады
Білім беру жүйесіндегі инновациялық
технологиялар:
•
Жобалау технологиясы;
•
Саралап даралап оқыту;
•
Дамыта оқыту технологиясы;
•
Модульдік оқыту технологиясы;
•
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту;
•
Сатылай комплексті талдау;
•
VTS бағдарламасы;
Инновациялық технология – білім сапасын арттыру
кепілі.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа
инновациялық технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара
тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу -
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын
жоғарылатуды көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ
ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» деп аталады. Қазақстан Республикасы
да ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды
ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді.
Инновациялық технология
электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында
компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды,
интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге,
компьютерлік оқыту бағдарламаларына
негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар
коммуникативтік байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді
жетілдіруді көздейді. Жедел дамып отырған ғылыми –техникалық
прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық
процесінің негізіне айналды. Ақпараттық технологиялық дамуға және
оның қарқынына экономиканың жағдайы, адамдардың тұрмыс деңгейі,
ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің
рөлі тәуелді болады. Заман ағымына қарай ақпараттық технологияларды
қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Кез келген сабақта
электрондық оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін
арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Инновациялық
технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға
және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі
сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
Қазіргі білім жүйесінің
ерекшелігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім
алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік
тудыру. Қорытындысында білім беру – адамға үздіксіз
оқуға, білім алуға жан-жақты білім қызметін ұсынатын әлеуметтік
институт болуы керек.
«Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі –
оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру,
халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге
шығу»
«Білім туралы» Заңының 8-бабы
Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның
мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне
енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар
мен міндеттер қойып отыр. Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың
алғашқы жылдарының негізгі проблемаларының бірі – «Білім - бүкіл
өміріңе» қағидасынан «Білім бүкіл өмір бойына» қағидасына өте
алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып
табылады.
Қазақстан Республикасы орта
білім жүйесін ақпараттандыру туралы мемлекеттік бағдарламасында «.
. . ҚР
дүниежүзінің дамыған елдері сияқты орта білім беру жүйесінен
ақпараттандырудың жолына түсуі тиіс, яғни бірыңғай ақпараттық білім
беретін желіге негізделген оқыту жүйесін жасау керек. » Осы тұжырым
білім беру жүйесін ақпараттандырудың мақсаты болып табылады. Бұл
бағдарламалардың міндеттерінің бірі – мектептерді компьютерлендіру.
Білім беруді ақпараттандыру – жаңа технологияны пайдалану арқылы
дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге
асырады. Оқыту үрдiсiнде технологияны
қолдану мұғалім мен оқушы қарым - қатынасының бұрынғы қалыптасқан
жүйесiн, олардың iс-әрекеттерiнiң мазмұнын, құрылымын үлкен
өзгерістерге ұшыратады. Қалыпты бiлiм беру жүйесінде мұғалім – оқушы -
оқулық түрінде құрылған үш жақты байланыс бұзылып, мұғалiм – оқушы
- компьютер - оқулық жүйесі пайда болды. Мұндай жүйеде бiлiм беру
оқыту процесінде компьютерді қолдану бiлiм мен бiлiктiлiкке қоятын
талаптарды қайта қарап, жетiлдiрiп, жүйелеудi талап етедi.
Ақпараттандыруда технологияның негізгі бағыты ХХІ ғасырдың
талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті
технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып
табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне –
оның іргелілігі, алдын алу сипаты және оларға қол жеткізу
мүмкіндіктері жатады.Қазіргі таңда білім саласы қызметкерлерінің
алдында тұрған басты мақсат – жана технологиялар арқылы білім
мазмұнын жаңарту.
Жаңа ақпараттық технологиялар дегенiмiз – бiлiм
беру iсiнде ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесі.
Бұл процесті icкe асырудан негiзгi құрал компьютер болып табылады.
Компьютер - бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа,
тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретін зор құрал.
Бірақ әлі күнге дейін біз осы зор құралдың шексіз мүмкiндiктерiнің
оннан бiрiн де пайдалана алмай отырмыз. Технологиялардың танымал
түрлерінің бірі Модульдік оқыту – оқытуды оңтайландыру, тұлғаның
мүмкіндігіне даярлық деңгейін бейімдеу болса, дамыта оқыту –
оқушының жеке тұлғасын, оның біліктерін
дамыту. Модульдік оқытудағы негізгі мақсат – оқушының өз
бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту
ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасының басым бағыттарының бірі -
білім беру ұйымдарын электрондық оқыту жүйесіне енгізу. Елбасы Н.
Ә. Назарбаев «Интеллектуалды ұлт -2020» ұлттық жобасы үш құрамдас
бөліктен тұруы тиіс деп, оны талдап берді. Біріншісі білім беру
жүйесін инновациялық даму жүйесіне түсуді қалыптастыру, екіншісі
дәстүрлі технологияның қажеттісін ақпарат және біліммен мол
қамтамасыз ету, білім тасқынынан керектісін іріктеп алу және
қолданысқа енгізу күн тәртібінен түспеуі тиісті.
Н.Назарбаевтың «Қазір бой жарыстыратын заман
емес, ой жарыстыратын заман» деген сөзі дәл бүгінгі
таңда барша қазақстандықтар үшін өзінің өзектілігін
сезіндіруде.