Қоғамдағы педагог мәртебесі

Қоғамдағы педагог мәртебесі

Мұғалім болу – үлкен мәселе. Ахмет Байтұрсынов: "Мектептің жаны-мұғалім. Мұғалім дегеніміз не, бұл мектеп. Яғни, егер мұғалім білімді болса, онда балалар көбірек білім алады. Сондықтан мектепке, ең алдымен, педагогика мен әдістеме туралы түсінігі бар, оқу материалын жақсы жеткізетін мұғалім қажет". Бүгінгі таңда бұл сөздердің өзектілігі артып келеді.

Қазақстан халқына Жолдауында елбасы Н.Ә.Назарбаев педагогикалық құрамның сапасын арттыру қажеттігін, әрбір өңірде педагогтардың біліктілігін арттырудың интеграцияланған орталықтарын құрудың маңыздылығын атап өтті. 2011 жылдың қараша айында құрылған "Назарбаев Зияткерлік мектептері" ДББҰ жанындағы Педагогикалық шеберлік орталығы осы жүйені қайта құрудың маңыздылығынан туындап отыр. Осы ретте, «Педагогикалық құрамның сапасын, базалық педагогикалық білім беру стандарттарын, білім алушылардың білім сапасын арттыруға қойылатын талаптарды күшейту қажет. Әрбір өңірде педагогтердің біліктілігін арттырудың интеграцияланған орталықтары жұмыс істеуі тиіс», -деп мәлімдеді елбасы "әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты" атты Қазақстан халқына Жолдауында.

Педагог мәртебесін арттыру мәселесіндегі ең маңызды ілгерілеулердің бірі мұғалімдердің біліктілігін арттыру жүйесінің түбегейлі қайта құрылуымен байланысты. Елімізде бұл жүйенің түбегейлі жаңа базалық кешендері құрылды: өңірлерде интеграцияланған орталықтары бар педагогтердің біліктілігін арттырудың ұлттық орталығы, "Назарбаев Зияткерлік мектептері" жанындағы Педагогикалық шеберлік орталықтары жұмысын бастады. Үш айлық даярлық нәтижелері бойынша мұғалімдерге қолда бар санаттарға қосымша жаңа біліктілік деңгейлері берілетін болады. Жоба үздік халықаралық практикаларға сәйкес келетін арнайы оқыту бағдарламасы бойынша жалпы білім беретін мектептер мұғалімдерінің біліктілігін арттыруды ұйымдастыруды көздейді. Бұл бағытта Кембридж Университетінің сарапшылары серіктес болып табылады.

Мұғалім мамандығы үлкен шығармашылық және психикалық жүктемелерді білдіреді, ең алдымен, кәсіпқойлықтың жоғары деңгейін сақтауды талап етеді. Нағыз мұғалім барлық ғасырларда мұғалім болып қала береді. Қазіргі заманғы мұғалім табиғат пен адам туралы білім жүйесін игеруі, рухани-адамгершілік құндылықтарды тәрбиелеуі, инновациялық білім беру ортасын құра білуі, сондай-ақ білім беру нәтижелерін жеке, пәндік және мета-пәндік деңгейлерде бағалай білуі керек. Өз пәнін оқытудан басқа, оқушылардың көзқарасын, әлеуметтік дүниетанымын, өмірге көзқарасын қалыптастыру керек.

Тұлғаның жаңа интеллектуалды және мәдени түрін қалыптастыру міндетіне байланысты мұғалімге белгілі бір талаптарды бөліп көрсетуге болады:

Біріншіден, мұғалім жоғары мәдениетті маман болуы керек: 1. Ол жоғары пәндік және әдістемелік дайындыққа ие болып, пәндік білімдерін, соның ішінде осы саладағы алдыңғы қатарлы білім элементтерін, заманауи инновациялық әдістерді меңгеру шеберлігін көрсетуі керек, проблемалық-іздеу әдістері арқылы тану мен бейнелеуді емес, әлемді түсінуге ықпал ету үшін өз пәні бойынша оқу іс-әрекетінің мақсатты өрісін құра білуі маңызды, бұл жай ғана тағайындаудан басқа білім алушының жеке өлшемінде білімді толықтыруды білдіреді, өйткені зияткерлік тұлғаның жаңа түрі белсенділікпен, тәуелсіздікпен, "зияткерлік бастама" көрсету, шешім қабылдау болып табылады. 2. Халық тарихы және жалпы тарих бойынша жүйелі білімге ие болуы, оқиғаларға дұрыс баға бере білуі, нақты жағдайға талдау жүргізе білуі, оқушыларға тарихи оқиғалардың алғышарттарын, себептері мен салдарларын түсіндіре білуі, ата-бабалар рухының тәуелсіздік үшін күресте көрсеткен Күшін ашуы, олардың ұмтылыстары мен үміттерін сипаттауы, өскелең ұрпақтың бойында патриотизм, өз халқы үшін мақтаныш сезімдерін тәрбиелеу мақсатында халықтың көрнекті өкілдері қызметінің жоғары ойлары мен жемісін беруі тиіс. 3. Халық ділін терең түсіну, нақты мысалдарда қазақ халқына тән ойлау мен пайымдау түрін талдай білу, ғарыш пен галактикамен байланысты адамзаттың пайда болуы туралы халықтың нанымдары мен түсініктерінің пайда болу себептерін түсіндіру және т. б.

4. Әлемдік әдеби-көркем және лингво-мәдени үдерістер контекстінде тіл мен әдебиеттің даму жағдайы мен үрдістерін дұрыс талдау, қазақ авторларының неғұрлым маңызды мәдени-көркемдік жетістіктерін, олардың мағыналары мен рухани компоненттерін анықтай білу, қазақ халқының басқа халықтар үшін жағымды имиджін қалыптастыратын туындыларды білу. 5. Өз халқының мәдени мұрасы мен мәдениеті үшін мақтаныш сезімін оята білу, мәдениет түрлері туралы нақты түсінікке ие болу, рухани, эстетикалық немесе көркемдік құндылығы бар ежелгі және қазіргі заманғы артефактілерді білу.

Екіншіден, оқушының жеке басының өзіндік санасын қалыптастырудың ерекшелігі бүгінде мұғалімнің жеке басына, оның адами қасиеттеріне жоғары талаптар қояды. Қоғам тарапынан құндылықтардың өзгеруі жағдайында мұғалімнің іс-әрекетінен тәрбиелік әсер күтуінің өсуі байқалады, өз пәнін оқытумен қатар, ол көзқарастар, әлеуметтік дүниетаным, балалардың өмірге деген көзқарасын қалыптастыруы керек. Білім алушы үшін тек мұғалім ғана емес, сонымен бірге оған сенім артуға, онымен ішкі ойларымен бөлісуге болатын үлкен дос болу үшін Сіз бай ішкі әлемге ие болып, мейірімді, адамгершілігі мол адам болуыңыз керек. Сонымен қатар, уақыт мұғалім тарапынан білім алушыларды психологиялық-педагогикалық қолдаудың заманауи технологияларын қолдану қажеттілігін талап етеді, мысалы, кез-келген ресурста (әлеуметтік желілерде немесе оқу орнының сайтында және т.б.), яғни мұғалім компьютердің жоғары білікті пайдаланушысы болуы керек.

Үшіншіден, мұғалімнің кәсіби біліктілігіне қойылатын талаптар артып келеді, бұл оны тиісті саладағы жаңа ғылыми жаңалықтар туралы ақпаратпен негізгі білімдерін үнемі кеңейтуге міндеттейді. Қазіргі заманғы мұғалім инновациялық білім беру ортасын құруы керек, ең алдымен зияткерлік және шығармашылық қабілеттерге, сыни ойлауға және ақпараттық ағындарды басқаруға қабілетті болуы керек. Қазіргі заманғы мұғалімнің кәсіби қызметінің өнімділігіне оның ақпараттық-коммуникациялық технологияларды меңгеру деңгейі, сондай-ақ оқу процесін тиісті техникалық қамтамасыз ету факторы әсер етеді, өйткені шығармашылық жетістіктер оқу процесінде ақпараттандырудың жетістіктерін пайдалану мүмкіндігімен байланысты.

Төртіншіден, мұғалім жан-жақты дамыған, көшбасшылық қасиеттері ие, білім алушылармен тең болғысы келетін адам болуы шарт. Әр сабақта мұғалім тек өз пәні бойынша ғана емес, сонымен қатар кез-келген салада да білімін, кең эрудициясын және құзыреттілігін көрсетіп, пәнаралық байланыстарды ескере отырып, оқу материалына қызықты фактілер, әлемдік ғылымның соңғы жетістіктері, олардың өркениеттің дамуындағы рөлі туралы қосымша ақпарат енгізуі маңызды. Оқушылардың әлеуметтік жетілуін қалыптастыруда лайықты рөл атқару үшін ол қазіргі оқушыны қоршап тұрған барлық әлеуметтік процестерді жақсы біліп, мамандыққа қатысы жоқ іс-әрекеттерде жеке әлеуметтік белсенділік танытуы керек және жеке үлгісімен белсенді, білімді және жетістікке бағытталған тұлғаны тәрбиелеуге ықпал етеді.

Бесіншіден, мектепті Білім және мәдениет сарайына айналдыру шарт. Бұл мәселеге мемлекеттік және қоғамдық институттар тарапынан ерекше назар аударылуда.

Алтыншыдан, мұғалім жолын таңдаған білім алушыларды оқыту мен тәрбиелеу әлеуметтік маңызы бар мамандарды даярлаумен ерекшеленуі тиіс. Педагогикалық университеттің түлектердің жалпы мәдени құзыреттерін, мысалы, әлеуметтік өзара іс-қимыл, өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі басқару, жүйелік және қызмет сипатындағы құзыреттерін қалыптастырудағы мүмкіндіктері кеңейтілуі керек. Оқу процесінің әлеуметтік-тәрбиелік компонентін, әлеуметтік-мәдени ортаны жетілдіру, болашақ мұғалімнің жеке басын жан-жақты дамытуға қажетті жағдайлар жасау қажет.

Мектептегі мұғалімнің мәртебесін арттыру үшін мұғалімнің жеке қасиеттерін жақсарту басты назарда. Олар үнемі жетілдіріліп, келесі қасиеттерге ие болуы керек: - әлеуметтік оптимизм; - позитивті «мен – тұжырымдамасы»; - педагогикалық қызметке ынталандыру; -құндылық бағдарлары, педагогтың өзін-өзі анықтауы; - өзін-өзі бағалау; - әлеуметтік төзімділік; - эмоционалды тұрақтылық, -үздіксіз білім беру қабілеті: білім берудегі вариативтілік; - кәсіптік бағдарлау өзекті және перспективалы, күтілетін және болжанатын білім беру қажеттіліктерін іске асыруға; - педагогикалық ойлау және рефлексия; -педагогикалық мақсат қою; - психологиялық-педагогикалық мәдениет.

Мұғалімнің қызметі білім беру сапасын арттыруға бағытталған білім беру мазмұнын жаңартудың үздіксіз үдерісі болып табылады. Қорытындылай келе, мұғалімнің мәртебесі – бұл білім тасымалдаушысының мәртебесі ғана емес, сонымен қатар мәдениеттің тасымалдаушысының мәртебесі. Егер қаласаңыз, мұғалімге табынуы керек, өйткені біз бәріміз мұғалімдерге қарыздармыз. Адамнан оның барлық күштері мен қабілеттерін қалдықсыз талап ететін кәсіп. Демалыс пен өзгерісті білмейтін қызмет. Біз ерекше азаматтық миссияны орындаймыз – Қазақстанның жас ұрпағын тәрбиелейміз. Біздің біліміміз бен тәжірибеміз, дәстүр сабақтастығы мен жаңашылдық қазіргі мектептің негізінде жатыр.