Қолданбалы курс "Практикалық қазақ тілі"

Түркістан облысы

Шардара ауданы

Т.Айбергенов атындағы мектеп-гимназиясы

Т.Айбергенов атындағы мектеп-гимназиясының қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы филология –тарихи бейіні бойынша «Практикалық қазақ тілі» қолданбалы курсынан 10 Ә сыныпқа арналған бағдарлама

Автор: Дуйсенова Нуржамал Конисбековна

2018-2019 оқу жылы

Түсінік хат

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандартында білім алушының білім, білік, дағдыны өз қажеттілігіне пайдалану және қоғам өміріне белсене араласу мақсатында ақпаратты өздігінен іздеу, талдау, тиімді қолдану мүмкіндігін дамытуға ерекше назар аударылады.

Қазақ тілі- мемлекеттік тіл. Қазақстан Республикасында қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қызмет етуінің толық негіздері бар. Біріншіден, елімізде қазақ тілін ана тілі ретінде қолданушылардың саны жеткілікті әрі басым.Екіншіден, қоғамдық өмірдегі, ғылым мен техника, бұқаралық ақпарат құралдары, өнер мен мәдениет, т.б. салаларда қызмет көрсетуі.Республиканың барлық аймақтарына таралуы,ауызша, жазбаша түрде де қолданылатын тілдің баршаға түсінікті әдеби тіл ретінде танылуы-үшінші сипаты. Сонымен бірге, ана тіліміздің лексика-фразеологиялық қоры өте бай, көркем, түрлі стильде жазып, сөйлеуге, аударма жасауға үлкен мүмкіндіктер беретіні де мемлекеттік тілге тән жан-жақты талаптарға сай.

«Практикалық қазақ тілі» курсы қазақ тілінің ғылыми негізін-дыбыстық, лексикалық, грамматикалық құрылымы мен жүйесін, соларға тән басты ерекшеліктерін, даму заңдылықтарын,сол тілдің барлық нормаларын қарастырады.

Лингвистика-тіл туралы ғылым. Ал кез келген тіл, негіэінен, үш түрлі құрылымнан, қалыптасқан жүйелер жиынтығынан құралады. Олар- тілдің дыбыстық жүйесі, тілдің сөз байлығы, яғни, лексикасы, тілдің грамматикалық құрылысы. Осыған орай,тіл білімі ең алдымен ірі үш тарауға бөлінеді. Олар-фонетика, лексикология, грамматика. Бұлардың өзі өз ішінен бірнеше тармақ, тармақшаларға бөлінеді.Олардың бәрі тілді жан-жақты, тілдік фактыларды (нақты мысалдарды, тілдегі барлық көріністі, сол тілдегі құбылыстардың бәрін) әр қырынан күллі сырын ашып, айқындап зерттеп, оларды ғылыми және практикалық тұрғыдан тәптіштеп түсіндіреді.

«Практикалық қазақ тілі» курсының негізгі мақсаты- оқушыларды ұлттық бірыңғай тестілеуге жүйелі түрде дайындау, лингвистиканың теориялық негіздерін меңгерту.

Мақсат-міндеті

Практикалық қазақ тілі – мектепте таңдау курсы ретінде оқытыла бастады. Бұл курстың мақсаты-балаға міндетті деңгейдегі білім көздерін меңгертумен қатар, оқушының шығармашылық қабілетін ұштау, ізденімпаздыққа, іскерлікке, зерттеушілікке бағыт-бағдар беру.

Осы мақсаттан туындайтын міндеттер:

1. Тіл білімі салалары бойынша төменгі сыныпта алған теориялық білімдерін жүйелеу:

2. Теориялық білімдерін ауызша, жазбаша сөйлеу тілдерінде орынды қолдануға машықтандыру

3. Оқу материалдары арқылы ана тілін меңгерген ұлтжанды тұлға қалыптастыру.

4. Алған білімін талдау, салыстырып-сараптау, өз пікіріне орынды негіз етіп алу:

5. Қоғам өмірінің тынысын сезініп, оған белсенділікпен араласу

Күтілетін нәтиже:

- Салыстыра, дәлелдей, талдай, қорытындылай білу дағдыларын меңгеру,тілдік және әдеби білімдерінің толығуы ;

• Практикалық, танымдық шығармашылық тапсырмаларды орындау

• Өз ойын еркін жеткізіп айту, дәлелдеу

• Оқушылардың ана тілінің грамматикасын меңгеруге ынта-ықыласын ояту.

3.Оқу-әдістемелік жоспар

Практикалық қазақ тілі

(Бағдарлы таңдау курсы аптасына 1 сағат)

І тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Қазақ тілі- ҚР-ның мемлекеттік тілі	1
2.	Тіл білімінің салалары	1
3.	Фонетика. Дауысты дыбыс	1
4.	Дауыссыз дыбыс ерекшеліктері	1	.
5.	Буын , оның түрлері. Тасымал.	1	.
6.	Екпін, оның түрлері	1
7.	Үндестік заңы . Буын үндестігі	1	.
8.	Дыбыс үндестігі	1	.
9.	Орфография, орфоэпия	1

ІІ тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Қазіргі қазақ тілінің лексикалық құрамы. Сөздік қор мен сөздік құрам	1
2.	Қолданылу аясы шектеулі сөздер	1
3.	Тұрақты тіркестер	1
4.	Сөз және оның мағыналары	1
5.	Сөздердің мағыналық топтары	1
6.	Сөзжасам. Морфология. Сөз тұлғасы	1
7.	Сөздердің морфологиялық белгілеріне қарай бөлінуі	1

ІІІ тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Сөз таптары. Зат есім, мағыналық түрлері	1
2.	Сын есімнің лексика-грамматикалық ерекшелігі	1
3.	Сан есім, лекс-грамм. ерекшелігі	1
4.	Есімдік, мағыналық түрлері	1
5.	Етістік, лекс-грамм. ерекшелігі	1
6.	Етістіктің райлары.	1
7.	Үстеу, мағыналық түрлері	1
8.	Шылау сөздер	1
9.	Одағай, лекс-грамм. ерекшелігі	1
10.	Еліктеу сөздер

ІV тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Синтаксис. Сөз және сөз тіркесі	1
2.	Сөйлем, оның құрамы	1
3.	Жай сөйлем	1
4.	Құрмалас сөйлем	1
5.	Сөйлем мүшелері	1
6.	Стиль түрлері	1
7.	Пунктуация	1
8.	Қорытынды	1

4. Курс мазмұны

Барлығы-34 сағат

Апталық сағат-1

.

1-тақырып. Кіріспе. Қазақ тілі-ҚР-ның мемлекеттік тілі.

Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қолданылу аясының кеңеюі туралы түсініктерін қалыптастыру

2-тақырып. Тіл білімінің салалары.

Фонетика, лексика, грамматика, пунктуация туралы ұғым түсініктерін кеңейту

3-тақырып. Фонетика. Дауысты дыбыстар.

Дауысты дыбыстардың жасалуы, олардың жіктелуі туралы түсінік, дауысты дыбыстардың ерекшеліктері

4-тақырып. Дауыссыз дыбыстар

Дауыссыз дыбыстардың жасалуы, олардың түрлері, өзіндік ерекшеліктері

5-тақырып. Буын, оның түрлері. Тасымал.

Буынның сипаты. Буын түрлері. Тасымалдау ережелері. Тасымалдауға болмайтын жағдайлар

6-тақырып. Екпін, оның түрлері

Екпін анықтамасы. Екпін түспейтін буындар Екпін түрлері. Орыс тілімен салыстыру

7-тақырып. Үндестік заңы. Буын үндестігі

Қазақтың байырғы төл сөздерінің бірыңғай жуан, не жіңішке болып келуі.Бұл ережеге бағынбайтын сөздер де бар екенін дәлелдеу.

8-тақырып. Дыбыс үндестігі.

Дыбыстардың бір-біріне ықпалы, ықпалдың түрлері. Ассимиляция мен диссимиляция.

9-тақырып. Орфография мен орфоэпия

Орфография мен орфоэпияның қарастыратын мәселелері, негізгі принциптері

10-тақырып. Қазіргі қазақ тілінің лексикалық құрамы. Сөздік қор мен сөздік құрам.

Сөздік қор мен құрам туралы түсінік, жіктелуін түсіндіру.

11-тақырып.Қолданылу аясы шектеулі сөздер

Сөздік құрамға кіретін сөздердің анықтамасы, өзіндік ерекшеліктері, заңдылықтарын білу

12-тақырып. Тұрақты тіркестер.

Еркін сөз тіркесі, тұрақты тіркес, күрделі сөздердің өзара айырмашылығы.

13-тақырып. Сөз және оның мағыналары

Сөз мағыналарының өзгеруі

14-тақырып. Сөздердің мағыалық топтары.

Омоним, синоним, антоним сөздердің ерекшеліктері, қолданылуы

15-тақырып.Сөзжасам. Морфология. Сөз тұлғасы

Сөздердің морфологиялық құрамы мен жасалу жолдары

16-тақырып. Сөздердің морфологиялық белгілеріне қарай бөлінуі

Қосымшалар.Жұрнақ пен жалғау. Олардың түрлері.

17-тақырып. Сөз таптары. Зат есім, мағыналық түрлері

Заттың, ұғымның, құбылыстың атын білдіретін сөз табы туралы. Зат есім жасайтын жұрнақтар

18-тақырып Сын есімнің мағыналық түрлері

Сын есімнің лексика-грамматикалық ерекшелігі. Сын есімнің шырай формасы.

19-тақырып. Сан есім, мағыналық түрлері.

Сан есімнің лексика-грамматикалық ерекшелігі, сан есімнің сөйлемдегі қызметі

20-тақырып. Есімдіктің мағыналық түрлері.

Затесім, сын есім, сан есім орнына жүретін сөз табы. Есімдіктің түрленуі

21-тақырып. Етістік, мағыналық түрлері

Етістіктің лексика-грамматикалық ерекшелігі Етістіктің түрлері.

22-тақырып. Етістіктің райлары.

Лекс-грамм. ерекшелігі, түрлері, жасалу жолын түсіндіру

23-тақырып. Үстеу, мағыналық түрлері

Лексика-грамматикалық ерекшелігі, құрамы, мағынасына қарай түрлері

24-тақырып Шылау сөздер.

Лексика-грамматикалық ерекшелігі, құрамы, мағынасына қарай түрлері

25- тақырып Одағай сөздер.

Лексика-грамматикалық ерекшелігі, құрамы, мағынасына қарай түрлері

26- тақырып Еліктеу сөздер.

Лексика-грамматикалық ерекшелігі, құрамы, мағынасына қарай түрлері,

еліктеу сөздерден сөз таптарының жасалуы

27- тақырып Синтаксис. Сөз тіркесі.

Сөз тіркесі туралы ұғым, сөз тіркесінің байланысу түрлері мен тәсілдері, сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар

28-тақырып Сөйлем, оның құрамы.

29- тақырып Жай сөйлем.

Сөйлем мүшелерінің қатысына қарай түрлері

30-тақырып.Құрмалас сөйлем.

Салалас, сабақтас, аралас құрмалас сөйлем жасалу жолдары

31-тақырып Сөйлем мүшелері.

Сөйлемге синтаксистік сатылай кешенді талдау жасау.

32-тақырып Стиль түрлері

Стильдің түрлері мен өзіндік ерекшеліктерін түсіну

33-тақырып Пунктуация.

Тыныс белгілерін дұрыс қоя білу, қойылу себептері мен жолдарын білу

34-тақырып Қорытынды. Жыл бойы өткен сабақтарды қайталау

5. Әдістемелік нұсқаулар

- Қазақ тілінен берілетін теориялық білімді прақтикалық жұмыстармен тығыз ұштастырып,тіліміздің өзіндік заңдылықтарын ауызша, жазбаша жұмыстарда сауатты қолдану

- Өтілген грамматикалық ережелер негізінде мәтінмен жұмыс істеу

- Фонетикалық ерекшеліктер, орфографиялық заңдылықтарды дұрыс білу, салыстыру, талдау жұмыстарын жүргізу

-Сатылай кешенді талдау жұмысын жүргізу

-Деңгейлік тапсырмалар орындау

6. Мұғалімдерге ұсынылатын әдебиеттер тізімі

1. Қапасова Б:К: Ақанова Д.Қ. «Қазақ тілі» қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша анықтамалық

2.Жеткізген Ж.Б. «Қазақ тілін оқытудың тиімді әдістері» Алматы кітап-2006,

3.«Қазақ тілі» Шың кітап, Алматы-2007

.

4.Сейітбекова А.Б.,Махатаева Ж.И., Қалыбекова С.Ж. «Қазақ тілі»

талдау үлгілері мен жұрнақ-жалғаулардың сөздігі Шымкент-2004

5.»Қазақ тілі мен әдебиеті» журналдары 2013-2014ж

.

6 Томанов М. «Қазақ тілінің тарихи грамматикасы» А-1988

7.Жұмабаев М. «Абай және біз» «Ғылым» баспасы, 1992

8. М.Әуезов. «Абай жолы»

9.Қазақ әдебиеті Алматы-1999ж

10.»Қазақ тілі мен әдебиеті « журналы №1 1995ж, №2 1999ж

Оқушыларға ұсынылатын әдебиеттер тізімі

1.М.Әуезов «Абай жолы» роман-эпопея

2.Оразбаева Ф. Тілдік қатынас: теориясы мен әдістемесі

3. Ахметов Г. «Абай поэзиясының тілі» А-1989

4.А.Құнанбаев Шығ. толық жин, 1-2 томдар Алматы-1995

5«Қазақ әдебиеті» журналы 2000-2008ж №5,12,7,15.

6. Энциклопедия, Абай, Алматы, 1995

7.Оқушының оқу жетістіктерін бағалау жүйесі

Оқушының оқу жетістіктерін бағалау ғылыми-педагогикалық және әдістемелік зерттеулердің бақылау, пікірлесу, зерттеу жұмысының жоспарларын, шығармашылық жұмыстарды, практикалық жұмыстарды бақылау нәтижелерін қорытындылау сияқты кешенді әдіс-тәсілдер қолданылады

.

Реферат пен баяндама бойынша бағалау

• Реферат пен баяндаманың жоспарға сай жазылу деңгейі

• Реферат пен баяндаманың өтілген тақырыпқа сәйкес келуі

• Реферат пен баяндаманың көкейкестілік деңгейі

• Реферат пен баяндама тақырыбының толық ашылу деңгейі

• Реферат пен баяндаманың ғылыми негізде жазылу деңгейі

Практикалық қазақ тілі

(Бағдарлы таңдау курсы аптасына 1 сағат)

І тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Қазақ тілі- ҚР-ның мемлекеттік тілі	1
2.	Фонетика. Дыбыс және әріп.	1
3.	Дауысты дыбыс жасалу жолы	1
4.	Дауыссыз дыбыс ерекшеліктері	1
5.	Буын , оның түрлері. Тасымал.	1
6.	Екпін, оның түрлері	1
7.	Үндестік заңы	1
8.	Дыбыс үндестігі	1
9.	Орфография, орфоэпия	1

ІІ тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Жалпыхалықтық лексика	1
2.	Қолданылу аясы шектеулі сөздер	1
3.	Тұрақты тіркестер	1
4.	Сөз және оның мағыналары	1
5.	Сөздердің мағыналық топтары	1
6.	Сөзжасам. Морфология. Сөз тұлғасы	1
7.	Сөздердің морфологиялық белгілеріне қарай бөлінуі	1

ІІІ тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Сөз таптары. Зат есім, мағыналық түрлері	1
2.	Сын есімнің лексика-грамматикалық ерекшелігі	1
3.	Сан есім, лекс-грамм. ерекшелігі	1
4.	Есімдік, мағыналық түрлері	1
5.	Етістік, лекс-грамм. ерекшелігі	1
6.	Етістіктің райлары.	1
7.	Үстеу, мағыналық түрлері	1
8.	Шылау сөздер	1
9.	Одағай, лекс-грамм. ерекшелігі	1
10.	Еліктеу сөздер

ІV тоқсан

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Күні
1.	Синтаксис. Сөз және сөз тіркесі	1
2.	Сөздердің байланысу тәсілдері мен түрлері	1
3.	Синтаксистік қатынастар.	1
4.	Жай сөйлем түрлері	1
5.	Құрмалас сөйлем	1
6.	Сөйлем мүшелері	1
7.	Стиль түрлері, оның ерекшелігі	1
8.	Қорытынды	1

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. «Қазақ тілі» қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша анықтамалық

2. Жеткізген Ж.Б. «Қазақ тілін оқытудың тиімді әдістері» Алматыкітап-2006,

3. «Қазақ тілі» Шың кітап, Алматы-2007