1
минут
|
Сәкен Сейфуллин 1894
жылы, 15 қазанда Жезқазған облысы, Ақадыр ауданы, Қарашілік
қыстағында дүниеге келген. Ауыл молдасынан арабша хат таныған
Сәкенді ата-анасы Нілдідегі орысша оқуға береді. Сәкеннің әкесі
Сейфолла мен анасы Жамал азан шақырып қойған Сәдуақас деген есімнің
орнына еркелетіп Сәкен атап кеткен. Табиғатынан дарынды жаратылған,
мөлдір қара көзді, толқынды қара шашты, қыр мұрынды өте сұлу Сәкен
бала күнінен өте зерек, алғыр, білімді болып өседі.Сәкен 1908-1913
жылдары Ақмоладағы бастауыш приход мектебінде, қалалық училищеде
білім алады.
|
|
Дескриптор:
Кейіпкер бойындағы
қасиеттерді атайды
.Берілген пікірді
негізге алып, талқылау жүргізеді. Шығармадағы аналар бейнесі
бейнесіндегі құндылықтарды
талдайды,
әлем әдебиетіндегі
бір кейіпкер бейнесімен үндестігін анықтап, пікірін
білдіреді.
|
|
Сабақтың
ортасы
7
минут
|
Тапсырмалар
«Сыр сандық» өлеңін
мәнерлеп оқу. Өлеңге компазициялық, сюжеттік құрылымына сәйкес
оқып, мазмұндайды. (Өлеңді топтың оқу жүйесі: І топ-1,2,3,4; ІІ
топ-5,6,7,8,9,10,11; ІІІ топ-12,13,14,15,16,17,18,19,20,21
шумақтары)
І. Жалған достар қолыңда жемің
болса, сені шырқ айналып, қасыңнан кетпейді. Ал қолыңнан билік
кетсе, жемің таусылса, ол жалт береді. Ол дос емес, жалған дос.
Нағыз достар сырын ақтарып, бірін-бірі ұғынып, сыр түйінін берік
сақтайды. Ондай достардың жан сарайы, жүрегі берік қойма тәрізді.
Оны ақтаруға кез-келгеннің қолы жете бермейді. Тек достың досы ғана
ақтара алады.
ІІ.Сәкен де сағына сырласатын
нағыз дос іздейді. Шын досының ішкі сырын мысал етіп жырлайтынын
ескертеді. Ақын досының ішкі сырын Сарыарқаның биік шыңдарына, оның
қалың нулы орманы, мұз бұлақтары мен табиғи байлығына теңейді.
Меніңше бұл суреттеме-досының жан
дүниесі.
ІІІ.Сол тауда биік шың бар, шың
басында қойма бар, онда қымбат жасау бар, сол асыл бұйым, ғажап
перне, сен оның кілтін тауып ашта сым пернені басып қара, дұрыс
бассаң ғана сырын ақтара аласың. Ақынның суреттеген қоймасы-досының
жан дүниесі, жүрегі. Адамның жүрегі-алтын қойма, оның жайын сезе
білетіндер ғана кілтін тауып аша алады. Ол-шынайы досың, жаныңды
ұғатын жан.
-
Демек, өлең не жайында?
Тақырыбы қандай?
-
Өлең адамгершілік жайында,
достық жайында.
-
Ақын осы тақырыппен достық пен
адамгершілік қасиеттерді жырлау арқылы айтпағы не, яғни өлеңнің
идиясы не?
-
Сәкен нағыз достық пен жалған
достықты, адалдық пен арамдықты сөз ете отырып, шынайы адамдардың
ішкі жан дүниесінің байлығын, биіктігін ерекше адамгершілік деп
тебірене жырлап соны үлгі-өнеге
етеді.
-
Ақынның осы айтпақ ойы-идиясы
өлеңде қалай жырланған? Бұл-өлеңнің сюжеті мен компазициясы ғой.
Қане, пікір айтайықшы
-
Өлеңнің сюжеттік желісі туралы
айтқанда: ақын әуелі жалған достарды айтады, сосын шынайы достарды
аңсауы, іздеуі, Сарыарқа тауын-нағыз досының жан дүниесіне теңеуі,
шыңдағы қойма, сандық-досының жүрегі, сол сандықты ашып ақтаратын
жанның жан дүниесі туралы баяндалады. Ал бүкіл шығармада ой
желісі-армандау, аңсау, іздеу, шарқ
ұру.
-
Осы оқиға кімнің басында болды?
Лирикалық кейіпкері кім?
-
Лирикалық кейіпкері бар қандай
шығармаларды білеміз?
-
Сұлтанмахмұттың «Шәкірт ойы»,
«Бір адамға» т.б.
-
Ал, Сәкен достықты,
адамгершілікті қалай
жырлаған?
-
(Өлеңнің тілі, көркемдігі,
құрылысы туралы)
-
Ақын өлеңді жырлағанда қандай
айшықты сөз тіркестерін
қолданған?
-
Құзды шат, мұзды балақ, ну
орман, сарқыраған су, у да шу-бұлар адамның жан
дүниесі.
Алтын қойма, сыр сандық-сұлу
жанның жүрегі болса, алтын жазу қымбат жасау, жасыл перде, жібек
түйін-ішкі дүние байлығы
|
|
Дескриптор
Білім
алушы
-үзіндіден
дейексөздер мен цитаталарды ұтымды
қолданады.
- ойын жүйелі
жеткізеді.
|
Қалыптас
тырушы бағалауға
арналған
тапсырма
лар
жинағы
11-сынып
https://youtu.be/5KuJtMtzN_0?si=wLIsIvImdXgggSLa
|