Материалдар / Сыни ойлауды дамыту технологиясының әдістері биология және химия сабақтарында

Сыни ойлауды дамыту технологиясының әдістері биология және химия сабақтарында

Материал туралы қысқаша түсінік

мұғалім өз сабақтарында сыни ойлауды дамыту технологиясын қолдану туралы айтады

Утемуратова Гулназым Құрбонбойқызы

20 Мамыр 2024

180

2 рет жүктелген

Биология Мақала 9 сынып

Материал тегін

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Гулназым Құрбонбойқызы Утемуратова

Химия және биология пәнінен мұғалімі

Сыни ойлауды дамыту технологиясының әдістері биология және химия сабақтарында

(Гулназым Құрбонбойқызы Утемуратова, химия және биология пәнінен мұғалімі, «М.Горький атындағы ЖББМ», Шардара қаласы, Түркістан облысы)

Дәстүрлі қоғамда оқыту мұғалімнің трансляциясы арқылы құрылады

ақпарат. Динамикалық өзгерістер дәуірінде ең бастысы-өз бетінше оқу қабілетін қалыптастыру. Бүгінгі таңда білім беруді дамытудың негізгі шарты оның тұлғаға бағытталған бағыты болып табылады. Мұғалімнің міндеті тек қалыптастыру қажеттілігі ғана емес білім мен дағдылар, сонымен қатар тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік беру. Сыни ойлауды дамыту технологиясы-ілімді тұлғаға бағдарланғанға айналдыру тәсілдерінің бірі. Сыни ойлауды дамыту технологиясы еркін, сыни тұрғыдан ойлайтын тұлғаны тәрбиелеуді мақсат етеді, жеке өсуге, даралықты дамытуға мүмкіндік береді.

Shape1

1-Схема. Сыни ойлауды дамыту технологиясын пайдалана отырып, сабақтың, сыныптан тыс іс-шараның технологиялық кезеңдері

Менің байқағаным, оқытудың тиімділігінің болмауы мұғалімнің өзі қойған мақсаттарына сүйене отырып, оқу процесін құратындығымен түсіндіріледі, бұл мақсаттарды оқушылар өздері қабылдайтынын білдіреді. Сыни ойлауды дамыту технологиясы оқушының өзіне оқу мақсаттарын қоюға мүмкіндік беру қажеттілігін көздейді. Біз не жақсы үйренеміз, біз бір нәрсе туралы білетін ақпарат. Шешім қабылдау оңай болған кезде, біз қолда бар тәжірибеге сәйкес келетін нәрсені жасаған кезде.

Қоңырау кезеңінде маңызды:

қателесуден және мұғалім түзетуден қорықпай өз көзқарасыңызды еркін айту;
барлық мәлімдемелерді бекіту;
жеке және топтық жұмыстың үйлесімі, өз білімін жаңарту және баламалармен танысу (кейбір оқушыларға мұғалімге қарағанда топта өз ойларын айту оңайырақ).

Мұғалімнің сынақ кезеңіндегі рөлі оқушыларды зерттелетін тақырып бойынша білгендерін өзектендіруге, ақпаратты бекітуге және жүйелеуге ынталандыру болып табылады. Шақыру кезеңін сәтті жүзеге асырған кезде оқушылардың жаңа ақпарат алу кезеңінде жұмыс істеуге ынталандыруы керек.

Мазмұнды түсіну кезеңінде студенттер жаңа ақпаратпен байланысқа түседі. Осы кезеңді жүзеге асыру барысында мұғалімнің басты міндеті-оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын «ескі» білімнен «жаңаға» жылжыту. Мазмұнды түсіну үшін параграфтың ең күрделі жерлерін оқып, маңыздыларын атап өтуге, зейінді ынталандыру әдістерін көбірек қолдануға болады (проблемалық мәселелер, қызықты фактілер, иллюстрациялар, схемалар). Жеке жұмыс барысында студенттер ең маңызды ақпаратты таңдайды, оны өз сөздерімен білдіреді, себеп-салдарлық байланыстарды дербес құрады.

Кері байланыс кезеңінде жаңа ақпарат өзінің біліміне, ақпараттық өрісті кеңейтуге, өз позициясын дамытуға, бағалауға ынталандырады.

Сыни ойлауды дамыту технологиясы бойынша сабақтың технологиялық картасы

Кезеңдері	Қызметі мұғалімдер	Қызметі оқушылар	Мүмкін болатын әдістер мен әдістер
I. Шақыру	Зерттелетін мәселе бойынша бұрыннан бар білімді шақыру. Оқушыларды белсендіру, әрі қарай жұмыс істеуге ынталандыру.	Оқушы зерттелетін сұрақ бойынша не білетінін есіне алады (болжам жасайды), ақпаратты зерттемес бұрын жүйелейді, жауап алғысы келетін сұрақтар қояды, мақсат қояды.	Идеялар себеті «Белгілі ақпарат» тізімін жасау. Әңгіме-кілт сөздер бойынша болжам. Материалды жүйелеу (графикалық): кластерлер, кестелер. Дұрыс және дұрыс емес мәлімдемелер. Логикалық тізбектер.
II. Түсіну мазмұны	Мәтінмен жұмысты ұйымдастыру. Тақырыпқа деген қызығушылықты сақтау, «ескіні» білуден «жаңаға» біртіндеп ілгерілету.	Оқушы мұғалім ұсынған белсенді оқу әдістерін қолдана отырып, мәтінді оқиды (тыңдайды), шеттерге белгілер қояды немесе жаңа ақпаратты түсінген кезде жазбалар жүргізеді.	Белсенді оқу әдісі, таңбалау: V білді - басқаша ойлады ? мұғалімнен сұраңыз (түсініксіз ақпарат) + жаңа ақпарат ! өте маңызды Жұпта, топта, жеке жұмыс
III. Кері байланыс	Мұғалім оқушыларды бастапқы жазбаларға, болжамдарға қайтарады, өзгерістер, толықтырулар енгізуді ұсынады, шығармашылық тапсырмалар береді	Оқушылар жаңа ақпаратты ескімен байланыстырады, түсіну сатысында алған білімдерін пайдаланады.	Кластерлерді, кестелерді толтыру, ақпарат блоктары арасында себеп - салдарлық байланыс орнату. Кілт сөздерге, дұрыс және бұрыс мәлімдемелерге оралу. Қойылған сұрақтарға жауаптар. Дөңгелек үстелдер мен пікірталастарды ұйымдастыру. Шығармашылық жұмыстарды жазу.

Биология және химия сабақтарында сыни ойлауды дамыту технологиясын қолдану

Шақыру кезеңі

«Мен Білемін – білгім келеді – білдім» қабылдауы. «Мен Білемін – білгім келеді – білдім» әдісі кестемен жұмыс істеуді қамтиды. Тақырыпты зерттеу кезінде, шақыру кезеңінде студенттерге кестенің 1 бағанын толтыруды ұсынуға болады (Мен тақырып бойынша білемін: бұл қандай да бір бірлестіктер, болжамдар, өз білімдері болуы мүмкін).

Сыныптағы нәтижелерді талқылағаннан кейін оқушылар сабақтың мақсаттарын өздері тұжырымдайды: мен не білгім келеді? білімдегі олқылықтарды жою үшін 2 бағанды толтырыңыз. Мәтінмен жұмыс барысында немесе талқылау барысында 3 баған толтырылады. Зерттеуден кейін тақырыптар алынған ақпаратты сабақтың басында болған ақпаратпен байланыстырады, олар өздерінің ақыл-ой әрекеттерін рефлексиялауды үйренеді.

Мен білемін

Білгім келеді

Білдім

1.Бактериялар өте кішкентай, оларды жай көзбен көру мүмкін емес.

2.Бактериялар ауру тудырады.

3.Сүт қышқылы өнімдерінде пайдалы бактериялар бар.

1.Бактериялар қандай ауруларды тудырады, оларды қалай болдырмауға болады.

2.Бактериялардың тағы қандай пайдасы бар.

3.Жердегі барлық бактериялар жойылса не болады.

1.Бактериялардың ядросы жоқ.

2.Бактериялардың көбеюі ең жылдам.

3.Бактериялар өте төзімді.

4.Аурулар: оба, туберкулез, сіреспе, дифтерия. Қорғау: дәрі-дәрмектер, вакцинация, гигиена, иммунитетті арттыру.

5.Оларсыз (тәртіп сақшылары) мүмкін емес.

«Сіз не жегеніңізге сенесіз бе» әдістемелік әдісі. Сондай-ақ, қоңырау сатысында «дұрыс және дұрыс емес мәлімдемелерді» болжаудың басқа әдісі қолданылады. Мұғалім әлі зерттелмеген тақырып бойынша бірнеше мәлімдеме ұсынады. Жеке, жұпта, топта жұмыс істейтін балалар өз тәжірибелеріне сүйене отырып немесе жай ғана болжау арқылы «дұрыс» мәлімдемелерді таңдайды. Қалай болғанда да, олар тақырыпты зерттеуге бейімделеді, негізгі ойларды бөлектейді және бәсекелестік элементі сабақтың соңына дейін назар аударуға мүмкіндік береді. Рефлексия кезеңінде біз осы техникаға оралып, қай тұжырымдардың дұрыс екенін анықтаймыз.

Бекіту

Тақырыпты зерттегенге дейін

Тақырыпты зерттегеннен кейін

1.Саңырауқұлақтар барлық жерде кездеседі.

2.Олар жануарларды аулайды.

3.Мицелий 100 жылдан астам өмір сүре алады.

4.Улы саңырауқұлақтар құрт болуы мүмкін.

5.Саңырауқұлақтарды үйде өсіруге болады.

6.Саңырауқұлақтар адамды шашсыз қалдыруы мүмкін.

7.Саңырауқұлақтар адамды өлтіруі немесе емдеуі мүмкін.

8.Саңырауқұлақтарды жинамас бұрын жаттығудан өту керек.

( + немесе – )

«Қалың және нәзік сұрақтар» қабылдау. «Қалың және нәзік сұрақтар» әдісін қолдану сұрақ қою қабілетін дамытады. Оқушы қойған сұрақ-оқушының білімін, мәтінге ену деңгейін диагностикалау тәсілі. «Нәзік» сұрақтар – репродуктивті жоспардың сұрақтары, олар бір сөзден тұратын жауап талап етеді. «Қалың» сұрақтар-рефлексияны, қосымша білімді тартуды, талдау қабілетін қажет ететін сұрақтар.

Қалың сұрақтар

Нәзік сұрақтар

1.Саңырауқұлақтар мен өсімдіктерде не ортақ.

2.Саңырауқұлақтар мен жануарларда қандай ортақ нәрсе бар.

3.Саңырауқұлақтардың бөлек патшалыққа бөліну себептері.

1.Саңырауқұлақтар өміріндегі мицелийдің маңызы қандай.

2.Саңырауқұлақтар қалай қоректенеді.

1.Әр түрлі типтегі тыныс алу жүйесін салыстырыңыз буынаяқтылар.

2.Өзен қатерлі ісігінің артықшылықтары мен кемшіліктері.

1.Өзен қатерлі ісігінің ерекшеліктері.

«Кластер» қабылдау. Кластер-бұл белгілі бір ұғымның семантикалық өрістерін көрсететін материалдың графикалық ұйымы. Оқушыларға 2-3 минут ішінде зерттелетін тақырып бойынша кілт сөздерді жазып, ойлау барысында осы ұғымдар арасындағы логикалық байланыстарды графикалық түрде бейнелеу ұсынылады. Оқушы парақтың ортасына негізгі ұғымды жазады, ал одан осы сөзді басқалармен байланыстыратын әр түрлі бағытта көрсеткілер-сәулелер салады.

«Қауымдастық» қабылдау. Мұғалім белгілі бір сөз айтылған кезде оқушыларда қандай бірлестіктер болатынын сұрайды. Оқушылар пайда болған бірлестіктерді тізімдейді, осылайша осы тақырып бойынша не білетіндерін көрсетеді. Мұғалім барлық ойларды тақтаға түсіреді және қандай сұрақтар мұқият қарауды қажет ететінін немесе мүмкін сабақ жоспарын құратынын анықтайды.

Химия сабағында (7-сынып) "Металдар" тақырыбын оқығанда "Ассоциация", "Кластер"техникасын қолданамын.

Сабақтың үзіндісі

Сабақтарда біз әртүрлі заттар туралы сөйлестік: қарапайым және күрделі, органикалық және бейорганикалық.

- "Металдар" сөзін айтқан кезде сізде қандай ассоциациялар болады? (мүмкін жауаптар)

Shape2

Сондықтан металдармен танысу үшін біз сұрақтарды қарастыруымыз керек.

Жоспар (мүмкін)

1.Металдардың тарихы.

2.Химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың орналасуы

3.Физикалық қасиеттері.

4.Адам ағзасындағы металдардың құрамы.

5.Металдардың мәні.

Сабақтың нөмірі мен тақырыбын жазу.

- Біз барлық сұрақтарға бірден жауап бере аламыз ба? (Білім жетіспейді)

Мақсаттар (оқушылар мұғалімнің көмегімен тұжырымдайды):

- Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде орналасқан металдарға қандай химиялық элементтерді жатқызу керектігін анықтаңыз.

- Металдардың адам өміріндегі рөлін анықтау.

- Осы мәселелердің барлығын түсінуге қандай білім көздері көмектеседі? (Оқулық, қосымша әдебиет, мұғалімнің білімі, өз білімі, интернет ресурстары)

Түсіну кезеңі

«Зигзаг» қабылдау. Материалдың үлкен көлемін зерттеу кезінде оны жүйелеу үшін "Зигзаг"әдісін қолдануға болады. Оқушылар жаңа ақпаратты алғаннан кейін бірден іс жүзінде қолданатын немесе басқаларға беретін нәрсені тез және сапалы меңгереді. Бұл әдіс ынтымақтастық дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді. Оқу материалы жеке блоктарға бөлінеді. Топқа өз блогын зерттеу ұсынылады, ол ақпаратты өңдейді және оны кесте, кластер түрінде ұсынады. Содан кейін бұл өңделген ақпаратты топ мүшелерінің бірі бүкіл сыныпқа ұсынады. Нәтижесінде бүкіл мәтін толығымен, тек негізгі ережелерді бөліп көрсете отырып, ең қысылған нұсқада құрылады. Бұл техникамен жұмыс істеу кезінде ең бастысы-серіктесті тыңдау, жазбалар жасау мүмкіндігі.

Сабақтың үзіндісі

- Біздің сыныпта 3 топ бар: тарихшылар, биологтар, химиктер. Әр топ жалпы тапсырманың бір бөлігін орындайды, ол жалпы сыныптық жұмыста жинақталады. Тапсырманы дайындауға 3 минут уақыт беріледі. Сіздің үстелдеріңізде нақты беттерді (уақытты үнемдеу мақсатында) көрсететін қосымша дайындық әдебиеттері. Сөйлеу уақыты 4 минуттан аспайды.

№ 1 топ (тарихшылар)

1.Ежелгі заманнан бері адамдарға қандай металдар белгілі болды?

2.Адамзат тарихында қандай ғасырлар ерекшеленеді?

3.Бірінші Темірдің шығу тегі қандай?

4.Металдардан жасалған негізгі өнімдер.

№ 2 топ (химиктер)

1.Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде металдардың қанша химиялық элементтері бар?

2.Химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың орны қандай?

3.Металл атомдарының құрылымдық ерекшеліктері.

4.Металдардың физикалық қасиеттері

№ 3 топ (биологтар)

1.Ағзаның химиялық құрамы.

2.Адам ағзасындағы химиялық элементтердің рөлі.

3.Ауыр металдардың зиянды әсері.

Материалды жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!