Тілге арналған артикуляциялық жаттығулардың пайдасы

Баланың сөйлеу тілінің анық болып,дыбыстарының таза шығуы үшін ауыз қуысындағы сөйлеуге қатысатын әр мүшенің белсенді қимылдағаны маңызды болады.Тіл қарым-қатынас құралы болғандықтан, тілінде мүкістігі бар балаларда көптеген қиындықтар туындайды. Яғни бала өзін жайсыз сезінеді,көпшілік ортада сөйлеуге ұялады. Тіл кемістігі бар балалармен жұмыс жүргізуде әр түрлі әдістер мен тәсілдерді қолдануға болады. Тіл кемістігі бар балаларға артикуляциялық жаттығулар, тіл ұстарту жаттығулары, жаңылтпаштар, саусақ ойындарын айтқызу өте тиімді.

Логопед бастапқыда алдына келген баланы толық тексеруден өткізіп алады.Логопедиялық тексеру барысында: анамнез жинау, артикуляциялық аппаратты тексеру, дыбыс айтуды тексеру, фонематикалық қабылдауын тексеру, фонематикалық талдау және жинақтауын тексеру, сөздік қорын тексеру, сөйлеу тілінің грамматикалық құрылысын тексеру, байланыстырып сөйлеуін тексеру, сөйлеу тілін түсінуін тексеру, оқуы мен жазуын тексеру жұмыстары жүргізіледі және мәліметтерді саралап талдау кезеңінен кейін түзету жұмыстары жүргізіледі.

Осы орайда артикуляциялық жаттығулардың пайдасы жөнінде айтқым келеді.

Артикуляциялық жаттығулар дегеніміз – ол сөйлеу тілі аппаратының бұлшық еттерін шынықтыратын, оның мүшелерінің қимыл-қозғалыстарын қалыптастыратын және нығайтып, жетілдіретін арнайы іріктеліп алынған жаттығулар болып табылады. Артикуляциялық жаттығулардың негізгі мақсаты тіл дыбыстарын дұрыс айтуға керекті сөйлеу мүшелерінің қимыл – қозғалыстарын толық жетілдіру. Артикуляциялық жаттығудың басты талабы – жүйелілік. Әр жаттығудың өзіндік аты бар және сол аттарын балалар есіне сақтап білуі қажет. Жаттығуларды орындау тәсілдеріне тоқталайық:

- «Инеше» - ауызды кең ашық. Тілді жіңішкертіп, ауыздан  шығарып 10-15 секунд ұстап тұру керек.

- «Жалпақ тіл» Ауызды ашып, ерінді жымиып ашып, жалпақ тілді астыңғы ерінге тигізіп, осы қалыпта ұзақ ұстап тұру.

- «Төбешік» - ауыз сәл ашық. Тілдің екі бүйірі жоғары азу тістерге тиіп тұр. Тілдің ұшы алдыңғы, төменгі тістерге тірелген.

- «Кесе» - ауызды кең ашып, жалпақ тілді жоғары тіске қарай көтеріп, 10-15 секунд ұстап тұру керек.

- «Сағат» - тілді ауыз қуысынан шығарып жіңішкертіп ұстап, оңға, солға қимылдату керек.

- «Саңырау құлақ» - ауызды кең ашып, тілді таңдайға жабысырып ұстап тұру,  ұстау.

- «Алтыбықан» - жіңішке тілді ауыздан шығарып, кезекпен мұрынға иекке қарай созу.

- «Тәтті бал» - жалпақ тілді шығарып, жоғары ерінді жалап, тілді ауыз қуысына тереңірек кіргізіп ұстау.

- «Сылақшы» - ауыз кең ашық, тілдің ұшымен қатты таңдайды сылау.

-  «Ат шауып келеді» - ауызды кең ашып таңдай қағу.

- «Тоқылдақ» - тілдің ұшы үстіңгі азу тістердің артындағы қатты таңдайға тиеді, ауыз қуысынан шықпайды.

Осы айтылған жаттығуларды маманның кеңесінен кейін ата-ананың қадағалауымен бала үй жағдайында қайталауды әдетке айналдыруы қажет.Сонда дыбыс та сөз де қоршаған орта үшін әдемі естілетін болады.