Мәдениеттану

1 слайд
.МӘДЕНИЕТТАНУ Дайындаған: Абдуллаева Сарвиноз Группа: 202-Математика-Физика Қабылдаған: Саурбаева Р.

1 слайд

2 слайд
 Тақырып 1: Мәдениет типологиясы: мәдениет типі түсінігі, мәдениеттердің тарихи типологиясы, сызықтық және жергілікті ыңғай. құрылымдар.  Тақырып 2: Мәдениет тілі белгілер жүйесі ретінде.. Мәдениет тілі семиотикалық жүйе ретінде  Тақырып 3: Мәдениеттің семиотикалық концепциялары: Ф. Соссюр, Ю.Лотман, Э. Кассирер, О. Сулейменов.  Тақырып 4. Мәдени кеңістік құрылымы: парадигмалар, мәдениеттің бет-бейнесі, мәдени сценарийлер.  Тақырып 5: Ежелгі әлемнің техникалық жетістіктерінің негізгі ескерткіштері. Көшпелілік (номадизм) мәдениет типі ретінде.  Тақырып 6: Орталық Азия (Қазақстан) көшпелілерінің негізгі мәдени және техникалық жетістіктері. МАЗМҰНЫ

2 слайд

3 слайд
Тақырып 1: Мәдениет типологиясы: мәдениет типі түсінігі, мәдениеттердің тарихи типологиясы, сызықтық және жергілікті ыңғай. құрылымдар.

3 слайд

4 слайд
1.Мәдениет типі түсінігі. 2.Мәдениеттердің тарихи типологиясы. 3.Сызықтық және жергілікті ыңғай. 4.Құрылымдар. ЖОСПАР:

4 слайд

5 слайд
Мәдениеттану-заманауи қоғамда жоғары сұраныстар мен қызығушылыққа ие, еліміздің тәуелсіздігімен қатар дамыған жаңа ғасыр мамандығы болып табылады. Мәдениеттану- мәдениет және оның институттарын тұтас феномен ретінде зерттейтін ғылым саласы. Мәдениеттану пәні оқу үрдісіңе 1994 жылдан бастап ене отырып, Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесінде қазіргі кезде «Рухани жаңғыру» бағдарламасының арнаулы пәні ретінде ұсынылған. Мәдениеттану пәнінде маңызды рөл атқаратын антропологиякурсы өз ішінде әлеуметтік немесе мәдени антропологияны,антропологиялық лингвистиканы, ежелгі археологияны жәнебиологиялық немесе физикалық антропологияны қамтиды. МӘДЕНИЕТ ТИПІ ТҮСІНІГІ.

5 слайд

6 слайд
- Ұлттық мәдениет өзіндік даму амалымен өзіндік даму қабілетінанықтауы тиіс. - Ол қазіргі кезде қоғамда болып жатқан түбегейлі және инновациялық өзгерістерге кедергі жасалмай, керісінше, оған демеу беріп, бірігіп, онымен іштесіп модернизациялануға ұмтылуы тиіс. ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИЕТТІҢ ҚАЙТА ӨРЛЕУІ ЕКІ НЕГІЗГІ ТАЛАПТАРҒА СӘЙКЕС КЕЛУІ ТИІС:

6 слайд

7 слайд
 Мәдениеттану пәнінің негізгі ұғымына «мәдениет» ұғымы жатады. Мәдениет араб тілінен «маданият», «медина» (қала) деген ұғымды білдіреді, бұл орта ғасырларда Ислам Ренессансы кезіңде қалыптасқан ұғым. Еуропалық дәстүрде «культура» деген термин қолданылады. «Культура» дегеніміз натурға яғни табиғатқа қарсы қойылған ұғым. Бұл әрине ұғымның синтактикалық мәнісін білдіре бермейді. МӘДЕНИЕТТЕРДІҢ ТАРИХИ ТИПОЛОГИЯСЫ.

7 слайд

8 слайд
Рухани Материалд ық Мәдени ет ҚҰРЫЛЫМЫ

8 слайд

9 слайд
1. Өркениетке дейінгі архаикалық мәдениет 2. Шығыс өркениеттері 3. Антикалық өркениет 4. Орта ғасырлық мәдениет немесе өркениет 5. Жаңа заман мен қазіргі заман өркениеті ӨРКЕНИЕТТІҢ МЫНАНДАЙ ТАРИХИ ТИПТЕРДІ АТАП ӨТУГЕ БОЛАДЫ:

9 слайд

10 слайд
Тақырып 2: Мәдениет тілі белгілер жүйесі ретінде.. Мәдениет тілі семиотикалық жүйе ретінде

10 слайд

11 слайд
Мәдениетті, сөздің кең мағынасында, дүниетаным мен дүниеге көзқарас жүйесі ретінде қарастыруға болады. Мәдениет оны сақтауда, көбейтуде, ұғымдарын, стереотиптерін, құндылықтарын қалыптастыруда тікелей қатысатын тілде бейнеленеді және рәміздік өрнекке ие болады: 1) мәдениет шынайылықтың айнасы, өйткені ол адамның айналасындағы әлемді және оның өмір сүру жағдайларын ғана емес, сонымен бірге халықтың қоғамдық өзін-өзі тануын, олардың ұлттық мінезін, менталитетін, өмір салтын, салт- дәстүрін, адамгершілігін, құндылық жүйесін, дүниетанымын көрсетеді; 2) мәдениет қойма функциясын атқарады, өйткені бұл лексика, грамматика, фразеология, көркем әдебиет және ғылыми әдебиеттерде бекітілген мәдени құндылықтардың ережесі болып табылады; 4) мәдениеттің рухани құралы да тіл, өйткені тілге енгізілген менталитет, дүниеге белгілі бір көзқарас, құндылықтар шоғыры ана тіліне «жүктеледі», осылайша адамның – ұлттық мәдениеттің тұлғасын қалыптастырады. 3) мәдениеттің тасымалдаушы құралы – тіл, өйткені тіл – ұлттық мәдениет қазыналарын болашақ ұрпаққа жеткізуші әрі негізгі көрсеткіш;

11 слайд

12 слайд
1) материалдық және рухани мәдениет тілде көрінеді; 2) кез келген мәдениет ұлттық, оның ұлттық сипаты тілде көрінеді; 3)ұлттық рухтың көрінуі оның мәдениетінде; 4) тіл-адам мен оны қоршаған27әлемді жалғастырушы аралық В.ГУМБОЛЬДТ ЕҢБЕКТЕРІНЕН БАСТАЛҒАН ТІЛ БІЛІМІНДЕГІ ТІЛ МЕН МӘДЕНИЕТТІҢ ҚАРЫМ- ҚАТЫНАСЫ МӘСЕЛЕСІНІҢ ТҰЖЫРЫМДАРЫН ТӨМЕНДЕГІДЕЙ АНЫҚТАУҒА БОЛАДЫ:

12 слайд

13 слайд
М. Бахтин таным объектісі- шындықты екі қатарда қарастыруға болады дейді: табиғаттың таным субъектісінен тысқары жатқан объективті процестерінің қатары және адам туралы, немесе таным субъектісі туралы қатарға белуге болады. Олардың біріншісі «әлем туралы ой» болатын болса, екіншісі-«әлемдегі ой» болып табылады. Біріншісін тануда түсіндіру қажет, ал соңғысында түсіну қажет. «Түсіндіруге бір сана, бір субъект қатынасты, ал түсіну үшін, ең кемінде, екі сана қажет

13 слайд

14 слайд
Семиотика пәні - адам мен әлем арасындағы қарым-қатынас (соның ішінде адам мен басқа адамдар арасындағы қарым-қатынас).  Мәдениеттің семиотикасы - семиотика бөлімі, олар құрылып, өмір сүріп жатқан қауымдастықтардағы мәтіндік және символдық формалардың қозғалысы мен өзгеру заңдылықтарын зерттейтін бөлімі. МӘДЕНИЕТ ТІЛІ СЕМИОТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ

14 слайд

15 слайд
Тақырып 3: Мәдениеттің семиотикалық концепциялары: Ф. Соссюр, Ю.Лотман, Э. Кассирер, О. Сулейменов.

15 слайд

16 слайд
1) Таңбалар арасындағы, сөз тізбегіндегі қарым – қатынасты білдіретін синтактика; 2) Таңба мен сол арқылы белгіленген заттың арасындағы қарым – қатынасты білдіретін семантика; 3) Таңба мен оны пайдалануш ылардың арасындағы қарым- қатынасты білдіретін прагматика Семиотика таңба мен белгілерді зерттейді. ҒЫЛЫМДА ЕҢБЕКТЕРДЕ СЕМИОТИКАНЫҢ ҮШ ДЕНГЕЙДЕ ЖІКТЕЛЕТІНІ КӨРСЕТІЛГЕН:

16 слайд

17 слайд
Таңбаның тарихы, мағынасы, қандай мақсатпен бұл таңбаның салынғаны – семиотика. Семиотика ғылым саласын қазіргі таңда – лингвистикада, математикада, әдебиетте, сәулет өнерінде, көркем суретте, пәтерді жобалауда пайдаланады  

17 слайд

18 слайд
Оның негізін ХІХ ғ. американ философы және логикі Ч.Пирс пен швейцарлық филолог пен антрополог Ф. Де Соссюром салды. Мәдениет семиотика туралы сөз қозғау – мәдениеттің таңбалық құралдарын қарастыруды және осы «құралдар» арқылы құрастырылған ретінде мәдени феномендерді ұғындыруды білдіреді. Мәдениет – бұл ұжымдық интеллект және ұжымдық зерде болып табылады, яғни мәлімдемелерді сақтау мен таратудың және олардың жаңаларын туындаудың дара үстінен механизмі (Ю.М. Лотман). Таңбалар мен таңбалық жүйелер осы механизмнің «құрамдас бөліктерін» құрайды. Осы таңбалардың табиғаты мен мәні неде деген сұраққа жауап беру үшін мәдениетті үш аспектіде қарастыру қажет: біріншісі – артефактілер әлемі ретінде, мәндер әлемі ретінде, таңбалар әлемі ретінде.

18 слайд

19 слайд
Тақырып 4. Мәдени кеңістік құрылымы: парадигмалар, мәдениеттің бет- бейнесі, мәдени сценарийлер.

19 слайд

20 слайд
Мәдениеттің философиялық сипаттамасын оның құрылымы арқылы көруге болады. Ресми әдебиетте «саяси мәдениет», «экономикалық ойлау мәдениеті», «адамгершілік мәдениеті», «тәрбие мәдениеті», «ұлтаралық қатынас мәдениеті» деген көптеген мәдениетке қатысты сөз тіркестері кездеседі

20 слайд

21 слайд
XVIII ғасырдан бастап көрсетілген үрдістер ұлттық және әлемдік мәдениеттер арасындағы қатынастар мәселесін құра отырып, мәдени релятивизм мен мәдени әмбебаптылық нысанында болады. Мәдени релятивизмнің басында француз философы Монтень тұрды, ол әрбір ұлт өзінің жеке ұлттық идеясын құрайды деп болжаған. Алайда бұл неміс философы Гердердің жұмыстарында жеткілікті түрде дайын күйінде ұсынылған. Мәдени релятивизмнің қазіргі өкілі француз мәдениеттанушысы К. Леви-Строс болды.

21 слайд

22 слайд
Мәдени әмбебаптылықтың белгілі өкілдері Руссо, Кант, Гете, көптеген ағартушы-философтар адамгершілік әмбебапты, көпшілік ұстындар жағында болады деп болжаған. Кант белгілі кесімді императивті тұжырымдады, оған сәйкес егер қылық әмбебапты, жарамды болса, жақсы болып саналады. Осыдан әділеттілік жалпылық болады, әділеттілік дәрежесі әмбебаптылық дәрежесіне сай келеді.

22 слайд

23 слайд
Тақырып 5: Ежелгі әлемнің техникалық жетістіктерінің негізгі ескерткіштері. Көшпелілік (номадизм) мәдениет типі ретінде.

23 слайд

24 слайд
Номад мәдениетінің типологиясы. Көне түркі руналық жазуы Қазақ- станда Талас, Ертіс, Сыр, Іле өзен- дерінің қойнауларында табылған. Бүл жазуларды алғаш зерттеп, оларды оқудың «кілтін» тапқан — Да- ния зерттеушісі Вильгельм Томсен.

24 слайд

25 слайд
Осы көне түркі жазуларын сыртқы нобайы жағынан Скандинавияның рунала- рына үқсатып, бүл жазуларды да руналық, яғни «қүпия» жазу деп атап кеткен.  Ең алғаш табылып зерттелген түркі жазуы ескерткіштері Білге қағанға, Күлтегінге қойылған қүлпытастардағы жазу. Көне түркі руна жазулары қашау өдісімен тасқа, түрлі бүйымдарға (ағаш қасық, күміс тостаған, ыдыс) ойып, сызып жазылған.

25 слайд

26 слайд
. Түркі жазбаларына Тоныкөк (Улан-Батордың жанында) ескерткішіндегі жазулар да жатады. Қазақстан жерінен табылғандары — Талас өзені бойынан табылған тас мөрдегі жазу Алматы облысындағы Кетпен тауындағы тастағы жазулар (үш жерде), Есік қаласының түбінен табылған күміс тостаған- дағы жазу. . 1960 жылы Сыр бойындағы Шардара суқоймасын саларда ескі қамал орнынан саз балшықтан күйдіріліп жасалған түркі жазулы мөр табылды. Бүрынғы Семей облысының Үржар ауданынан, Шығыс Қазақстан облысының Шемонайха ауданынан көне түркі жазуы бар екі қола айна табылған. . Руналык жазбада 35 өріп бар, бүдан басқа төрт таңба лт, нт, нг,рт деген дауыссыз дыбыстар тіркесін береді. Жазу оңнан солға қарай оқылады.  ТҮРКІ ЖАЗБАЛАРЫ

26 слайд

27 слайд
Түркі тіліндегі осы деректерде айтылған жазулар тіл ғылымында руна жазуы деп аталған. Ол Скандинавия халықтарының тілі бойынша, сыры ашылмаған құпия жазу деген сөз. Бұл жазудың оқылу сырын ашкан — В.Томсен. Одан кейін Орхон жазуларын орыс тіліне аударған түрколог В.Радлов болды. Сөйтіп, XIX ғасырдың соңында руна жазуының құпия сырының ашылуы ертедегі түркі тілдес халықтардың да өздеріне тән жазуларының болғандығын көрсетті. .

27 слайд

28 слайд
Тақырып 6: Орталық Азия (Қазақстан) көшпелілерінің негізгі мәдени және техникалық жетістіктері.

28 слайд

29 слайд
Қазақтардың жалпы саны 19 млн. адамнан асады. Олардың ішінде Қазақстанда тұратыны 13 млн. адамнан артық. Қазақтардың диаспоралары жақын және алыс шетелдердің көптеген елдерінде бар: Қытайда-2 млн, Өзбекстанда-2 млн, Ресейде - шамамен 700 мыңдай, Моңғолияда-130 мың, Түркияда-120 мың, Ауғанстанда-20 мың, Иранда-10 мың, Еуропаның әр түрлі елдері мен АҚШ-та- шамамен 4 мыңдай адам. Барлық қазақтардың үштен бір бөлігінен астамы өздерінің этникалық отанының шегінен тыс жерлерде өмір сүріп келеді. ҚАЗАҚ МӘДЕНИЕТІНІҢ КӨШПЕЛІ ШАРУАШЫЛЫҚ ТИПІ

29 слайд

30 слайд
Ғылыми зерттеулер мен археологиялық қазбалар ХV ғ. кейін Қазақстан жерінде қалалар құлдырап кетті деген пікірді өзгертуге мүмкіндік берді. Жергілікті құрылыс мәдениетінің жоғары дәрежеде болғанына XV-XVII ғғ. Яссы, Сауран, Отырар, Сығанақ, Сайрам тәрізді қалалар, Орталық Қазақстандағы Домбаул, Алашахан, Жошыхан ғибадатханалары, Оңтүстік Қазақстан және Маңғыстаудағы сәулет ескерткіштері куә. Осы сәулет үлгілерін салуда халықтық мәдениеттің озық және тапқыр шеберлері жарасымдылықтың, үйлесімдік пен тұтастықтың шешімдерін таба білген. Ислам діні тірі жанды суретке түсіруге тыйым салғаны белгілі. Сонда да қыш құмыра әшекейлеріндегі түбі сонау сақтардың «аң» стилінен басталған қазақтың ою-өрнектері тіршілік иелерінің нобайын бейнелеген. Мысалы, Жошыхан ескерткіші тек өнер туындысы ғана емес, ол дәуір тынысын, дүние тылсымын жеткізіп тұрған ғимарат.

30 слайд

31 слайд

31 слайд

32 слайд
Белгілі сәулетші Т.Бәсенов: «Өзін талдап түсінуге қуат болатын қазақ сәулет өнерінің ою-өрнек қазынасы жинақталған өзінше бір музей»,-деп жазады. Бұл жерде айта кететін тағы бір жай бар. Кейбір мәдениет зерттеушілері Қазақстан жеріндегі ғимараттар Орта Азия сәулет көшірмесі дегенге саятын пікір айтады. Егер біз ғимараттарға көрік беретін күмбезге назар аударсақ, байқайтын нәрсеміз, күмбездік шатыр-жабын мен шаңырақтық құрылымдық бірлігі. .

32 слайд

33 слайд
file:///C:/ Users/Professional/Downloads/madeniettanu-2022-oku lyk.pdf Хоруженко К. М.  Мәдениеттану . Энциклопедиялық сөздік. – Ростов-н/ Д, Феникс, 1997-640с.  ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

33 слайд

34 слайд
Назарларыңызға рахмет!!!

34 слайд