Есенгалиқызы
                                Мақала
Тақырыбы:” аққу құсы”
Фк 21 с/о тобымен Ақтау қаласы  Маңғыстау облысының мемлекеттік мұрағатына Аққу
құсты, Мұрағат жайлы мәлімет құстар жайлы зерттеу жүргізген болатынбыз.
Ұлттық қорын толықтыру бөлімінің  басшысыҚыздарбаева Ләззат Ізбасарқызының
“Аққу” құсты зерттеуге, білуге үлкен көп көмегітиді.
Зерттеу барысында Аққу құсы жайлы көп ақпарат жинадым.

Аққу
















Аққулар (лат. Cygnus) — қазтәрізділер отряды, үйрек
тұқымдасының жеке туысына жататын өте сымбатты
құстар.







Каспий өңірі “Болашақ” Колледжі  Фк 21 с/о тобының студенті Клычева Айкерім

Қазақстанда аққудың (Cugnus) үш түрі: сұңқылдақ аққу,
сыбырлақ аққу, кіші аққу кездеседі.
Қазақстанда аққудың (Cugnus) үш түрі: сұңқылдақ аққу,
сыбырлақ аққу, кіші аққу кездеседі.
Мойны мен денесінің ұзындығы тең әрі иіліп келген. Денесі
созылыңқы, басы онша үлкен емес, тұмсығы тік әрі
жалпақтау келеді. Қысқа сирағы денесінің арт жағында
орналасқан. Қауырсыны тығыз әрі үлпілдек мамықты
шымқай ақ түсті (тек Аустралия мен Тасманияда
кездесетін бір түрі ғана шымқай қара). Салмағы 5-10 кг, ең
ірісі 13 кг-ға жетеді. Қанатының ұзындығы 150 – 180 см.
Тіршілігінің көп уақытын суда өткізеді, жақсы жүзеді, бірақ
сүңги алмайды, құрлыққа сирек шығады. Аққу – жұп
құрып тіршілік етеді. Ұясына (су жағалауындағы
өсімдіктердің арасындағы) 3 – 7-ге дейін жұмыртқа
салады, оны көбіне аналығы басады. 29 – 40 күнде ширақ
балапандар шығады, оларға жұптасып қамқорлық
жасайды. Жылына бір рет түлейді. Ересектері су
өсімдіктерімен, кейде судағы омыртқасыз жәндіктермен,
ал балапандары су жәндіктерімен қоректенеді. Аққу – жыл
құсы. Қыс жылы кезде аққудың біраз тобы Каспий
теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында – Ақтау қаласының
маңында қыстап шығады.[1]
Аққуды қазақ халқы ежелден қастерлеп, бақыттың
бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің,
сұлулықтың белгісі деп есептейді әрі киелі құс төресі
санап, оған ешуақытта оқ атпайды. Аққудың аталығын
«сапар», балапанын «көгілдір», мойнын «сұңғақ» деп
дәріптейді. Сәкен Сейфуллиннің «Аққудың айырылысуы»,
Мұқағали Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда», Қорқыт
атаның, Қожеке Назарұлының, Тоқа Шоңмаңұлының,
Ықылас Дүкенұлының, Нұрғиса Тілендиевтің «Аққу»
күйлері, Болат Аюхановтың «Аққу биі» халқымыздың
аққуға деген сүйіспеншілігінің белгісі болып есептелінеді.

Қазақтар аққуды киелі құс
деген:

• Аққу құсы әдемі құс
болғандықтан,
жалпы ақ түсті болып
келеді - сұлулыққа
теңеген. Қазақтың
әдемі қыздарын
аққуға теңеген.

Аспан әлеміндегі шоқжұлдыздың бірі «Аққу жұлдызы» деп
аталады
. Халқымыздың ауыз әдебиетінде аққуға байланысты
даналық ұғымдар, аңыз-әңгімелер, мақал-мәтелдер,
теңеулер жиі кездеседі: «Аққу – құстың төресі, жалғыз
жатып оттамас», «Сүйріктей аққу мойын», «Аққудай ару»,
т.б. Аққудың қауырсыны әсемдік үшін пайдаланылады.
[2]мәтелдер, теңеулер жиі кездеседі: «Аққу – құстың
төресі, жалғыз жатып оттамас», «Сүйріктей аққу мойын»,