Көктемнің хабаршысы- Дегелек

Каспий өңірі “Болашақ” Колледжі
Ноо 21с/O тобының студенті Муханова Жаркынай Өтеғалиқызы

Мақала
Ақ дегелік құсы
Ноо 21 с/о тобымен Ақтау қаласы Маңғыстау облысының мемлекеттік мұрағатына Ақ
дегелік құсты, Мұрағат жайлы мәлімет құстар жайлы зерттеу жүргізген болатынбыз.
Жетекшіміз: Дүйсенбаева Жанбибі
Ұлттық қорын толықтыру бөлімінің басшысы Қыздарбаева Ләззат Ізбасарқызының
“Ақ дегелек” құсты зерттеуге, білуге үлкен көп көмегі тиді.
Зерттеу барысында Дегелек құсы жайлы көп ақпарат жинадым.
Ақпарат іздеу барасында мен білгенім:

Дегелік Қазақстанда Оңтүстік Қазақстан мен Жамбыл облыстарында ғана кездеседі.
Соңғы деректер бойынша Қазақстанда 15 – 30 жұптай ғана ақ дегелек бар. Кейбір Еуропа
елдерінің зоологиялық бақтарында өсіріледі. Ақ дегелек – жыл құсы. Тамыз – қыркүйекте

жылы жаққа қоныс аударады. Африка, Азияның оңтүстігінде қыстап шығады да,
наурызда қайта ұшып келеді. Кейбір зерттеушілер Ақ дегелекті “ләйлек” деп жазады,
қазақ халқы оны “дегелек” деп атайды. Себебі: Ақ дегелек құсына байланысты
халқымызды мақал- мәтел, әңгімелер көптеп кездеседі. Ақ деңгелек санының азайуыны
байланысты корғауға алынған.Дегелекті кейбір зерттеушілер «ләйлік» деп жазады, қазақ
халқы оны «дегелек» деп атайды. Қазақстанда дегелектің 2 түрі: ақ дегелек және қара
дегелек. Олардың санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып,
Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

Дегелек тұқымдастар (лат. Ciconiidae) – Дегелектәрізділер отрядының 10 туысқа
біріктіріліп, 17 туыстан құралған, конус пішінді ұзын, тік тұмсықты, ірі денелі құстар.
Олардың тырнаққұтандардан айырмашылығы – тұмсығы тік, ал құтандардан
айырмашылығы – мойны едәуір қысқа (17 омыртқалы). Қазақстанда дегелектердің бір
туысының өкілдері кездеседі

Дегелек тұқымдастар

Ақ дегелек туралы өлең жолдарда кездеседі…
Ақ дегелек, жібек қанат көркемім,
Гөзел құсы аптап сүйген өлкенің.
Хабаршысы – келе жатқан көктемнің,
Оңтүстіктен жайып жасыл өркенін.
Ақ дегелек, сені халық нәзік деп,
Аялайды нәзік жырлар жазып кеп.
Әлдилейді баласын да « Басқадан
Ләйлек әкеп берген бөпем озық» деп.
Ал сен болсаң, серігіңмен асыға
Ұя салып тұт ағаштың басына.
Бауырыңа басқан балапаныңды
Лақтырасың айсыз түнге жасыра...
Өлмегенін шайнап, тістеп тастайсың,
Өзімшілдік ит мінезден аспайсың.
Әлем сені адал құс деп біледі,
Шын жауыздық бетпердеңді ашпайсың.