Сабақ жоспары Тоғызқұмалақ ойыны 3 сынып

Сабақ тақырыбы: Тоғызқұмалақ ойыны, ережелері мен ерекшеліктері
Пәнаралық байланысы: Тарих, математика, әдебиет.
Мақсаты: 1. Оқушыларға ұлттық ойын тоғызқұмалақтың тарихын таныстыра отырып, негізгі ережелерін үйрету.
2. Оқушыларға тоғызқұмалақтың негізгі шарттарын түсіндіру арқылы логикалық ойлау қабілетін, математикалық амалдарды тез орындау, ой — өрісін дамыту және ұқыптылыққа , өз бетімен жұмыс жасауға үйрету.
3. Оқушыларды ұйымшылдыққа, достық қарым — қатынасқа, ұжымдылыққа, ұлттық рухқа тәрбиелеу.
Керекті құрал — жабдықтар:Тоғызқұмалақтар, слайд — презентация.
Күтілетін нәтижесі: Оқушылар ойынды меңгереді, күрделі тактикаларды шешеді.

Сабақтың түрі:Практикалық: жаттығулар орындау, жарыс
1. Ұйымдастыру кезеңі
І. Ой қозғау
1. Тоғызқұмалақ ойыны қашан пайда болды?
2. Қазақ өкілдерінен кім ойнаған?
3. Тоғызқұмалақ ойыншыларын білесіңдер ме?
4.Тоғызқұмалақ ережесін білесіңдер ме?

II. Негізгі бөлім:
Жаңа сабақ:Ойын ережелері мен ерекшеліктері
Тоғызқұмалақ ойыны қазақтың барлық ойынының ішіндегі ең қиыны, ойнаған адамның жылдам ойлау қабілеті, епшілігі артады.

Тоғызқұмалақ ойынының негізгі терминдері:
• Құмалақ
• Қазан
• Отау
• Бастаушы
• Қостаушы
• Тұздық
• Атсырау
Тоғызқұмалқ ойыны арнайы тақтада қарама-қарсы отырған екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз — тоғыздан салынған 81 құмалақ тиесілі. Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны бастаушы, екінші жүріс жасаған ойыншыны қостаушы деп атайды.
Қазақша атаулары:
№9 отау маңдай
№8 отау көкмойын
№7 отау қандықақпан
№6 отау белбасар
№5 отау бел
№4 отау атсыратар
№3 отау ат өтпес
№2 отау тектұрмас
№1 отау арт
Тоғызқұмалақ қашан пайда болған? Слайд бойынша: Тоғызқұмалақ ойынының жазылу тәртібі.
Толық жазу үлгісі төмендегідей ретпен жүргізіледі:
1. Жүрілетін отаудың нөмірлері көрсетіледі.
2. Отаудағы құмалақтар саны жазылады.
3. Соңғы құмалақ түскен отаудың нөмірі
4. Ондағы құмалақтар саны
5. Тұздық алынған жағдайда Х белгісі қойылады.
6. Қос нүкте (:) – табысты жүрісті, сызықша (-)
жай жүрісті бейнелейді.
7. Леп белгісі (!) – күшті жүріс.
8. Сұрақ (?) белгісі — қате жүріс
9. Екі леп белгісі (!!) – өте күшті жүріс
10. Екі сұрақ белгісі (??) – өте қате жүріс
11. Сұрақ және леп белгісінің қатар келуі (?!) – ойландыратын жүріс.

Ойындағы ерекшеліктің бірі – «тұздық» деп аталады. «Тұздық» алу үшін соңғы құмалақ қарсыластың екі құмалағы бар отауларының біріне (9 — отаудан басқасына) түсіп, ондағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтыруы керек..
Ойыншы «тұздық» алған отауына арнайы белгі қояды. Енді сол «тұздық» жарияланған отауға түскен құмалақтардың бәрі «тұздық» алған ойыншының қазандығына аударылып отырады. Тағы бір ескеретін жағдай, «тұздықты» ойын барысында бір рет қана алады және аттас отаулардан «тұздық» алуға болмайды.
Аттас отаулар деп – нөмірлері сәйкес келетін отауларды атайды. Мысалы, бастаушының 1 –отауы мен қостаушының 1 – отауы аттас, 2 –отауы мен 2 -отауы аттас т. с. с. Демек , егер де бастаушы қарсыласының 6-отауынан тұздық ашса, қостаушы бастаушының 6-отауынан тұздық аша алмайды.
Ойындағы тағы бір ерекшелік — «атсырау» деп аталады. Ойын соңына қарай қай ойыншының жүретін жүрісі болмай қалса, сол ойыншы «атсырауға» ұшырады деп есептелінеді. Қарсыласын «атсырауға» ұшыратқан ойыншы өзінің отауларында қалған құмалақтардың барлығын қазандығына салып алады, міне осыдан кейін ғана әр ойыншы өздерінің ұтып алған құмалақтарының есебін шығарады. Ойынның қасиеті туралы.

Ойынның нәтижесі туралы айту.
“Ми гимнастикасы” сабақты пысықтау арқылы сұрақтар қою
1. Тоғызқұмалақ ойыны қазақ ұлттық ойын түріне кіре ме?

2. Тоғызқұмалақ тақтасы неше бөлікке бөлінген?

3. Әр бөлікте неше отау, неше қазандық бар?

4. Тұздық ашуға бола ма және оны қалай ашамыз?

5.Тоғызқұмалақ терминдерін ата?

6. Отаулардың аттарын білесің бе?

7. Бірінші ойынды бастаған ойыншыны қалай атаймыз?

8. Жұп, тақ сандар дегеніміз не?

Видео көрсету “Тоғызқұмалақ ережежелері” сабақты қайталау
”Ойнай білмеген, ойлай білмейді” тоғызқұмалақ тақтасымен ойын және электронды түрде компьютермен жекелей ойын. Қателіктермен жұмыс.
Қорытынды: Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма беру. Ережелерді есте сақтау, жаттығу.