Тағылымды саяхат сабақ

Маңғыстау - киелі де қасиетті мекен. Оның әлі де зерттелмеген, біз білмейтін жұмбақ жерлері көп екен. Мен сондай жердің бірі Жемсеңсайды көзіммен көріп, аяқтай барып, зерттеу барысында ғана таныстым. Бұрын атын да естімеген екенмін. Мен оныншы мамыр күні сол Жемсеңсай деген сайда ұйлығып өсетін өсімдікті жетекшілеріммен бірге зерттеуге бардым. Ол күні ауа-райы біз жоспарлағандай болмады. Күн бұлттанып, аспанды лезде бұлт торлап, жаңбыр жауып, жел соғып күн салқын болды. Сай Орталық Қаратауда орналасқан. Таудың үсті ызғырық суық болды. Күннің суықтығына қарамай, жолға шықтық.Жолымыз қатты алыс болды. Көп жол жүрдік, жол қатты қиын болды, бір қорыққаным, құлап кетеміз бе деп ойладым. Аман-есен жеткенде, шөпті таба алмай әлек болдық. Сол жерден көмектесіп жол көрсететін бір ағайды таптық. Өсімдікке жету қиын болды, бірақ оған да қиын жолмен жеттік… Мақсат қойған адам бәріне де жетпей ме?

Жемсеңсай-Тұщыбектің батысында. Шайыр аулынан батысқа қарай 5 шақырым қашықтықта орналасқан. Тау жотасындағы сай. Жемсең - тікенекті, қызыл сары өсімдік. Ол көп, ұйлығып өсетіндіктен, жергілікті тұрғындар сайды солай атаған. Ал биология ғылымында ол (БОЯРЫШНИК-CRATAEGUS) деп аталады. Сазгер Ерекен Қорабаевтың өлеңінде Жемсеңсай ерекше аталады. Ол сайдың аталуы туралы тарихшылар мен филологтар білуі мүмкін.

1) Жем сөзінің мағынасын білу;

Жем- өзен аты, жем – құстар мен малдардың қорегі, суда көп тұрған затты ақжем болған деп те айтады

2) Сең сөзінің мағынасы

Қазақта - сеңдей соғылған, сең жүрді деген сөздердің ішкі мағынасына қарасақ, мол, көп деген ұғымды береді.

Сонда сайды онда өсетін мол долананы сеңге теңеп атауы да мүмкін ғой. Халық жер атын қоюда көп қателеспеген. Көргенін сөзге айна қатесіз түсіре білген. Тұрғын халық долананы ертеден пайдаланған, емшілер науқастарды емдеген, тамақ ретінде пайдаланған. Қураған жапырақтарын малға жем ретінде берген немесе малдарын сол сайға жайған. Сайда ұйлығып өсу себебі - ылғалды қиыршықты құмақты жердің болуы. Долана гүлдегенде өте әдемі көрініс береді.

Сонымен қатар долананың экологияға қарсы күресе алатын қасиеті бар. Ол шаң мен газға өте төзімді. Долана бір жағынан сәндік ағаш саналады. Сондықтан бағбандар оны аулаға, орталық алаңдарға көп өсіреді.

Долана калориясы жоғары өсімдіктің қатарына кіреді. Ағзаның дәрумендер мен минералдарға деген 1 тәуліктік қажеттілігін қанағаттандыру үшін, 1 стақанын қолдану жеткілікті.

Мейрамқызы Жанат, Ақтау қаласы №20 о/мектеп

Тауға барған кезде маған ол жердің саф таза ауасы, әдемі тау шыңдары ұнады.Жемсең деген шөптің пайдасы өте мол екен: ауырып қалған адамдарға қасиетті шөп осы,исі де керемет, емдік қасиеті бар шөп екенін түсіндім.Сол жерде қалғым-ақ келіп еді, жаңбыр астында болғасын кері қарай қайттық. Жолға жеткенде бір шәйханаға кіріп тамақтанып, кері қарай қайттық. Өмірімдегі ең ерекше және қиын саяхат осы болды.