Белсенді
оқыту:
Сабақтың
басы:
|
Оқушылар жүректен жүрекке тренингі арқылы бір-біріне
жүректен шыққан жылы лебіздерін
айтады.
Жүру үстінде орындалатын жаттығулар, секіру
үстіндегі,жүгіру үстіндегі жаттығулар, бір орында тұрып жасалатын
жаттығулар орындатылады.
|
Спорт
зал
|
Сабақтың
ортасы:
|
Қазақтың ұлттық ойыны, ақыл-ой
өнері тоғызқұмалақты насихаттап жүрген барлық азаматтарға, жалынды жастарға арналады.
Әлемнің түкпір-түкпірінде адамзаттың қолымен,
ақыл-ойымен жасалған зияткерлік ойындар мыңдап саналады. Бірақ оны
жүйелеген Д.Мюррей бар-жоғы бес түрге бөліп қарастырады. Оның
ішінде соңғы түріне африкалық калах, арабтың манкаласы және
қозғалыс ойындары деп аталады және соған ұқсас тақта басында
ойналатын қозғалыс ойындарының бірқатар түрлері кіреді. Қазіргі
кездегі деректер бойынша аталған ойындардың алғашқы үлгілері осыдан
3,5 мың жыл бұрын Африка не Азия өңірлерінде пайда болған.
Археологтардың қазба жұмыстарының нәтижесінде табылған ойын
тақтасы, шар типтес заттар осы уақыттың аралығын көрсетеді.
Әсіресе, оның көне екендігін және дүние жүзіне танымал болғандығын
Египет саркофагтарындағы, Афины храмдарындағы, көне керуен
жолдарындағы тастарға салынған сурет, кескіндерден байқауға болады.
Бірақ осы Калах ойынының танылуының қызғылықты тарихы бар.1893 жылы
Чикаго қаласындағы көрмелердің бірінде ежелгі кезде адамзаттың
жартысы ойнаған, уақыт өте келе ұмытылып қалған зияткерлік бір
ойынның ережелері жазылған тақташа ілінеді. Кейінірек осы ереже
көпшілікке таныстырылуы үшін бірқатар америкалық журналдарда
жарияланады. Осы басылымдардың бірі 1905 жылы Вильям Чемпионның
қолына тиеді. Ойынның негізгі ерекшеліктері мен заңдылықтары жас
американдық азаматқа қатты ұнайды және жастық шағында ойынды
дамытуға деген құлшынысы болғанымен, ниетіне әрекеті сәйкес
келмейді. 1940 жылы кексе тартқан шағында ғана ойынды дамытуға
құлшына кірісіп, ойынға керекті құрал-жабдықтарды ағаштан жасап,
айналасындағыларға үйрете бастайды. Зияткерлік ойынға – Калах деп
ат қояды (В.Чемпион Калахари елді мекенінде сол кезде де бұл ойынды
ойнаушылар бар деп сенген) және көп ұзамай Америкадағы көпшілік
ойнайтын қызықты ойындардың біріне айналады.В.Чемпионның қарқынды
жұмыстарынан кейін, оның қатарластары көбейіп, сол жерде түрлі
үйірмелер ашылып, жарыстар ұйымдастырылады. Жарысты өткізудің
коммерциялық нұсқалары жасалып, пайда табудың көзіне айналады.
Сондықтан болар Калахты насихаттаумен және тақтасын жасаумен үлкен
компаниялар айналысады.Ойынды жетілдіру бағытында компьютерлік
бағдарламалар жасалып, бірқатар уақыттардан кейін адамзат пен
жасанды интеллект арасында жекпе-жектер ұйымдастырылады. Алғашқы
бағдарлама үлгілері ойынның негізгі заңдылықтарын толығымен игере
алмай, табиғи ақыл-ойдан жеңіліс тауып отырды. Бірақ уақыт өте келе
техникалық сана өз құдіретін көрсетеді. Кезекті кездесулердің
бірінде 1970 жылы адамзат ақыл-ойы Калах ойыны бойынша өткізілген
жекпе-жекте компьютерлік бағдарламадан жеңіліс табады. Қазіргі
кезде калахтың көптеген елдерде қауымдастықтары бар. Интернетте
ойынды үйретуге және насихаттауға сайттар ашылған, кейбір ұялы
телефондарға бағдарламалық нұсқалары да енгізіліп, кез келген
мезетте ойнауға болады. Яғни сапалы даму жолына түсіп, дүниежүзілік
зияткерлік ойындардың қатарынан орын алған. Ал осы қозғалыс
ойындары санатындағы зияткерлік ойындардың бастау көздері қайдан
басталатынын зиялылар, ойын тарихымен айналысып жүрген азаматтар
біледі ме екен? Білмегендіктен соңғы кездері жарыққа шыққан
еңбектерде бұл мәселе бір жақты көрсетілуде. Мысалы, «Домино,
нарды, кости» кітабында: "Калах көптеген халықтарға таныс болған,
әркім оны өзінше атаған және қосымша ережелер
енгізген.
|
Тоғызқұмалақ
https://www.youtube.com/watch?v=S0792zB7f8E;
https://www.youtube.com/watch?v=qT435OWqXy4
|