§16. Биологиядағы басқару жүйесі. «Басқару жүйесі» ұғымы.

1 слайд
joinmyquiz.com 5771 0720 Қадам 1 Қадам 2 «Бір қадам алға..» әдісі Үй жұмысын пысықтау

1 слайд

2 слайд
Басқару жүйесі түр популяция биогеоценоз Бұрынғы кілт сөздер:

2 слайд

3 слайд
«Кілт сөздерді сәйкестендіру» 1.Температураның деңгейінің реттелуі 2.Көмірқышқыл газының деңгейінің реттелуі 3.Оттегі газының газының деңгейінің реттелуі A.Қандағы көмірқышқыл газының мөлшері артқан кезде «тыныс алу орталығы» қабырғааралық бұлшық еттер мен көкетке (диафрагма) жиырылуға команда береді де, тыныс алу жүзеге асады. B.Дене өте қызып кеткен кезде тамырлар керісінше кеңейеді (тері қызарады), тері саңылаулары ашылып, көп мөлшерде тер бөлінеді, ал ағза жасушаларында жылу өндірілуі барынша баяулайды. C.Көмірқышқыл газы органикалық заттардың шіруі мен жануы кезінде пайда болады. Ауада жəне минералды көздерде ұсталады, жануарлар мен өсімдіктер тыныс алған кезде бөлінеді.

3 слайд

4 слайд
«Қызықты дерек» Көздің жарыққа реакциясы - қарапайым рефлекстердің бірі, ол басқару жүйесінің мысалы ретінде жарық түсіргенде көздің қарашығының кішіреюін қамтиды. Бұл механизм жарықтан қорғау және көздің өткірлігін сақтау үшін маңызды.

4 слайд

5 слайд
§16. Биологиядағы басқару жүйесі. «Басқару жүйесі» ұғымы. 11.1.7.1 - биологиядағы басқару жүйесін сипаттау;

5 слайд

6 слайд
Жаңа кілт сөздер: 1.Температураның деңгейінің реттелуі 2.Көмірқышқыл газының деңгейінің реттелуі 3.Оттегі газының газының деңгейінің реттелуі

6 слайд

7 слайд
Теориялық білім: температураның/көмірқышқ ыл газының/оттегі газының деңгейлерінің реттелуі мысалында кері байланыс принципін сипаттайды; Құндылық: «жасампаздық және жаңашылдық» Практикалық дағдылар: температураның/кө мірқышқыл газының/оттегі газының деңгейлерінің реттелуі мысалында кері байланыс принципін салыстырады; Функционалдық сауаттылық: температураның/көмір қышқыл газының/оттегі газының деңгейлерінің реттелуі мысалында кері байланыс принципін түсіндіреді;

7 слайд

8 слайд
Денедегі жасушалар мен тіндердің белсенділігіне әсер ететін бездер арқылы қанға шығарылатын химиялық молекула дегеніміз не? Қандай гормон өндіріледі басқаратын қалқанша безі базальды метаболизм жылдамдығы, энергияның бөлінуі және өсуі мен дамуы үшін? Қандай гормон ерлердің дауысы тереңдеу, бет пен жамбас шаштары, бұлшықет пен сүйек күшінің өсуі сияқты даму өзгерістерін бақылайды? Қандай гормон әйелдердің сүт бездерінің дамуы және етеккірдің басталуын білдіретін жұмыртқа жасушаларының бөлінуі сияқты даму өзгерістерін бақылайды? Қандай гормон мақсатты өмірлік маңызды органдарды және ағзаның сыни жағдайларда жылдам әрекет етуіне мүмкіндік береді? ? ? ? ? ? Жылда м шолу!

8 слайд

9 слайд
«Бейнетүсіндіру» әдісі. Параметр Төменгі деңгейОрташа деңгейЖоғары деңгей Температура (°C)10 25 40 Көмірқышқыл газы (CO₂) деңгейі (ppm) 300 600 1200 Оттегі (O₂) деңгейі (ppm) 210000 150000 100000

9 слайд

10 слайд
«Teacher time» әдісі. Термин Рөлі/қызметі Стимул Стимул сенсорлық жасушалар, мүшелер үшін тітіркендіргіш болып табылады. Ынталандыру сыртқы және ішкі болуы мүмкін. Рецептор/детектор Рецептор тітіркендіргіштерді бірінші болып қабылдайтын және ақпаратты одан әоі ақпарат өңдеу орталығына жіберетін жасушалар, ұлпалар, мүшелер болуы мүмкін. Басқару орталығы Басқару орталығы бұл жаңа ақпаратты талдайтын және жаңа реакцияны анықтайтын және эффекторға реакцияны беретін талдаушы мүше (мидағы гипоталамус) Эффектор Эффектор бұл әрекет туралы нұсқауларды және ынталандыруға жауапты қабылдайтын мүше.

10 слайд

11 слайд
«Teacher time» әдісі. кері байланыс түрлері теріс кері байланыс әрекеттік жүйедегі келеңсіздікті жоюға бағытталған сигналдарды жеткізеді. мысалы: дене температурасы көтерілгенде, терідегі капиллярлар кеңейіп, жылу шығаруды ұлғайтады, ал кәдімгі термостат температура жоғарыласа , қыздыруды басып, жылу өңдіруді азайтады оң кері байланыс әрекеттік жүйедегі келеңсіздікті жоймайды, керісінше күшейтеді. мысалы: артериялық гипертензияны (қысымның асуы), қуықтың несеп шығару кезінде жиырылуын айтады

11 слайд

12 слайд
joinmyquiz.com 5233 6768 Қадам 1 Қадам 2 «Ойнайық та, түсінейік!» әдісі

12 слайд

13 слайд
Басқару жүйесінің компоненттері: 1.Стимул (тітіркендіргіш, кіретін сигнал) 2.Детектор 3.Координатор/Регулятор 4.Эффектор 5.Жауап (реакция шығатын сигнал) «Температураның реттелуі мысалында теріс кері байланысты сипаттау» Сұрақтарға жауап беру арқылы топтық/жұптық тапсырманы орындайды. A.Жүйелерге әсері? B.Қай кезде қолданылады? C.Нәтижесінде не болады? D.Үдеріс мысалдары? «Қандағы глюкозаның мөлшерінің реттелуі мысалында теріс кері байланысты сипаттау» «Көмірқышқыл газы мөлшерінің реттелуі мысалында теріс кері байланысты сипаттау» 1-топ/ жұп: «Ойлан, Жұптас, Пікірлес» әдісі. 2-топ/ жұп: 3-топ/ жұп:

13 слайд

14 слайд
ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАР 1.Өмірмен байланысты сұрақ: Температураның, көмірқышқыл газының және оттегі газының деңгейлері неліктен тіршілік үшін маңызды? 3.Салыстыру тапсырмасы: Температураның деңгейін реттеу мен көмірқышқыл газының деңгейін реттеу арасындағы айырмашылықты сипаттаңыз. 5.Шындық немесе жалған тапсырмасы: Кері байланыс принципі тек бір ғана газ деңгейін реттеуге арналған. (Шындық/Жалған) 4.Сәйкестендіру тапсырмасы: Кері байланыс принципіне сай келетін терминдерді сәйкестендіріңіз: 1) Температура 2) Көмірқышқыл газы 3) Оттегі газы A) Тіршілік үшін қажетті газ B) Тіршіліктің динамикалық реттеуі C) Тұрақты деңгей 2.Көп таңдауы бар тапсырма: Кері байланыс принципі қандай жағдайда тиімді болады? A) Тек температураның деңгейін реттеуде B) Тек көмірқышқыл газының деңгейін реттеуде C) Температура, көмірқышқыл газы және оттегі газы деңгейлерін реттеуде D) Тек оттегі газы деңгейін реттеуде

14 слайд

15 слайд
Кері байланыс «БББ» Үй жұмысы 1 2 Білгенім..... Білдім..... Білгім келеді.... §17. Адам ағзасындағы физиологиялық үдерістерді реттеу мысалдарында кері байланыс принциптері. Білім алушылар...

15 слайд

16 слайд
Көрнекіліктер Text here

16 слайд

17 слайд
Сабақ аяқталды!

17 слайд