Әдістемелік көмек

1 слайд
«АЛАШ» ҰЛТТЫҚ ИДЕЯСЫНЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1 слайд

2 слайд
TICKER Алаш (ежелгі түркі сөзі – бауырластар, қандастар, туыстар) – көне заманда, түркі халықтары бөліне қоймаған кезде дүниеге келген ұғым. «Атамыз – Алаш, керегеміз – ағаш» деген қазақ халқы тәуелсіздік жолындағы күресінде ежелгі Алаш ұғымын бостандық пен бірліктің ұраны етіп алған. Алаш қозғалысы – ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде Ресей империясының отарлық билік жүйесіне қарсы бағытталған ұлт-азаттық күрес. Петиция (лат. petitio – сұрау) – ұжымдық үндеу (талап- тілектер, өтініштер). Мемлекет басшысына немесе жоғарғы үкімет органына көпшілік атынан тапсырылатын жазбаша өтініш. «Қазақ» газеті – 1913-1918 жылдары шығып тұрған жалпыұлттық апталық басылым. Термин

2 слайд

3 слайд
АЛАШ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ Ұлт тарихындағы қандай да бір оқиғаның орын алуы ұлттың өзінің тарихи эволюциясынан өрістемек. Алаш қозғалысы сияқты аса ірі саяси, рухани құбылыстың басталуы, әлбетте, ең алдымен қазақ халқының сол тұстағы тарихи қажеттілігі тудырған қисынды құбылыс. Ресей отаршылдығының езгісі Алаш қозғалысына дейін қазақ даласында ғасырдан астам уақыт жүргізілген. Бірақ Алаш қозғалысы сипатындағы құбылыстың тууы тек ХХ ғасырдың басында ғана мүмкін болды. Себебі дәл осы кезеңде  ұлт тарихының қозғаушы күші боларлық жаңа типтегі тұлғалар шоғыры қалыптасты .

3 слайд

4 слайд
Ә. Бөкейхан, А. Байтұрсынұлы, М. Дулатұлы жетекшілігімен ұлттық зиялылар ұлт азаттығы үшін саяси күрес жолдарын меңгере бастады. Олар түрлі қозғалыстарға қатысып, үгіт-насихат жұмыстары үшін газеттер, кітаптар шығаруды жолға қойды. «Қазақ» газеті «Айқап» журналы «Ақжол» газеті

4 слайд

5 слайд
  XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы қазақ зиялылары арасындағы аса ерекше тұлға. Көрнекті қоғам және мемлекет  қайраткері, саяси көсем. Ұлт- азаттық және Алаш қозғалысының жетекшісі, Алашорда үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы. ӘЛИХАН НҰРМҰХАМЕДҰЛЫ БӨКЕЙХАН (1866-1937 ЖЖ.)

5 слайд

6 слайд
  Ақын, түркітанушы, публицист,  педагог, аудармашы, қоғам қайраткері.  ХХ ғасырдың басындағы ұлт- азаттық қозғалыс жетекшілерінің бірі,  мемлекет қайраткері, қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарының негізін салушы ғалым, ұлттық жазудың реформаторы, ағартушы, Алашорда үкіметінің мүшесі. АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ  ( 1872-1938 ЖЖ.)

6 слайд

7 слайд
Торғай облысының, Сарықопа уезі бірінші ауылында (қaзipгi  Қостанай облысының Жанкелді ауданына қарасты «Қызбел» ауылы) туған. Қазақтың аса көрнекті ағартушысы, қоғам қайраткері,  ақын, жазушы, жалынды көсемсөз шебері, либерал-демократияшыл зиялылардың бірі. МІРЖАҚЫП ДУЛАТҰЛЫ  (1885-1935 ЖЖ.)

7 слайд

8 слайд
Қазақ халқының өз құқықтарын қорғау жолындағы күресінің өзіндік ерекшелігінің бірі алуан түрлі петициялар (өтініш-талаптар) жолдау болды. Ондай петициялар 1902-1907 жылдары жазылып, жоғары билік орындарына жолдана бастаған еді. Алғашқы петициялар жолдаудың бастамашылары дін қызметкерлері (Ш. Қосшығұлұлы, Науан Хазірет т.б.) болды. ПЕТИЦИЯЛАР – АЛАШ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ҰСТАНЫМДАРЫ МЕН ОЗЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ КӨРІНІСІ. Шәймерден Қосшығұлұлы Көрнекті Алаш қайраткері, діндар.  1874 жылы Ақмола облысы Көкшетау уезі Қотыркөл болысында туған.

8 слайд

9 слайд
Қарқаралы петициясында өлкені әкімшілік басқару жүйесін қайта қарау, азаматтық және сот ісін қазақ тілінде жүргізуді заңды түрде бекіту, отаршыл аппарат шенеуніктерін қысқарту, жоғары билік органдары мен Мемлекеттік Думаға қазақ депутаттарын сайлауға қатыстыру талаптары қойылды. Онда мынадай жолдар бар еді:  «Мал бағумен айналысқаны үшін қырғыздар сайлау құқығынан неге айрылуы тиіс? Сауда-саттықпен, егіншілікпен, балық аулаумен және басқа да кәсіптің түрлерімен айналысушылар сайлау құқығынан айрылып отырған жоқ қой!» «ҚАРҚАРАЛЫ ПЕТИЦИЯСЫ»

9 слайд

10 слайд
«ҚАРАҚАРАЛЫ ПЕТИЦИЯСЫНЫҢ ТАЛАПТАРЫ Сайлау жүйесін қайта құру жөніндегі ұсыныстар Қазақ тілі Діни мәселелерСот ісі Жер мәселесін шешудің жолдары

10 слайд

11 слайд
Қазақ тілі Мектеп қабырғасында и слам діні негіздерін міндетті түрде оқытуды, «орысша сауат ашуды» содан кейін қолға алу талабы койылды. Қазақ халқына бастық болғысы келгендердің қазақ тілін білуі тиіс екендігі атап көрсетілді. Петицияда іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу талап етілді. Сот ісі Неке және отбасы мәселелерін бітістіруші судья құзырына беру талап етілді. Округтік соттың жанында міндетті түрде ақылдастар алқасы болуы тиіс деп атап көрсетілді. Сондай-ақ айыпталушының міндетті түрде қорғаушысы болуы, билер сотының жергілікті отаршылдық билік орындарына емес, Әділет министрлігінің қарамағына өтуі талап етілді.

11 слайд

12 слайд
Дін мәселесі Сондай-ақ қазақтар мешіттер мен медреселер салуына еркіндік берілуін, діни әдебиеттер басып шығару үшін баспаханалар ашылуын өтініш ретінде ұсынды. Меккеге қажылыққа емін-еркін барып келуді, қазақ ауылдарына христиан дінін таратушы миссионерлердің келуіне тыйым салуды талап етті. Жасы кәмелетке жетпеген қазақ жастарының басқа дінді қабылдауына шектеу қою талабы да айтылды. Сайлау жүйесін қайта құру жөніндегі ұсыныстар Жоғары билік органдарына жолданған петицияларда болыстарды, ауыл старшындарын және олардың хатшыларын тек сауатты қазақтардан ғана тағайындау ұсынылды. Бұл қызметтеріне кірісер кезде олардың бәрі де ант қабылдап, ешқашан қызмет бабын пайдаланып, халыққа қиянат жасамауға уәде етуге тиісті болды. Сайлау науқаны кезінде мүдделі топтардың арасындағы күрес пен алауыздықты болдырмау мақсатымен де кейбір шаралар ұсынылды.

12 слайд

13 слайд
Жер мәселесін шешудің жолдары XX ғасырдың бас кезінде жер мәселесі одан әрі шиеленісе түсті. Сондықтан да петицияларда бұл мәселеге ерекше зор көңіл бөлінді. Шекара шебіндегі ені он шақырымдық алқаптың және соңғы 20 жыл ішінде тартып алынған жерлердің өзінің бұрынғы заңды иелеріне қайтарып берілуі талап етілді. Ал қазақтардың бұған дейін көшіп-қонып жүрген аумақтарындағы басы артық жерлер Кавказ бен Ресейден қоныс аударып келетін мұсылмандарға ғана берілуі ұсынылды. Қыстаулар мен жазғы жайлаулар өздерінің бұрынғы иелерінің қарауында қала беруі тиіс деп көрсетілді.

13 слайд

14 слайд
СЫЗБАНЫ ТОЛТЫРЫҢЫЗ.1-тапсырма «Қарқаралы петициясы» қандай мәселелерді көтерді?

14 слайд

15 слайд
«Қарқаралы петициясының» көтерген мәселелеріҚазақ тілі Сот ісі Жер мәселелері н шешудің жолдары Сайлау жүйесін қайта құруДіни мәселелерЖауабы:

15 слайд

16 слайд
Ұлттық мүдделерді қорғауда қандай іс-әрекеттер жасалды?2-тапсырма

16 слайд

17 слайд
Қарқаралы петициясы жолданған 1905 жыл Қазақстанның саяси өміріндегі аса маңызды кезеңдердің бірі еді. Петицияда қазақ қоғамының өмірлік маңызы зор өткір мәселелері нақты да қысқаша тұжырымдалып баяндалды. Жоғары дәрежелі мемлекеттік органдардың атына петициялар жолдау қазақ халқының саяси сана-сезімінің оянып, күшейе түскенін көрсетті. Мұның өзі халықтың құқықтарын қорғауға қабілетті екенін айқын көрсетті. Жауабы:

17 слайд