Ай фазасының әсері

1 слайд
№ 201 мектеп-лицей Тақырыбы: Орындаған: Аяп Әсет Қаршыға Әйгерім Жетекші мұғалім: Төлепберген Назерке физика пәні мұғалімі Ғылыми жетекші: Сапархожаев Пажарбек Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Мемлекеттік Университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының кандидаты

2 слайд
Зерттеудің мақсаты: Ай фазаларының қоршаған орта мен оқушылардың үлгеріміне әсерін зерттеу Міндеттері: 1. Айдың уақыт, ауа-райы, табиғат құбылыстарына әсеріне зерттеу жүргізу; 2. Ай ырғағының адам ағзасы мен психикасына әсерінің ерекшеліктеріне зерттеу жүргізу . 3.Ай кезеңінің қоршаған ортаға әсері туралы зерттеулер жүргізу 4. Ай фазасының оқушылардың үлгеріміне әсерін анықтау 5.Зерттеу жұмыстарының дағдыларын игеру

3 слайд
Мазмұны І. Кіріспе..............................................................................1 ІІ.Теориялық бөлім.............................................................3 Ай туралы жалпы мәліметтер.......................................3 Ай фазалары...................................................................6 Жыл бойындағы Ай фазалары......................................8 Ай ырғағының адам ағзасы мен психикасына әсері...9 ІІІ. Зерттеу бөлімі............................................................15 Ай фазаларын күнтізбеден таңдау............................... Бағалар нәтижесі............................................................ Денсаулыққа әсерін анықтау........................................ І V . Қорытынды............................................................. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі................................ Қосымша ақпараттар......................................................  

4 слайд
Жердің табиғи серігі- Айды білмейтін саналы адам баласы жоқ. Күн жүйесі газды-тозаңды бұлттан пайда болғанда Айдың да атмосферасы, гидросферасының өзге ғаламшарлармен тең дәрежеде түзілгенін, табиғи серіктің жеке ғаламшар болып саналатынын ғылым бүгінде еске жиі салып келеді .

5 слайд
Айдың адам азғасына әсер ететіндігін ежелгі пәлсапашылар мен ойшылдар айтып кеткен. Олар жарықтың тірі және өлі табиғатқа қалай әсер ететіндігін зерттеп, астрономия, астрология және жаратылыстану ғылымдарының негізінің қалануына себеп болған. Табиғаттың әлі сыры ашылмаған ғажайып құбылыстары аз емес.

6 слайд
Француз зерттеушілері А.Либер мен К.Шерин судың толысу мен қайту құбылыстары айдың әсеріне байланысты екендігін айта келіп (аталған құбылысты тұңғыш рет И.Ньютон дәлелдеген болатын), ай адам организміне де сондай әсер етеді деген болжам (гипотеза) айтады. Себебі, адам денесінің жартысынан көбі судан тұрады. Мәселен, адам қанында су үлесі-83 процент шамасында, ал, қан болса, тіршілік негізі, мидың өзіндегі су мөлшері-85 процент. Олай болса, ай мұхит суы деңгейіне өзгерістер әкелген сияқты, адам бойындағы суға да біршама өзгерістер әкелуі мүмкін. Оны өзіміздің күнделікті тіршілігіміздегі денсаулымыздағы және мінез құлқымыздағы өзгерістерден байқауға болады.

7 слайд
Жер бетіндегі мұхиттар мен теңіздердегі су тасуларын реттеп отыратын Айдың, ағзасы 70 % судан тұратын адамға әсер де елеулі болу керек. Айдағы өзгерістер біздің нерв жүйемізге әсері күшті болады екен. Адамның көңіл-күйінің түсуі, ашушаңдығы, шаршауы – бұның бәрі Айдың біздің ағзамызға әсерінің нәтижесі

8 слайд
Ай Жерді айнала қозғалады. Күн мен Жердің бір-біріне қатысты орналасуына байланысты, жер серігінің жарықталу беті де өзгеріп отырады. Айдың жарықталып көрінетін бөлігі фаза деп аталады. Айы Ай фазалары Уақыт аралығы Созылған уақыты Қыркүйек Өспелі Ай Толған Ай Кемімелі Ай Жаңа Ай 1-8 қыркүйек 9 қыркүйек 10-23 қыркүйек 24 қыркүйек 8 күн 1 күн 13 күн 1 күн Қазан Өспелі Ай ТолғанАй Кемімелі Ай Жаңа Ай 1-7 қазан 8-9 қазан 10-22 қазан 23 қазан 7 күн 2 күн 12 күн 1 күн

9 слайд
Ай Жерге қараңғы жағымен көрінсе, жаңа Ай туылды деп аталады. Айдың толуы кезінде беті түгел жарықталады да дөңгеленіп көрінеді. ЖАҢА АЙ ТОЛҒАН АЙ ЖЕР

10 слайд
Ай Жерді айнала қозғалу барысында өз осінен де айналатындықтан біз Айдың бір жағын ғана көреміз. ЖЕР

11 слайд
Ай фазалары Айдың жаңа тууы (дискі бетінің түгел қараңғылануы) алғашқы төрт күндікте (өсіп келе жатқан айдың бөлігі, орақ тәріздес болып келеді); айдың толуы (беті түгел жарықталады) және соңғы төрт күндік (айдың қарсы бөлігі орақ тәріздес болады). Әдетте фазалар ығысуы бірдің ондық, жүздік үлесімен көрсетілінеді. Бірақ айдың толуы кезінде бұл шама 1-ге тең ал алғашқы және соңғы төрт күндікте 0,5 – ке тең болады.

12 слайд
Төмендегі өзгерістер Айдың фазалар ауысуы деп аталады.

13 слайд
Ай кезбе қаншалықты рас?

14 слайд
Жалпы, ғалымдардың айтуынша, жер бетіндегі адам қолымен жасалынатын қылмыстың көпшілігі ай толысқан кезеңде жүзеге асып жатады екен. Осы арада мынадай мысал келтіруге болады, 70-жылдың басында Филадельфияда «Адам мінез- құлқына ай толысуынын әсері» деген ресми баяндама дайындалып, онда былый дейді: «Күнделікті қызмет барысында телефон арқылы шұғыл шақыру алатын полияцияның жетпіс офицері адамдардың полиция көбірек шағымданатын кездері әсіресе, айдың толысу кезінде жиі болатынын айтқан»,-деп жазды француз ғалымы М.Гоклен.

15 слайд
Айдың тұтылуы мен Ай фазасының айырмашылығы неде? Айдың тұтылуы дегеніміз – Айдың Күн мен Жердің көлеңкелі жағымен бетпе-бет келуі. Бұл – сирек болатын құбылыс. Ал Ай фазасы деп Жерге және Күнге әртүрлі қалыпта орналасуынан Ай пішінінің әрқалай болып көрінуін айтамыз.

16 слайд
Ай күнтізбесі Адамдар Күн күнтізбесімен өмір сүріп, Айдың да өзіндік күнтізбесі бар екенін ұмытады. Ай күнтізбесі Күндікіне қарағанда ертерек жасалған. Ежелгі Римдегі сәуегей-абыздар, мұнаралардың басына тұрып Айдың толуын бақылаған. Сосын халыққа жаңа айдың басталғанын жеткізіп отырған. Аймен аталған уақыт өлшеміне байланысты тағы бір дерек: алғашқы Ай күнтізбесі ежелгі Вавилонда шықты.

17 слайд
Ай кезеңінің қоршаған ортаға әсері Айдың Жер биосферасындағы тіршіліктің тірегі- жасыл әлемге де ықпал етеді. Американ ғалымы Лей алты ай бойы жүгері собықтарының фосфорды сіңіру мерзімін бақылайды. Сонда ол жүгерінің тыңайтқышты Айдың толған кезінде көбірек, ал өлара кезінде аз сіңіретініне көз жеткізді. Швейцариялық ғалымдар өсімдіктердегі айналым процесінің Айдың Жерді айналу мерзіміне сай, яғни 29,5 тәулікке сәйкес келіп отыратынын дәлелдеді. Американың ғалымы Д. Панцер өсімдіктерді зерттей келе, олардың Ай толғанда бойына суды көп сіңіретінін анықтады. Сондықтан кей елдерде орман ағашын жаңа Айдың орағы көрінген кезде кесуге тырысады. Өйткені, бұл кезде ағаштың бойында су аз болады, кесілген ағаш көшетінің басқа уақытта отырғызылғандарына қарағанда тез өсетіні, оның жеміс салатын бұтақтарының көбірек таралатыны ғалымдарды қайран қалдырды. Ай толған кезде өсімдіктердің ішкі клеткаларындағы сұйықтарының реакциялық мүмкіндіктері жоғарылай түседі екен. Айдың көктегі қозғалысының, жарығының Жердегі құстар мен жануарларға да әсер ететіні белгілі болған. Кейбір жыртқыш аңдар мен құстардың тамағын іздеуге түнде шығатыны , Ай сәулесін пайдаланатыны белгілі. Ал жануарлар мен құстардың Ай сәулесі түскенде ерекше жігерленетіндері бар.

18 слайд
Жылдың төрт мезгілі тәрізді Айдың да төрт мезгілі бар. Осы кезде адамның мінез-қылығы, белсенділігі әртүрлі болады . Ай мезгілдері жөнінде халықтың ежелгі таным-түсінігі бар. Олар: Айдың алғашқы ширегі («Ай көктемі») – ылғалдандырад ы. Айдың екінші ширегі («Ай жазы») – қыздырады. Айдың үшінші ширегі («Ай күзі») – «құрғатады». Айдың төртінші ширегі («Ай қысы») – мұздатады.

19 слайд
«Ай қысы ». Ол жеті күнге созылады. Осы мезгілдің шарықтау шегі – Ай туған күн. Айдың тууы осы мезгілдің дәл ортасына сәйкес келеді. Айдың адам ағзасына ықпалын зерттеушілердің болжамы бойынша, «Ай қысында» адамның өмірлік белсенділігі бәсеңдейді. Адам бойындағы мұндай жағдай Ай туған күні өзінің құлдырау шегіне жетеді. АЙ МЕЗГІЛДЕРІ «Ай жазы». Ол да жеті күнге созылады. Мұнда шарықтау шегі – Ай толған күн. Ай мезгілдерінің ішінде оның ерекшелігі, «Ай жазында» адамдардың өмірлік күш-қуаты күшейеді, Айдың толған күні адам белсенділігі ең жоғарыға көтеріледі. Осылайша әр ай сайын адам баласы жылдың төрт мезгілін өткергендей ерекше күйге бөленеді.

20 слайд
Ай ырғағындағы адам ағзасы мен психикасына әсері Талас туғызбайтын ақиқат, таңертеңнен кешке дейінгі уақыттың ішінде, аптадағы күндер аралығында, жылдың төрт мезгілінде адамның көңіл-күйі мен жұмыс істеу қабілеті барлық уақытта бірдей болмайды. Мұны жұлдызшылар Айдың жұмсақ нұрының адамдардың күнделікті тірлік тынысына әсер етуінен деп түсіндіреді. Және де күнпарақтағы әр күні Айдың шығу, бату уақытына, туу, толысу мерзімінің (фазаларының) қай күндерге сәйкес келетініне зер салуыңды, оның өзіңе әсер ету ықпалына сәйкес шаруаңды жоспарлауыңды ескертеді. Күннен кейін адам ағзасына айрықша ықпал ететін аспан денесі Ай екенін, оның ырғағы адам ғана емес, барлық тіршілік иесіне әсер ететінін айтады.

21 слайд
Ай фазаларының адам денсаулығына әсері - Дәрілік шөптермен емдеушілер Толған ай кезінде жинаған дәрілік өсімдіктердің адамды емдеуде жақсы әсер беретінін айтады. Жаңа Ай кезінде адамның күш- қуаты төмендейді. Айдың толу кезінде адамдар ашушаң болады және жүйке жүйесінің қызметі әлсірейді. Жаңа Ай кезінде ағзаға көп күш түсіруге болмайды, және мамандар ауыр физикалық еңбектермен айналыспауға кеңес береді. Жаңа Ай кезінде жүйкеге көп салмақ түсіруге және көп ашулануға болмайды. Себебі, осы кезде инфаркт және инсульт аурулардың саны артқан. - Жаңа Ай кейбір жағымсыз әдеттерден аулақ болуға қолайлы кезең болып табылады.

22 слайд
Зерттеу бөлімі Айдың фазалары 8- ші сынып оқушыларының оқу үлгеріміне қалай әсер ететіндігін тексеру үшін зерттеу жұмыстары жүргізілді. Жалпы нәтижелері төменде көрсетілген. Ай фазаларын Ай күнтізбесінен таңдап біз 4 негізгі пән бойынша оң, теріс және жіберген күндерді есептедік.Зерттеуге алынған пәндер: Алгебра, физика, биология, химия Ай фазалары Барлық бағалары Оң бағалар Теріс бағалар Жіберген күндері Қыркүйек Өсуші Ай 74 61 13 5 Толған Ай 18 15 3 0 Кемуші Ай 113 49 64 4 Жаңа Ай 21 17 4 1 Қазан Өсуші Ай 82 47 35 2 Толған Ай 26 21 5 0 Кемуші Ай 63 42 21 0 Жаңа Ай 22 13 9 2

23 слайд
Өсуші Ай Толған Ай Кемуші Ай Жаңа Ай 0 20 40 60 80 100 120 Барлық бағалар оң баға теріс баға Қалған күндерАй фазасы Үлгерімі % Өсуші Ай 73% Толған Ай 81% Толушы Ай 51% Жаңа Ай 69%

24 слайд
Тапсырмалар алу барысы қыркүйек айы

25 слайд
№ Аты-жөні Қалыпты қан қысымы Ауытқуы бар кезеңдер Кемуші Ай мен Жаңа Ай кезінде 1 Ақылбай Индира Қалыпты + 2 Аманғали Саят Қалыпты + 3 Әбушеева Таңшолпан Қалыпты + 4 Дауылбай Дильназ Қалыпты + 5 Ержан Дархан Қалыпты + 6 Есен Нұрасыл Қалыпты + 7 Жандарбекқызы Диана Қалыпты + 8 Жаңғабыл Рамазан Қалыпты Қалыпты 9 Қырғызбай Наргиз Қалыпты + 10 Маратбек Қарақат Қалыпты + 11 Мыңбай жасұлан Қалыпты + 12 Нұрлыбекұлы Дәулет Қалыпты Қалыпты 13 Нұрмахан Нұрхан Қалыпты + 14 Тұрсынбай Дияс Қалыпты Қалыпты 15 Тынымбай Ізбасқан Қалыпты +Осыған орай үлгерімімен қатар фаза аралығында оқушылардың қан қысымын зерттеуге алдық зерттеу нәтижесі Кемуші Ай мен Жаңа Ай кезінде қалыпты жағдайдан ауытқу байқалды. Нәтижелер кестеде көрсетілген

26 слайд
• Бағалар нәтижесі • Ай фазаларындағы жалпы бағалар нәтижесі 1 кестеде көрсетілген • Осыдан кейін барлық бағалар саны есептеліп пайызы шығарылды.2 кестеде көрсетілген. • Зерттеулер көрсеткіші бойынша ең қолайлы ауыр тақырыптарды түсіндіруге болатын толған ай кезеңі екенін анықтадық. Сонымен қатар өсуші Ай кезеңі де балаға жақсы әсерін береді.Себебі осы фаза аралығында оқушылар 4 және 5 көбірек алып отырған сонымен қатар сабақтан қалу көрсеткіші де төмен. Жаңа Ай мен кемуші Ай кезінде оқушылардың көңіл күйі де төмен сабаққа зейін қоймауы шаршаңқы, ашушаңдық көп байқалады.Жаңа Ай(69%)және кемуші ай кезінде 51% көрсетті. Осыған орай үлгерімімен қатар фаза аралығында оқушылардың қан қысымын зерттеуге алдық зерттеу нәтижесі Кемуші Ай мен Жаңа Ай кезінде қалыпты жағдайдан ауытқу байқалды. Нәтижелер кестеде көрсетілген

27 слайд
Қорытынды Үш ай аралығында атқарылған барлық жұмыстарға қорытынды жасадым. Өзімнің зерттеу жұмысымды Бордачев.М.Н , Хлыстов.А.Н , Валлев.М.Б жұмыстарын пайдаландым және Ай күнтізбесімен оқитын мықты Мәскеу мектептерінің тәжірбиесін қолдандым. Бақылау жұмыстары, қиын тақырыптар ыңғайлы бір айдың күндерінде беріледі. Біз осы жаратылыспен қатты қызығушылығымыз оянып және осындай режимнің дұрыстығына көзімізді жеткізейін дедік. Алдымызға бір мақсат қойдық расыменде Айдың оқу үлгеріміне ықпалы көп пе деп, зерттей келе бұл жаратылыс бар , бірақ көп зерттеушілермен қосылсақ бұрынғы ғасырдағыдай мықты зерттелмеген. Бұл дегеніміз ғасыр өткен сайын адам ағзасыда соған бейімделеді деп түсіндіріледі. Сондада Айдың күші қазіргі күндеде бізге өз ықпалын беруде. Өткізілген зерттеулер барысында осындай қорытындыларға тоқталдық • Осы тақырыптағы әдебиеттерге шолу • Әсер етудің негізгі кезеңі толық Ай ,жердің электромагниттік өрісіне Айдың әсерінен пайда болатын дауыл • Бір мектеп тоқсанында оқушылардың сабақ үлгеріміне Ай фазаларының әсері туралы зерттеу жүргізіледі • Толған ай мен өспелі а...