Алаш қозғалысы және қазақ ұлттық идеясы

1 слайд
«Алаш» қозғалысы және қазақ ұлттық идеясы

1 слайд

2 слайд
Алаш қозғалысы Алаш – көптеген түркі халықтарының аңыздық ататегі, кейіннен ұлтты біріктіруші және тәуелсіз қазақ мемлекетінқұру идеясының негізіне айналған атау. Алаш – қазақ жауынгерлерінің жауға шапқандағы жалпыұлттық ұраны. Алаш – адамдар бірлестігін, халық дегенді, «қазақ» сөзінің баламасын білдірген. Қазақстандағы ұлттық- демократиялық қозғалыс 1905 жылдан басталды. •Кадеттер партиясындағы қазақ бөлімшесінің құрылуы; •«Қазақ» газетін шығару; •Петициялық қозғалыстар; •Мемлекеттік Думада қазақ халқының мүддесін қорғау; •Митингілер мен съездерді шақыру.

2 слайд

3 слайд
Жалпыұлттық партия құру талпынысы 1905 жылдың желтоқсанында Оралда бес облыстың қазақ өкілдері өз съезін өткізіп, Ресей конституциялық-демократиялық партиясының бөлімшесін құруға әрекет жасады. 1906 жылдың ақпанында Семейде ІІ Қазақ съезі өтті. Съездерде Қазақстанның барлық жерін қазақ халқының меншігі деп тану, мектеп, медресе, университтетер ашу, сырт өңірлерден шаруаларды әкеліп қоныстандыруды тоқтату, дін еркіндігі, өлкеде басқа тілдермен қатар қазақ тілін қолдану туралы міселелерді қабылдады. Бағдарлама жөніндегі хабар «Пікір» газетінде жарияланды. Ресейдегі кадеттердің орталық комитеті Дала өлкесінде ұлттық бөлімше құруды қолдамады. Саяси партияны ұйымдастыру кейінге қалдырылды.

3 слайд

4 слайд
ХХ ғ. басындағы қазақ мерзімді баспасөзінің дамуы 1905 ж. 17 қазанда ІІ Николай патша сөз және баспасөз бостандығы туралы манифест шығарды. Бұл қазақ тілінде демократиялық сипаттағы газеттер мен журналдар жариялауға мүмкіндік берді. 

4 слайд

5 слайд
«Айқап» журналы •Сонымен қатар журналда Ж. Сейдалин, Б. Қаратаев, С. Торайғыров, С. Сейфуллин, Б. Майлин, С. Дөнентаев, Ш. Құдайбердиевтің және т. б тұлғалардың шығармалары жарық көрді. •Журнал демократиялық бағытты ұстанды.; •Журналда негізінен аграрлық мәселелерге арналған материалдар, жаңа оқыту әдістері мен оқу-әдістемелік әдебиеттер туралы мақалалар жарияланды. •Алғашқы қазақ  журналы; •1911-1915 жылдар аралығында Троицкіде үздіксіз жарық көрді; •Журналдың шығарушысы және редакторы дарынды журналист, ақын және жазушы М. Сералин болды;

5 слайд

6 слайд
•«Қазақ» газетінің беттінде сол уақыттың ең өзекті мәселелерін бейнелейтін материалдар жарияланды: •Қазақ халқының әлеуметтік жағдайы, материалдық және рухани құндылықтары, жер мәселесі, отырықшы өмірге көшу, патшалық отарлау саясаты, білім беру, дін мәселесі және т.б. •Газетте әйелдердің бостандығы мен теңдігі жайлы материалдар жарық көрді. •Бірінші жалпыұлттық газеті 1913-1918 жылдар аралығында Орынбор қаласында шықты. •Либерал-демократиялық сипатта болды. •Газеттің негізін А. Байтұрсынов пен М. Дулатов қалады. •Қазақ ұлт зиялылары бұл газетке ХХ ғ. екінші онжылдығының ұлттық энциклопедиясы деген баға берді. «Қазақ» газеті «Алаш» партиясының баспасөз органы болды, сондықтан да ол большевиктердің ықпалымен жабылды. «Қазақ» газеті

6 слайд

7 слайд
ХХ ғасырдың басындағы алғашқы басылымдар «Балапан »журналы Редакторы – Қошке Кемеңгеров «Абай» журналы •1918 жылы ақпан-қазан айлары •Тұңғыш редакторы – Ж.Аймауытов •М.Әуезов белсене араласты •1900 жылдан 1917 жылға дейін 400-ге жуық кітап басылып шықты, таралымы 60 мың данадаға жетті; •1909 жылы Санкт –Петербургте ұлы Абайдың өлеңдері және А.Байтұрсыновтың «Қырық мысал» атты кітабы, Қазанда М.Дулатовтың «Оян,қазақ!» өлеңдері басылып шықты; •1911 жылы Ш.Құдайбердіұлының «Түрік,қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» деген кітабы жарық көрді. «Серке» газеті •1907 ж. Санкт- Петербургте шыға бастады; •Тұңғыш қазақ қоғамдық саяси газет; •Алайда бірінші орыс революциясы кезеңінде бұл басылымға тыйым салынды.

7 слайд

8 слайд
Қазақ зиялыларының көзқарасы, эволюциясы либералдық-демократиялықтан ұлттық-демократиялыққа қарай өзгерді. •А.Байтұрсынов қазақ тілі мен әдебиеттанудың негізін қалады; •Х.Досмұхамедұлы медицина, биология, табиғаттану салалары бойынша өз зерттеулерін жүргізді; •М.Дулатов математикадан, Ж.Аймауытов психология, М.Жұмабаев педагогикадан, ауылшаруашылығынан Т.Шонанұлы, Қ.Кемеңгерұлының еңбектері ғылымның бастауы болды; •Қазақ тарих ғылымының дамуына Ш. Құдайбердіұлы, Ә. Бөкейханов, М. Тынышбаев, С. Асфендияров өз үлестерін қосты; •Ә. Ермеков қазақтың тұңғыш математика оқулығын жазды; •Ж. Ақбаев құқық қорғау саласы бойынша тұңғыш ғылыми басылым авторы болды.

8 слайд

9 слайд
«… Менің идеалым қазақ халқының тұрмыс жағдайын, мәдениетін мүмкін болғанша көтеру, ал мұның өзі игілікті дамудың алғышарттары болғандықтан мен осы мұратты қандай билік қамтамасыз етсе соған ризамын» «Әр ұрпақ өзіне артылған жүкті жетер жеріне апарып тастағаны дұрыс, әйтпеген де болашақ ұрпағымызға аса көп жүк қалдырып кетеміз. Кейінгі ұрпақ не алғыс, не қарғыс беретін алдымызда зор шарттар бар» Ә.Бөкейханов А.Байтұрсынов Алаш туы астында, Күн сөнгенше сөнбейміз. Енді ешкімнің алашты, Қорлығына бермейміз! Мен сенемін жастарға. Алаш атын аспанға Шығарар олар бір таңда, Мен жастарға сенемін. Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты, Өткізбей қараңғыда бекер жасты. Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш, Емеспін жемісі көп тамаша ағаш Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі — Пайдалан шаруаңа жараса, алаш! М.Жұмабаев С.Торайғыров М.Дулатов

9 слайд