"Алаштың ақырғы ақиғы" Әлімхан Ермеков Әбеуұлы

1 слайд
Әлімхан Ермеков Әбеуұлы Алаштың ақырғы ақиығы

2 слайд
Тәрбие сағаты Өтетін орны: Оқушылар орталығы Үйірме: Менталды арифметика Үйірме жетекшісі: А.М.Инербаева

3 слайд
Тәрбие сағатының мақсаты: * Халқының тарихын қадірлеуге, елін, туған жерін сүюге, ұлтымыздың ұлы тұлғаларын қадірлей білуге тәрбиелеу. Тұңғыш қазақтың математика ғылымдарының профессорымен тереңірек таныстыру.

4 слайд
Қоғам қайраткері Алаш партиясының жетекшісі Мемлекет қайраткері Тұңғыш қазақ математигі Профессор Ғалым Алашорда қозғалыс жетекшісіТұңғыш қазақ тіліндегі математика кітабының авторы

5 слайд
ӨМІРБАЯНЫ Әлімхан Ермеков 1891 жылы осы күнгі Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы, Бөріктас деген жерде дүниеге келген. Әкесі Әбеу халыққа қадірлі, озық ойлы, орысша сауаты бар, өз дәуіріндегі зиялылардың бірі болған. 1899 жылы Қарқаралыдағы қалалық училищеге оқуға түседі. Мектеп қабырғасында зейінді алғыр болған Әлімхан мектепті үздік бітірген. 1905 жылы Семейдегі ерлер гимназиясына түседі. 1912 жылы алтын медальмен бітіріп, Томск технология институтының тау –кен факультетіне қабылданады. Әлімхан Ермеков бірнеше тілді жетік білді: француз, ағылшын, неміс және абақтыда отырып итальян тілін үйренген

6 слайд
Алаш қозғалысы • 1917 жылы 8-17 қазанда 1-Сібір облыстық съезіне, делегаттар жиналысы атынан қатысады да, оның президиумына Семей облысынан кіреді. • Съезде Сібір автономиясының негізгі заңын жазатын комитет құрылып, оған қазақ делегаттары Ә.Ермековті кіргізеді. • Ә.Ермеков, алғаш рет саяси іске алаш қозғалысына, 1917 жылы 27 сәуір, 7 мамыр аралығында өткен Семей облыстық қазақ съезіне қатысады. • Шілде айындағы жалпықазақтық съезде Семей облысынан Бүкілресейлік құрылтай жиналысына депутаттыққа ұсынылады.

7 слайд
Әлихан Ермековтің тарихи зор еңбегінің бірі — Қазақ автономиясы шегарасының біртұтастығын жанқиярлықпен қорғауы. 1920 жылы 17 тамызда Лениннің төрағалығымен өткен қазақ өкілдері қатысқан Халық комиссарлары кеңесінің мәжілісінде Қазақ автономиясы туралы мәселе қаралғанда, Қазақстанның жағдайы туралы Ә.Ермеков баяндама жасайды. Онда ол жер, Қазақстанның шегарасы туралы мәселелерді қамтып, өктемшіл, озбыр, отаршылдық пиғылдағы өкілдермен қызу айтысқа түсіп, өз пікірін тиянақты, жан-жақты, бұлтартпас дәлелдермен қорғап шығады. Окупанттар өз кінәсін мойындап, нәтижесінде, кезінде қазақтардан тартып алынған Каспийдің теріскей жағалауындағы ені бір шақырымдық және Ертістің сол жағалауындағы он шақырымдық ұлан- ғайыр жер Лениннің тікелей қолдауымен Қазақ еліне қайтарылады.

8 слайд
Қ а з а қ ж е р і н ш е к а р а м е н б ө л у б а р ы с ы н д а Л е н и н г е : « М ы н а Е р м е к ов М ә с ке уд і д е а л ы п қ о я т ы н т ү р і б а р , ж ү р і ң і з д е р ш а й і ш і п а л а й ы қ » д е г і з г е н А л а ш қ а й р ат ке р і Ә л і м х а н Е р м е к

9 слайд
«Мен Әлімхан сөйлегенде көтеріліп басылған жанартаудың үстінде отырғандай болдым. Сөйлегендегі жалыны бетімді шарпыды». Әлихан Бөкейхан Әлімхан Ермековтің көпшілік алдында сөйлеген кезі туралы былай деді:

10 слайд
Григорий Николаевич Потанин  -   Орта Азияның   табиғатын, этнографиясын зерттеген  саяхатшы ,  географ ,  этнограф ,  фольклоршы . Әлімханның бойындағы білімге деген талпынысты көріп, тәнті болады. . Осы сөздерді Әлімхан аға өмірлік ұстанымына айналдырып, ақтық демі қалғанша ұлтымызға еңбек етті. Григорий Потанин Ермековке бекер назар аудармағанын уақыт дәлелдеді. Әлімхан Ермеков өз қолымен толтырған анкетарларда ағылшын, неміс, француз, итальян тілдерін білетінін көрсеткен. Қызметтес болған, шәкірт болған және Әлімхан Ермековпен өмір жолы тоғысқан тұлғалардың барлығы дерлік Әлімхан жайында жылы лепес білдірген. Қарт Потанин Әлімханға ағалық ақыл беріп, оған: «Әлімхан сенің білімің - ол қазақтың білімі. Сол себепті жақсы оқы және өзгелерді оқыт» - деп, үлкен үміт артқан

11 слайд
Терең білімді, көркем-мінезді Әлімхан Ермековтың замандасы  Сұлтанмахмұт  келесі өлең жолдарын арнаған: Әлімхан Ермекұлы жас жігіттен, Келеді екінші болып бұл ретпенен. Қазақта мұндай жігіт көрмедім, - деп, Ардақты қарт Потанин лепес еткен. Томдағы инженерлік сабағында, Жетеді біл жылдан соң тамамына. Өткізбекші өмірін ілім үстінде, Бір түрлі биіктік бар талабында. Сөйлеп кетсе, қозғалар бойда жаның, Тас болса да ерітер жүрек қанын. Шындығы, тереңдігі, әділдігі, Тусаң ту осылай, - дегізер жанның бәрін. Адалдық, ақжүректік, ақтығына, Бір ауыз қарсы айта алмай құрыды әлің. Меніңше Ермеков - деген бала, Ұқсайды ұшқыр қыран қаршығаға. Сөз, білімін сынайтын жер ілгері, Әзір адал кісі ғой, жеке дара.

12 слайд
• Ермековтың ерен еңбектері Әлімхан Ермеков өз бойындағы тағдыр сыйлаған білімі мен біліктілігін, қабілеті мен қарымын жаңа жағдайда жас буынды оқытып, тәрбиелеу ісіне жұмсаған ұлағатты ұстаз еді. *1921 жылы Қарқаралыда екі сатылы мектеп пен педагогтік техникум ашқызған. *1926 жылы Қазақ КСР-нің алтыншы шақырылған орталық атқару комитетіне мүше болып сайланады. *1929 жылы осы органның жетінші шақырылымына да мүше болады. *Жоғары деңгейдегі білікті маман болғандықтан, Ташкенттегі жоғары педагогтік институтқа, сәл кейіннен Алматыдағы жоғары оқу орындарына ғылыми-педагогтік қызметке шақырылады.

13 слайд
• 1930 жылы Қазақ Мемлекеттік зоотехникалық малдәрігерлік институты болып қайта құрылғанда Ә.Ермеков жаңа институтта профессор міндетін атқарып, кафедра басқарады. Осы кезде жоғары оқу орындары үшін «Ұлы математика курсы» атты іргелі еңбегін жазады. 1935 жылы Ермековтың «Ұлы математика курсы» - ғылыми кітабының 1- бөлімі шығады. Бұл математика саласында жарыққа шыққан алғашқы еңбегі.

14 слайд
• *1935 жылы КСРО Жоғарғы аттестациялық комиссиясы Ә.Ермековке профессор ғылыми атағын береді. *Математика ғылымы бойынша ұлтымыздың тұңғыш профессоры Алматы тау-кен-металлургия институтында жоғарғы математика және теориялық механика кафедрасын басқарып, жалпытехникалық факультетінің деканы қызметін қоса атқарады. *Техника, математика саласы бойынша оның беріле еңбек етуі, ғылыми еңбектер жазуы осы кезеңге жатады. Қазақ тілінде ол оқулықтар мен оқу құралдарын жоғарғы математика пәні бойынша әзірледі, математикадан ғылыми терминология даярлаумен шұғылданды.

15 слайд
• Атақты «Ұлы математика курсы» оқулығы жоғарғы техникалық оқу орындары мен педагогикалық институттарға арналып, қазақ тілінде жарық көрді. Оқулық жоғарғы математикадан шыққан тұңғыш кітап Кітаптың құрылымына анықтама теориясы мен сызықтық теңдеулер жүйесінен де хабардар ететін ілімдерді енгізген. Оқулықтың тілі өте қарапайым, түсінікті, оның айқындығы және дәлдігі қызықтырады. Математикалық терминдердің қазақша баламалары өте сәтті шыққан, тіпті математикадан дайындығы аз адамдарда түсінетіндей етіп жазылған.

16 слайд
Алаш Орда үкіметі құрылған күн Автономияның мақсаты ұлттық тәуелсіздікке қол жеткізіп, қазақ қоғамын жаңғырту болды .

17 слайд

18 слайд
Әлімхан Ермековтың сөзінен: Желтоқсанның 12- сі күні, түс ауа, сағат 3-те дүниеге Алаш автономиясы келіп, азан шақырылып ат қойылды. Алты алаштың баласының басына ақ орда тігіліп, Алаш туы көтерілді. Үлкен ауылдарға қоңсы қонып, шашылып жүрген қазақ – қырғыз жұрты өз алдына ауыл болды. Отансыз жұрт Отанды болды!.

19 слайд
. Әлімхан Ермековтың отбасы Ермековтың жары- Ракия, қызы- Рауиля, ұлы Мағауия

20 слайд
Әкеге тартып туған ұл  Әлімхан Ермековтың ұлы Мағауия Ермеков (1921-2006) те ғалым, геология- минералогия ғылымының докторы, профессор, ҚазКСРО ҒА корреспондент мүшесі, ҚР ҰҒА академигі болған. Әкесін тұтқындап әкеткен кезде Мағауия тоғыз жаста болған екен, кейін ол естеліктерінде осы жағдайдың өмір бойы жанына жара болып салып, жазылмай кеткенін айтқан. Мағауия 1939 жылы Алматыда мектепті үздік бітіріп, Ростов машинажасау институтына түседі. Бірақ екі айдан кейін халықаралық ахуалдың нашарлауына байланысты әскерге шақырылады, Түркменияның ыстық жағында атқыштар қатарында болады. Соғыс басталғанда кіші лейтенанттың жедел курсын аяқтаған талапты жасқа лейтенант атағын береді. 1944 жылы жаяу офицер біліктілігі курсын оқиды, майданға баруға қатты құштар болғанымен «мемлекеттік қылмыскердің ұлы» деп ол жерге жібермейді. Ол болса «майданға барсам, ерлік көрсетсем, әкемнің тағдырына әсер етер ме еді» деген үмітте болады. 

21 слайд
Ермековтың ұлы Мағауия әңгімесінен: Ұлы Отан соғысы кезінде Германиядағы жеңіс медалімен марапатталады. Соғыстан кейін тағы жыл жарым уақыт әскери қызметте болып, Алматыдағы атқыштар училищесінде оқытушы бола жүріп, сол жақтан Алматы тау-кен институтына оқуға түседі. «Краснояр өлкесіндегі Канский еңбекпен түзеу лагеріне сол кездегі БАМ жанымен жүріп отырып азаппен әрең жетуші едім, себебі ол кезде пойыз қатынасы да жолға қойылмаған болатын. Алматы апортын салған екі чемодан мен арқамдағы рюкзакпен батпақты кешіп қараңғыда келетін едім» деп еске алады. «Бірде лагерьдің саяси бөлімінің бастығы-полковник мені жолай өз көлігіне мінгізіп алды. Шамасы менің офицерлік щинелім әсер етсе керек. Екеуара әңгімелестік. Сол кезде мен әкеме тағылған айыптарды тізіп шықтым, сонда ол маған: әкең бір жерде бірдеңе айта салған болып тұр ғой деді». Әкесі абақтыда ұзақ жыл отырған кезде ұлы бірнеше рет іздеп барған, оған өзінше сүйеу болғысы келген. 

22 слайд
Әлімхан Ермековтың немересі Олег Ермеков те техника ғылымдарының кандидаты, геофизикадан жақсы еңбек жолын бастап, Қарағанды политехникалық институтында сабақ беріп, облыстық экономика басқармасын басқарып, кейін білім бизнесіне ауысқан. Бүгінгі таңда ұлы Әділмен бірге Ұлыбританияда « Maryadieducation» компаниясын басқарады екен.

23 слайд
Қарағандыда Әлімхан Ермековке арналған мемориалдық тақта "Рухани жаңғыру" бағдарламасының "Туған жер" арнайы жобасын іске асыру аясында ғалым –математик және көрнекті қоғам қайраткері Әлімхан Ермековке арналған мемориалдық тақта салтанатты түрде ашылды. Ескерткіш тақта Әлімхан Ермеков тұрған үйге – Абай көшесі, 58, 8 пәтерге орнатылды

24 слайд
Ермековтың есімімен Қарағанды және Нұр-сұлтан[ көшелері, Ағадырдағы № 131 Қарағанды мамандандырылған Кітап және мектеп үйі және Қарқаралы қаласындағы № 2 көшелер аталды. 1998 жылы Ақтоғайда Әлихан Бөкейханов, Әлімхан Ермеков және Жақып Ақбаевқа ескерткіш орнатылды

25 слайд
Назарларыңызға рахмет!