"Алтын Орда мемлекеті"

1 слайд
Алтын Орда izden.kz

2 слайд
Шыңғыс ханның туған жылы

3 слайд
1.Шыңғыстың туған жылы Шыңғыс хан 1155 жылы Молғолияның Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде Есугей батырдың отбасында туған.

4 слайд
izden.kz 2. Шыңғысханның билік құрған жылдары?

5 слайд
• 2. Шыңғысханның билік құрған жылдары • 1206 жылы моңғол ақсүйектері құрылтайында бүкіл моңғол әміршісі болып сайланды. 1227 жылы қайтыс болады.

6 слайд
izden.kz3.Шыңғысханның шығарған заңы?

7 слайд
• 1206 жылы «ЯСА» (Жасақ).

8 слайд
4. «Отырар опаты» шайқасы?

9 слайд
4. «Отырар опаты» шайқасы • 1218 жылы Шыңғысхан Отырарға алтын, күміс, 500 түйе, 450 адамды елшілікке жібереді. Оны Отырар билеушісі Қайырхан тыңшылар деп өлтіреді. Оны естіген Шыңғысхан Отырар қаласына соғыс жариялауға бұйрық береді. Бұл соғыс 6 айға созылады.

10 слайд
5. 1220 жылы болған шайқас?

11 слайд
5. 1220 жылы болған шайқас * Шыңғысхан үлкен ұлы Жошыны Сырдарияның төменгі ағысындағы қалаларды жаулау үшін жібереді. 1220 жылы Сығанақ қаласын қоршауға алып жеті күн, түнімен соғысып моңғолдар жеңеді.

12 слайд
6.Шыңғыс хан Жаулап алған жерлерін кімдерге бөліп берді

13 слайд
6.Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін кімдерге бөліп берді • Шыңғысхан жаулап алған жерлерін ұлдарына бөліп берді.

14 слайд
25.10.20231 4

15 слайд

16 слайд
Ұлыс – ел деген мағынаны білдіреді. Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің 4 баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның 3 баласының қол астына қарады. Бөліп берілген жерлер ұлыс деп аталды. izden.kz

17 слайд
izden.kz

18 слайд
АЛТЫН ОРДА ( XIII Ғ.ОРТАСЫ – XV Ғ.ОРТАСЫ) Алтын орда – Жошы ұлысының орнына құрылған мемлекеттердің бірі. Жошы ханның баласы Батый (Бату) ханның кезінде Орда Алтай тауынан Дунай өзеніне дейінгі ұлан-ғайыр жерді алып жатқан үлкен мемлекет болды

19 слайд

20 слайд
Алтын орданың құрылуы Алғашқы орталығы: Сарай – Бату (Еділ бойында) Кейінгі орталығы: Сарай – Беркеге көшірілген XVI ғасырда орыс деректерінде “Алтын орда” атауы атала бастады. Ол үш ордаға бөлінді: Алтын босағалы Алтын Орда (Батый) Күміс босағалы Ақ Орда (Орда Ежен) Болат босағалы Боз Орда (Шайбани) Алтын Орданын негізін қалаушы: Батый хан (1227 – 1255 ж.ж).  Парсы тарихшысы Жувейни еңбегінде Батый ханның әділдігі туралы былай деп жазған: «Оның ордасына саудагерлер барлық жерлерден келіп жатты. Олар түрлі тауарларды әкеледі. Ол тауарлардың барлығын алғызып, оның үстіне бағаны артығымен төлетіп отырған».

21 слайд
Алтын Орданың құрылуы: Алтын Орда Жошы ұлысының орнына құрылған алғашқы мемлекет. Оны құрушы Батый хан. 1227 – 1255 Алтын Орданы билеген. Жері Алтай тауынпн Дунай өзеніне дейінгі аумақ. Орталығы алғашында Сарай Бату кейін Сарай- Беркеге көшірілген . • Ордада ұлыстық жүйе қалыптасып, Батый хан тұсында мемлекет екіге бөлінді: ► Оң қанат - Батый хан билігі. ► Сол қанат - Орда Ежен хан билігі (Жошының үлкен баласы). izden.kz

22 слайд
Батый хан 1208-1255 . ж Бату , Батый, Сайын хан (1208-1255 ж )   Алтын Орданың негізін қалаған хан (1 227-1255 .ж ), қолбасшы.   Шыңғыс ханның  немересі, Жошының  екінші ұлы.  Шешесі — қоңырат  Елші ноянның қызы Кочу хатун  Бату 1227 жылы Жошы өлгеннен кейін Шыңғыс ханның ұйғарымымен әкесінің ұлысына хан болды. 1229  жылы Үгедейді моңғол империясының ұлы ханы сайлаған Қарақорымдағы Құрылтай жиналысына қатысты. 1236—1242 жылдары біріккен ұлы хандық әскерінің Русь пен Шығыс Еуропаға жорығына қолбасшылық етті (қосымша Батудың Русь пен Шығыс Еуропаға жорығы).  Жошы ұлысын  Ертістен  Дунайға  дейінгі байтақ өлкені алып жатқан Алтын Орда мемлекетіне айналдырды. 1251 жылы Онон өзені бойында өткен Құрылтай жиналысында Батудың қолдауымен Мөңке ұлы хан болып сайланды. Батудың 26 әйелі, Сартақ , Тоқан,   Әбуқан ,  Улақшы, есімді 4 ұлы болған. Бату Еділдің сағасындағы (Ахтуба алқабы) аралдарының бірінде орналасқан Сарай қаласында жерленген .

23 слайд
Батыйдың ( 1236-1242 ж . ) Шығыс Еуропаға жорығының нәтижесі- Венгрия , Литва, Польша, Қрым және Русь жерлері Моңғол меншігіне өтті.

24 слайд
Алтын Орданың астанасы Сарай орналасқан жері

25 слайд
'Берке''',Береке,Беркай (1209 — 1266) — Алтын Орда ханы (1255 — 66), Жошының үшінші ұлы, Батудың інісі. Берке әкесінің тірі кезінде-ақ Дешті Қыпшақ пен Түркістанның әміршісі болып тағайындалды. Билік басына келісімен исламды ресми дін етіп жариялап, осыған орай Алтын Ордада билеуші топ өкілдерінің жаппай мұсылман дінін қабылдауы Дешті Қыпшақта араб мәдениетінің таралуына жол ашты. Берке Құбылайды Шыңғыс хан империясының ең жоғарғы билеушісі ретінде мойындаудан бас тартып, Жошы ұлысын дербес мемлекетке айналдыруға тырысты. Тек халифтардың діни үстемдігін ғана мойындайтынын білдіріп, соңғы халиф Наср әд-Диннің атымен теңгелер шығарды. Берке билік еткен тұста сауда, қолөнер дамыды. Ахтубада Сарай-Берке қаласы бой көтеріп, Еділ бойында қала құрылысы өрістеді. Берке салық салу үшін Русьте халық санағын жүргізді (1257), оны жинайтын ''басқақ'' лауазымын белгіледі. Алтын Орда мен Ирандағы Хулагу мемлекеті арасындағы соғыс Беркені Египеттегі мәмлүк сұлтандарымен жақындастырды (қ. Алтын Орда — Египет қарым-қатынастары). Алтын Орда мен Дешті Қыпшақ|Дешті Қыпшақтың араб авторлары жазбаларында ''“Берке жері”'' деп аталуы осы достық қатынасты айғақтайды. 1262 ж. Берке әскері хулагуліктердің одақтасы Византияның иеліктерін талқандады. Берке 1266 ж. Кавказға жасаған жорық кезінде қайтыс болып, Сарай-Беркеде жерленді.Берке хан 1209-1266ж

26 слайд
Феодалдық жер иелену түрлері.  Інжу – Шыңғыс әулетінен шыққан билеушілерге берілетін үлестік жер.  Сойырғал - әскер немесе азаматтық қызмет атқарғаны үшін шартты түрде сыйға берілген үлестік жер.  Вакф – Мұсылман дінбасыларының жері  Мильк – Жер иеленудің жеке меншік түрі.  Тархандық құқық – улестік жер иелерінің мемлекет пайдасына жиналатын салықтан босатылып, өз пайдасына салық жинауы.  Тағар - әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын егін және мал салығы.  Ұшыр – мал салығы  Харадж – егіншілерден жиналатын салық  Зекет – дін басыларына берілетін мал салығы, қолөнершілер мен  Саудагерлерге де салынады  Аваиз – төтенше салық  Әскери міндеткерлік – 10 түтіннен 1 жауынгер алынады. izden.kz

27 слайд
Алтын орданың гүлденуі мен ыдырауы.  ХІІІ-ХІ V ғ.-да Алтын Орда күшті мемлекет болды.  Батый хан тұсында (1227-1255) Алтын орда Моңғол империясына тәуелді болды.  Берке хан (1257- 1267) тұсында тәуелсіздігін жариялады.  Мөңке хан (1267-1280) өз атынан теңге шығарды.  1260ж. – Моңғол империясы бірнеше тәуелсіз ұлыстарға ыдырады.  ХІ V ғ.- ң бірінші жартысында Өзбек (1312-1342) және Жәнібек (1342-1357) хандар тұсында мемлекет күшейді. Батыс Еуропамен, Кіші Азия, Египет, Үндістан, Қытаймен сауда қатынасы дамыды.  1312 - Өзбек хан исламды мемлекеттік дін етіп жариялады.  50 ж.-дың ортасында Жәнібек ханды үлкен баласы Бердібек өлтіргеннен кейін “ұлы дүрбелең” басталды.  1357-1380 жж 25 хан ауысты  1380ж Куликова шайқасында түменбасы Мамай әскері Дмитрий Донской әскерінен жеңілді.  Тоқтамыс(1380-1395) осыны пайдаланып хан болды.  1382 ж. Мәскеуді өртеді.  1389,1391,1395ж. Әмір Темір шабуылдап Алтын Орда әлсіреді. izden.kz

28 слайд
Алтын Орданың күйреуінің себептері:  - Билік үшін өзара қырқыстар  - Әмір Темірдің жаугершілік соғыстары  - Халық көтерілістері  - Ұлыстардың дербестікке ұмтылуы

29 слайд
Сабақтың мақсаты : -- Алтын Орданың құрылуын сипаттайды -- Алтын Орданың ыдырау себебін анықтайды -- Әмір Темірдің әрекетіне ой қорытындылайды.

30 слайд
1 . «Жасақ» Бөліп берген жер 2. Ұлыс Әскер қолбасшысы 3. Басқақ Заңдар жинағы 4. Беклербек Әскердің бірнеше топқа бөлінуі 5. Түмен Салық жинаушы Сәйкестендіру тест

31 слайд
Білемін Білдім Білгім келедіСабақты бағалау

32 слайд
• Үйге тапсырма: • П: 28-29 мазмұндау • Алтын Орданың хандарының хронологиясын жасау