Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап
2 млн. ₸ табыс табыңыз!
МИНИСТРЛІКПЕН КЕЛІСІЛГЕН КУРСҚА ҚАТЫСЫП, АТТЕСТАЦИЯҒА ЖАРАМДЫ СЕРТИФИКАТ АЛЫҢЫЗ!
Сертификат Аттестацияға 100% жарамды
ТОЛЫҚ АҚПАРАТ АЛУ 
Арал теңізі
Материал туралы қысқаша түсінік
Материал барлық аудиторияға арналады. НВП сабағына көмек береді.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады.
Толығырақ
08 Маусым 2021
398
0 рет жүктелгенТегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
1 / 14
Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!
Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!
Материалдың қысқаша түсінігі
1 слайд
Арал теңізі
Және оның тартылуыАрал теңізі
Және оның тартылуы
1 слайд
Арал теңізі Және оның тартылуыАрал теңізі Және оның тартылуы
2 слайд
2 слайд
3 слайд
Арал теңізі – жас Тұран тақтасыныңАрал теңізі – жас Тұран тақтасының
үстінде орналасқан тұйық көл. үстінде орналасқан тұйық көл.
Ауданы: 66 мың кмАуданы: 66 мың км
²²
Суының көлемі жағынан Қазақстанда, тіпті бүкіл Суының көлемі жағынан Қазақстанда, тіпті бүкіл
ТМД елдерінде 2-ші, ал Дүниежүзі бойынша 4-ші ТМД елдерінде 2-ші, ал Дүниежүзі бойынша 4-ші
орынға ие көл.орынға ие көл. Ұзындығы 428 км, ені 235 Ұзындығы 428 км, ені 235
км.км. Қазіргі Аралдың жасы 8-10 Қазіргі Аралдың жасы 8-10
мың жыл шамасында.мың жыл шамасында.
Геологиялық тарихына қарағанда,Геологиялық тарихына қарағанда,
Каспий теңізінен едәуір жас. Каспий теңізінен едәуір жас.
3 слайд
Арал теңізі – жас Тұран тақтасыныңАрал теңізі – жас Тұран тақтасының үстінде орналасқан тұйық көл. үстінде орналасқан тұйық көл. Ауданы: 66 мың кмАуданы: 66 мың км ²² Суының көлемі жағынан Қазақстанда, тіпті бүкіл Суының көлемі жағынан Қазақстанда, тіпті бүкіл ТМД елдерінде 2-ші, ал Дүниежүзі бойынша 4-ші ТМД елдерінде 2-ші, ал Дүниежүзі бойынша 4-ші орынға ие көл.орынға ие көл. Ұзындығы 428 км, ені 235 Ұзындығы 428 км, ені 235 км.км. Қазіргі Аралдың жасы 8-10 Қазіргі Аралдың жасы 8-10 мың жыл шамасында.мың жыл шамасында. Геологиялық тарихына қарағанда,Геологиялық тарихына қарағанда, Каспий теңізінен едәуір жас. Каспий теңізінен едәуір жас.
4 слайд
Арал теңізінің тұздылығы Арал теңізінің тұздылығы
табиғи жағдайда 9-11табиғи жағдайда 9-11
‰ ‰
болатын. Соңғы 40 жылда болатын. Соңғы 40 жылда
суармалы жер ұлғайды, суармалы жер ұлғайды,
Шардара, Арнасай, Сарықамыс Шардара, Арнасай, Сарықамыс
бөгендері пайда болды. Соған бөгендері пайда болды. Соған
байланысты теңіздің байланысты теңіздің
тұздылығы 35 тұздылығы 35
‰-ге жетті.‰-ге жетті.
4 слайд
Арал теңізінің тұздылығы Арал теңізінің тұздылығы табиғи жағдайда 9-11табиғи жағдайда 9-11 ‰ ‰ болатын. Соңғы 40 жылда болатын. Соңғы 40 жылда суармалы жер ұлғайды, суармалы жер ұлғайды, Шардара, Арнасай, Сарықамыс Шардара, Арнасай, Сарықамыс бөгендері пайда болды. Соған бөгендері пайда болды. Соған байланысты теңіздің байланысты теңіздің тұздылығы 35 тұздылығы 35 ‰-ге жетті.‰-ге жетті.
5 слайд
Теңіз суының түсі қара көк, Теңіз суының түсі қара көк,
мөлдірлігі 25 м. Теңіз суы тұнық. мөлдірлігі 25 м. Теңіз суы тұнық.
Бұндағы органикалық дүние Каспий Бұндағы органикалық дүние Каспий
теңізіне қарағанда әлдеқайда кедей. теңізіне қарағанда әлдеқайда кедей.
Теңізде балықтың 20-дай түрі бар. Теңізде балықтың 20-дай түрі бар.
Кәсіпшілік жөнінен құндылары: Кәсіпшілік жөнінен құндылары:
бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа
ауланады. Жерсіндірілген ауланады. Жерсіндірілген
балықтардан каспий шоқыры мен балықтардан каспий шоқыры мен
балтық салакаласын атауға балтық салакаласын атауға
болады. болады.
5 слайд
Теңіз суының түсі қара көк, Теңіз суының түсі қара көк, мөлдірлігі 25 м. Теңіз суы тұнық. мөлдірлігі 25 м. Теңіз суы тұнық. Бұндағы органикалық дүние Каспий Бұндағы органикалық дүние Каспий теңізіне қарағанда әлдеқайда кедей. теңізіне қарағанда әлдеқайда кедей. Теңізде балықтың 20-дай түрі бар. Теңізде балықтың 20-дай түрі бар. Кәсіпшілік жөнінен құндылары: Кәсіпшілік жөнінен құндылары: бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа бекіре, сазан, қаяз, шабақ, ақмарқа ауланады. Жерсіндірілген ауланады. Жерсіндірілген балықтардан каспий шоқыры мен балықтардан каспий шоқыры мен балтық салакаласын атауға балтық салакаласын атауға болады. болады.
6 слайд
6 слайд
7 слайд
Арал теңізінің тартылуы
7 слайд
Арал теңізінің тартылуы
8 слайд
Тартылуының салдарынан
болған жағдайлар
8 слайд
Тартылуының салдарынан болған жағдайлар
9 слайд
9 слайд
10 слайд
10 слайд
11 слайд
11 слайд
12 слайд
Арал теңізін апаттан сақтау үшін көптеген жобалардың ұсынылғаны
белгілі. Алайда олардың көпшілігі тенізді толтыруды емес, оны тек
бүгінгі деңгейде ұстап қалуды көздейді. Ол ұсыныстар мынандай
болатын:
1. Сыр және Амудария өзендерінің суларын тиімді пайдалану;
2. Оңтүстіктен солтүстікке карай Возрождение аралын пайдаланып
дамба салу. Кіші Аралдан тұз өндіріледі, ал Үлкен Арал Сыр және
Амудария есебінен сақталады;
3. Жел тұрғанда аспаннан тұз жаумас үшін жағалауларға сексеуіл
т.б. жасыл желек ағаштарды отырғызу;
4. Арал аймағын Иран еліндегідей жер асты суларымен
камтамасыз ету;
5. Сібір өзендерінің бір бөлігін Аралға бұру.
Бұл шаралардың теңізді бұрынғы қалпына келтіре алмайтыны
анық. Әрине Сібір өзендерінің бір бөлігін Аралға тартуға болар еді,
бірақ ол біріншіден қымбатқа түседі, екіншіден Ресей оған келісе
коймайды.
АҚШ, Жапония, Канада ғалымдарының Арал теңізінің суын бұрынғы
деңгейіне жеткізу үшін 200 миллиард доллар қажет дейтін көрінеді.
Аралды бұрынғы қалпына келтіру үшін іргелі зерттеу жолымен Каспий-
Арал каналының ғылыми-техникалық дәлелдемесі жасалынады. Сол
жоба бойынша Арал апатын шешу үшін 300 млн доллар жеткілікті
екеніне көз жеткізген.
12 слайд
Арал теңізін апаттан сақтау үшін көптеген жобалардың ұсынылғаны белгілі. Алайда олардың көпшілігі тенізді толтыруды емес, оны тек бүгінгі деңгейде ұстап қалуды көздейді. Ол ұсыныстар мынандай болатын: 1. Сыр және Амудария өзендерінің суларын тиімді пайдалану; 2. Оңтүстіктен солтүстікке карай Возрождение аралын пайдаланып дамба салу. Кіші Аралдан тұз өндіріледі, ал Үлкен Арал Сыр және Амудария есебінен сақталады; 3. Жел тұрғанда аспаннан тұз жаумас үшін жағалауларға сексеуіл т.б. жасыл желек ағаштарды отырғызу; 4. Арал аймағын Иран еліндегідей жер асты суларымен камтамасыз ету; 5. Сібір өзендерінің бір бөлігін Аралға бұру. Бұл шаралардың теңізді бұрынғы қалпына келтіре алмайтыны анық. Әрине Сібір өзендерінің бір бөлігін Аралға тартуға болар еді, бірақ ол біріншіден қымбатқа түседі, екіншіден Ресей оған келісе коймайды. АҚШ, Жапония, Канада ғалымдарының Арал теңізінің суын бұрынғы деңгейіне жеткізу үшін 200 миллиард доллар қажет дейтін көрінеді. Аралды бұрынғы қалпына келтіру үшін іргелі зерттеу жолымен Каспий- Арал каналының ғылыми-техникалық дәлелдемесі жасалынады. Сол жоба бойынша Арал апатын шешу үшін 300 млн доллар жеткілікті екеніне көз жеткізген.
13 слайд
13 слайд
