1 слайд
Ежелгі
Мысыр
2 слайд
ЕжелгіМысыр (көнегрекше: Αἴγυπτος, лат.
Aegyptus ), Та-кемет , Та-мери , Та-уи т.б.
) —
әлемдегі
ең байырғы мәдениет ошақтарының бірі.
Ніл
өзенінің екі жағалауында орналасқан бұл ел
б.з.б.
3200-ші жылы біртұтас мемлекет болып
бірікті.
Ніл өзені әр жылда тасып, жағалаудағы
егістік
жерлерді шайып кетіп отырған, тасу мезгілі
аяқталған
соң тұрғындардың жерін қайта өлшеп,
бөлу
керек болады, ұзақ жылғы жер өлшеу
тәжірибесінің
арқасында геометрия ғылымы
пайда
болған (геометрия – грекше «гео — жер,
метро
— өлшеу» деген мағына береді). Ежелгі Мысыр
3 слайд
ЕЖЕЛГ I МЫСЫРДЫҢ ТАРИХЫ МЫНАДАЙ КЕЗЕҢДЕРГЕ
БӨЛ I НЕД I
•
ДИНАСТИЯҒА ДЕЙ I НГ I КЕЗЕҢ(Б.З.Б. 3000 ЖЫЛҒА ДЕЙ I Н), ЕЖЕЛГ I
ПАТШАЛЫҚ
(Б.З.Д. 2900-2270 ЖЖ.)
•
АЛҒАШҚЫ ӨТПЕЛ I КЕЗЕҢ (Б.З.Б. 2270-2100 ЖЖ.)
•
ОРТА ПАТШАЛЫҚ (2100-1700 ЖЖ.)
•
ЕК I НШ I ӨТПЕЛ I КЕЗЕҢ (Б.З.Б. 1700-1555 ЖЖ.)
•
ЖАҢА ПАТШАЛЫҚ
(Б.З.Б. 1555-1090 ЖЖ.)
•
ҮШ I НШ I ӨТПЕЛ I КЕЗЕҢ
(Б.З.Б. 1090-712 ЖЖ.)
4 слайд
Династияға дей i нг i кезең (б.з.б. 3000 жылға
дей i н), Ежелг i патшалық (б.з.д.
2900-2270
жж.)
– I-VI династиялардың басқарған кезең i.
Бұл
– IV династия тұсында бил i к құрған Хеопс
(Хуфу),
Хефрен (Хафр) және Микерин
(Менкаур)
патшалардың пирамидалары
салынған
уақыт. Бұл уақытта мысыр д i н i
мысырлықтардың
өм i р i нде елеул i орын
алатын.
Осы кезеңде династияға дей i нг i
және
одан ертерек кезеңдермен
салыстырғанда
ешқандай өзгер i стер бола
қойған
жоқ. Алғашқы өтпел i кезең (б.з.б.
2270-
2100
жж.) Ежелг i патшалық
құлдырағаннан
кей i н басталады. Бұл
феодализмн i ң
алғашқы
баспалдақтарына
өту кезең i болды.
Осы
кезеңде IV династия және 30-ға
жуық
патша ауысты. Орта патшалық (2100-1700
жж.). Оны
Гераклеополь
патшаларын құлатып, елд i
қайта
б i р i кт i рген фиван билеуш i лер i
құрған.
Бұл кезеңде Х I- Х III династиялар
патшалық
құрды, мәдениет өркендед i,
Амемхет
атты 4 патша және C иострис
атты
3 патша бил i к басында болды,
сәулет
өнер i н i ң көптеген үзд i к
туындыларының
өм i рге келу i де осы
дәу i рмен
тұспа-тұс келд i.Ек i нш i
өтпел i кезең (б.з.б. 1700-
1555
жж.) – бұл Х IV- Х VI
династиялардың
бил i к құрған
кез i.
Бұл кезеңде гикс көшпел i
тайпалары
Мысыр аумағына
баса-көктеп
к i р i п, өз қол астында
б i р
ғасырға жуық ұстайды. Жаңа патшалық (б.з.б.
1555-1090 жж.) Х VIII-XX
династиялар
патшаларының дәу i р i. III Тутмостың
жең i ске
жету i Алдыңғы Азиямен байланыс
орнатуға
мүмк i нд i к берд i. III Аменофис
(Аменхотеп)
Вавилон және Ассирия
патшаларымен
байланыс орнатты. Оның
i збасары
IV Аменофис (Аменхотеп) д i н
жолындағы
ұлы реформатор болды: бұрынғы
Амон
құдайдың орнына, күнге – Атонға
табынуды
енг i зд i, сөйт i п, өз i н Эхнатон деп атай
бастады.
Ол құм далада жаңа астананың нег i з i н
қалады.
Өз i н i ң
саяси өркендеу i н i ң ең би i к дәрежес i не
Мысыр
Х I Х династия патшаларының тұсында
жетт i.
Ұлы атанған II Рамсес 36 жыл патшалық
құрды.
Ол өлгеннен кей i н анархия дәу i р i
басталды.
21 жыл бил i к жүрг i зген III Рамсес елде
бейб i тш i л i к,
тыныштық және тәрт i п орнатады. Үш i нш i өтпел i кезең (б.з.б.
1090-712 жж.) –
бұл
табыстар мен сәтс i зд i ктер, өркендеу мен
құлдырау
дәу i р i. XXIV династия тұсында бүк i л
Мысыр
эфиоптардың бил i г i нде болды.
Б.з.б.
712-525 жылдарда XXV династия
тұсында
Мысырды ассириялықтар басып
алды.
XXVI династия Мысырды Эфиопиясыз
тағы
да б i р i кт i ре алды. Осы династияның
соңғы
патшаларының б i р i – III Псаметих
парсы
патшасы Камбизден жең i л i с тауып,
Мысыр
парсы провинциясына айналды.
Осымен
б.з.б. 525 жылы Ежелг i Мысыр
тарихы
мен Мысыр өркениет i тарихы
аяқталады.
5 слайд
Ежелгі Мысыр – Африканың солтүстік- шығысында Ніл өзені бойында құрылған ертедегі мемлекет. Мысыр жерін адам баласы палеолит дәуірінен мекендей бастаған. Неолит кезеңінен климат өзгеріп, бұрынғы саванналарды құм басып, адамдар Ніл өз. бойына жинала бастады. Б.з.б. 4-мыңжылдық шамасында Ніл өз. бойына жиналған тайпалар(протосемит, бербер, кушит, т.б.) өзара араласып, Мысыр халқы қалыптасты. Халық санының күрт өсуіне, аңшылық пен балық аулау кәсіптері арқылы тамақ табудың қиындауына байланысты ма шаруашылығы мен егіншілік дами бастады. Қоғамның әрі қарай дамуы нәтижесінде алғашқы мемл. бірлестіктер пайда болды. Олардың арасынан екі мемлекет іріктеліп шығып, елдің оңтүстігінде жоғарғы Мысыр, ал солтүстігінде төменгі Мысыр патшалықтары құрылды.
6 слайд
7 слайд
Көне М ы сы рды ң А хм осе нем есе Райнд
папирусы
Б.з.б. 2900-ш ы жылдан кейін перғауындардың мазары ретінде
көнемысырлықтар көптеген алып пирамидаларды тұрғыза бастаған.
Пирамидалардың құрылысына қарай отырып, сол кездегі көне
мысырлықтардың геометрия мен астрономияны аз білмегенін
аңғаруға болады. М ысалға, пирамида табаны мен бүйір бет ауданы
арасындағы қатынас пен табанындағы бұрыш тарды атауға болады.
Қазіргі кездегі Көне М ысыр математикасы туралы зерттеулер
негізінен, сол кездегі монахтар жазуы және руни жазуымен жазып
қалдырған екі кітапқа сүйенеді: бірі Лондонда (1858 жылы ағылш ын
жинауш ысы Райндтауып, өз менш ігіне алған, сондықтан көбінесе
Райнд папирусы деп аталады, ол папирус б.з.б. 1700 жылға жатады,
бұл М әскеу папирусына қарағанда үлкенірек). Енді бірі М әскеуде
сақтаулы. Ол «М әскеу папирусы» деп аталады. Оны 1893 жылы ескі
заттарды жинақтап–сақтауш ы орыс әуесқойы Голенищ ев сатып
алған, ал 1912 жылы ол М әскеудегі әсемдік өнерлер мұражайына
берілген. Папирус — қамыстекті өсімдік. М ысырда, Ніл өзенінің
жағалауында өседі. Оның өзегін тілім деп алып, тілімдерді
қатарластыра орналастырады. Олардың үстіне көлденең осындай
тілімдердің екінш і қабатын салады. Қысқыш пен екіқабатты
біріктіріп, жаныш тағанда тілімдерден ш ығатын желім сияқты ш ырын
қабаттарды тұтастырып қағаз түріне келтіреді. Папирустар 9
ғасырдан бастап мүлде қолданылмайтын болған, оның орнына қағаз
пайдаланылады.
8 слайд
Ежелгі Египеттегі ə леуметтік құрылым
Мүліктік ж ə не ə леуметтік жіктелудің ұлғаюы
Шаруашылықтың, қолөнердің, сауданың дамуы,
басқыншылық соғыстар құлдық пен мүліктік жіктелудің одан
ə рі
ұлғаюын тудырды. Соғыс жорықтары мен сауда кездерінде қолға түскен ə ртүрлі
байлықтар: малдар, құлдар,
ə шекей бұйымдары, жер ж ə не басқа да олжалар халық арасында бірдей, тең
бөлінбеген.
Түскен олжа мен байлықтың басым көпшілігі перғауынның ж ə не құлиеленуші ақсүйактердің
қолдарына
жиналды. Сонымен бірге құлиеленуші шонжарлар патша сыйлықтарының арқасында байи
түскен. Перғауындарға жақын
ə кімдер құнарлы ірі қоныстарға ие болған. Қарапайым халықтың жағдайы
күннен-күнге
төмендей бастаған. Көпшілігі соғыс жорықтарынан мүгедек болып оралған, сондықтан олар
ешбір
еңбекке жарамсыз болды. Соның н ə тижесінде кедейшілік пен қайыршылық жағдайда өмір сүрді. Бұл
мүліктік
ж ə не ə леуметтік жіктелудің тереңдеуіне ə сер еткен. Яғни ежелгі Египетте бай ж ə не кедей адамдар
тобы
бөлінді. Ежелгі Египеттегі еңбекшілерге құлдар, қолөнершілер ж ə не тау-кенжұмысшылары жатты.
Шонжарлар
Ежелгі
Египетте шонжарлар тобына сарай қызметкерлері, қазылар, ə кімдер, жазғыштар, сақшылар мен шабармандар жатты Шонжарлар
патшаның
туыстары, достары болды. Сондықтан оларға перғауын ə ртүрлі сый-сияпаттар жасады. Шонжарлар үлкен де ə сем үйлерде тұрып,
жақсы
тамақтанды. Музыканттар мен сұлу мүсінді бишілер шонжарлардың көңілін көтеру үшін би билеп, ə н салатын болған. Олар үйдегі
барлық
жұмыстарды бұлжытпай орындайтын қызметшілер ұстаған. Соынмен бірге құлдар шонжарларды жаяу жүрмеу үшін арнаулы
з ə мбілдерге
салып, көтеріп жүретін. Шонжарларға көзі тірісінде-ақ тастан мазар тұрғызылған.
Көрші елдерге тонаушылық ж ə не басқыншылық жорықтар
Ежелгі
Египеттің жорықары басқыншылық соғыс бағытында жүргізілді. Египет перғауындары өз биліктерін күшейтуге, өз иелігіндегі жерлерді
кеңейтіп,
шикізат шығатын жаңа жерлерді басып алуға, сөйтіп, байлығын молайтуға күш салып отырды. Сонымен бірге ірі сауда жолдарына
билік
етуді ж ə не сыртқы сауданың бұдан ə рі өркендеуіне жол ашуды мақсат етті. Египет ə скерінің негізгі бөлігі жаяу жауынгерлер болды. Атты
ə скерлер
арасынан екі дөңгелекті арбамен жүретін жауынгерлер ерекше көзге түсетін.
Б.з.б.
1500 жылдар шамасында III Тутмос перғауын өз ə скерлерімен Алдыңғы Азияға аттанды. Осы жорықтардың н ə тижесінде Египет ə скерлері
зор
жеңіске жеткен. Бұл басқыншылық жорықтар Египеттің Азиядағы ықпалын, беделін күшейтті. Жаулау жорықтары
н ə тижесінде Вавилон, Ассирия ж ə не Хетт патшалары
Египетке алым төлеп отырды. Перғауын II " Рамзес" билік еткен б.з.б. XIV ғасырдың ақыры -
XIII
ғасырдың орта шенінде ежелгі Египет ед ə уір қуатты елге айналды. II Рамзес хеттерге Кадеш қаласы түбінде ойсырата соққы
беріп, Палестина мен Сирияның оңтүстігін
басып алды.т
9 слайд
Шаруалардың жағдайы
Ежелгі Египет шаруалары егіншілікпен айналысты. Шаруаның азырақ жері, малы ж ə не жеміс ағаштары
болды.
Егіншілік к ə сібі қыруар еңбекті керек етті.
Ніл
аңғарында егін салу үшін жерді кұмнан, батпақ пен бұталардан тазартып алған. Олар бұталарды
шауып,
ол жерге қамыс пен сазбалшықты араластырып, бөгеттер жасаған. Бөгеттерге қақпалар орнатып,
жеткілікті
мөлшерде су жіберген. Ал бау-бақшаларды арнайы жасаған шадуфтардың (құдық) көмегімен
суарған.
Қолөнершілердің еңбегі мен халі
Ежелгі
Египет суреттерінен қолөнердің барлық түрінің дамығанын көреміз. Олар өзінің қолынан жасап
шығарған
затына қарай бөлінген. Мысалы: мыс қорытушылар, тоқымашылар, балташылар, тері илеушілер,
кеме
жасаушылар, құмырашылар ж ə не зеогерлер.
Мемлекет
күшейіп , нығайған сайын қолөнершілерді қанау да күшейген. Олардың көпшілігі перғауындар мен
бекзадалврдың
шеберханаларында жұмыс жасаған. Көбінесе ə скерге қажетті қару-жарақтар ə зірленген.
Қолөнершілер
күндіз де, түнде де, жұмыс істеді. Олардың жұмыстарын бақылаушылар үнемі қадағалап
отырған.
Тас қалаушылар мен тау-кен жұмысшыларының еңбегі
Египеттің
негізгі табиғи байлығы тас болды. Ə сіресе, Ніл аңғарларының батыс ж ə не шығыс бъліктерінде
неше
түрлі тастардвң түрі болған. Египеттіктердің ə ктастар, қиыршықтар, гранит, диорит, базальт, порфир,
малахит
ж ə не бирюза тастарын қазып алған. Тау-кен жұмысшылары тасты қазып алып, оны өңдеп, ұқсату
үшін
ə ртүрлі аспаптарды (ағаш, тоқпақ, қайла, шапқы, бұрғы) қолданды. Бұл тастарды құрылыс
матриалдары
ретінде, мүсіндер жасауға, тастан бағалы ыдыстар, қымбат зергерлік бұйымдарды
ə шекейлеуге
пайдаланды. Мұның өзі тас өңдеу қолөнерінің жоғары д ə режеде дамығандығын көрсетеді [1]
10 слайд
Назарларыңызға
рахмет!!!
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз