Ашық сабақ. Цитоплазманың органойдтары

1 слайд
№ 4 колледж Ашық сабақ Цитоплазманың органойдтары

2 слайд
Жасуша мембранасы  Жасуша қабырғасының астында болады. Қызметі:  Жасуша құрамын шектеп, бір пішінге келтіріп тұрады;  Жасушаны қорғайды;  Сыртқы ортамен зат алмасуды реттейді. Цитоплазма  Жасушаны толтырып тұратын тұтқыр сұйықтық;  Көрші жасушалар бір бірімен цитоплазма арқылы байланысқан. Қызметі:  Жасушаның тіршілік әрекетіне қажетті заттарды жинақтау;  Қоректік заттарды қорға жинау. Ядро  Хромосомалар болады;  Қабықпен қапталған. Қызметі:  Ұрпақтан ұрпаққа тұқымқуалаушылық ақпаратты сақтау және беруге қатысады;  Жасушадағы үрдістерді реттейді. Ядрошық  Ядролық заттардың ядрода жинақталуы Қызметі Рибосома түзу Рибосомалар  Дөңгелек пішінді және көлемі кішкентай;  Цитоплазмада немесе эндоплазмалық торда еркін орналасқан. Қызметі:  Нәруыз түзу (синтез) Эндоплазмалық тор  Тор түзетін түтіктерден тұрады;  Өз қабықшасы болады. Қызметі:  Органикалық заттар түзу (нәруыздар, майлар және көмірсулар)  Жасушадағы заттарды тасымалдайды. Гольджи аппараты  Түтікшелер мен көпіршіктерден тұрады;  Өз өабықшасымен қапталған. Қызметі: Күрделі органикалық заттарды түзу;  Лизосома түзу. Лизосомалар  Бұлар кішірек көпіршіктер;  Құрамында ферменттер болады;  Өзінің жеке қабықшасы болады. Қызметі:  Органикалық заттарды ыдырату (нәруыздар, майлар, көмірсулар). Митохондрия  Сопақша пішінді;  Екі қабатты қабықпен қапталған;  Ішкі қабық қатпар түзеді. Қызметі:  Энергия түзу және жинақтау (жасушаның энергия көзі) Жасуша орталығы  Цилиндр пішінді екі бөліктен тұрады  Қызметі: Жасушаның бөлінуіне қатысу Цитоплазма органойдтары: эндоплазмалық тор,гольджи жиынтығы ,лизосомалар

3 слайд
Цитоплазма – жасушаның органойдтары орналасқан қоймалжың ортасы Цитоплазма су мен нәруыздардан тұрады Цитоплазма сағатына 7 см қозғалуға қабілетті Қызметі:1.Барлық зат алмасу процесстері жүреді 2.Барлық органойдтарды байланыстырады 3.Жасушадағы түрлі заттарды,органойдтар қозғалысын қамтамасыз етеді ЦИТОПЛАЗМА Циклоз – клетк а ішіндегі цитоплазманың қозғалысы Түзу және тербелмелі циклозайналма циклоз

4 слайд
ҰЗЫНША КЕЛГЕН КАНАЛДАР МЕН ҚУЫСТАРДАН ,БІР-БІРІМЕН БАЙЛАНЫСҚАН КҮРДЕЛІ ТОРДАН ТҰРАДЫ.ЭНДОПЛАЗМАЛЫҚ ТОР:КЕДІР- БҰДЫРЛЫ ЖӘНЕ ТЕГІС БОЛЫП ЕКІГЕ БӨЛІНЕДІ.1945 ЖЫЛЫ АМЕРИКАНДЫҚ БИОЛОГ К. ПОРТЕР ЭЛЕКТРОНДЫҚ МИКРОСКОП КӨМЕГІМЕН ТАУЫҚ БАЛАПАНЫ ҰЛПАСЫНАН ТАПҚАН ЭНДОПЛАЗМА ЛЫҚ ТОР ( Э П Т ) Рибосом алар Мембрана Тегіс Э ТКедір- бұдыр Э Т Э Т Қызметі  Нәруыз,көмірсу,май синтезі  Нәруыздың ,майдың,көмірсудың  жинақталуы  Органойдтар арасындағы байланысты  нығайтады

5 слайд
Гольджи жиыниығы. Қызметі: 1.Полисахаридтар мен липидтердің синтезіне қатысады 2.Плазманың жарғақшасын жаңартып отырады 3.Синтезделген ақуызды реттеп таратады 4.Көпіршіктерден лизосома пайда болады Мысалы: Сілекей құрамындағы гликопротейн муцин,тамыр оймақшасындағы мукополисахаридті шырыш,шыбынжұт ,шықшылдық жапырақтарын дағы жабысқақ шырын бөлетін түктер,т.б айтуға болады.Қарын асты безінен түзілген трипсиногеннен түзілген трипсин ферменті ішекте активті түрге айналады Мембранамен шектелген жазық қуыстардан,түтікшелерден шығатынкөпіршіктерден,түтікшелерден тұрады. 1898 жылы итальяндық ғалым Гольджи жүйке жасушаларынан тапқан

6 слайд
Лизосома Қызметі Лизосомалар эндоплазмалық тор мен Гольджи жиынытығының қызметінен пайда болады.Негізгі қызметі- эндогенді және экзогені макромолекулалаларды ыдырату Мысалы бақадернәсілінің құйрығын ыдыратып жіберетіндігін айтуға болады.Бұл құбылысты “ автолиз “ деп атайды Лизосоманы 1955 жылы белгиялық биохимик Де Дюв ашқан.Эукариот жасушаларының барлығында,соның ішінде лейкоциттерде көп мөлшерде кездеседі.Өсімдік жасушаларында ірі вакуоль түрінде болады.Бұл органойдттың құрамында гидролиз ферменттері көп мөлшерде кездеседі.

7 слайд
Цитоплазма,Эндоплазмалық тор,гольджи жиынтығы, лизосома қызметін анықтау шықшылдық трипсиногеннен - активті трипсинге айналуы Цитоплазмагольджи жиынтығы, Эндоплазмалық торлизосома Осы сөздер мен сызбаны пайдаланып, органойдтар қызметі туралы кластер құру Топтық жұмысАвтолиз

8 слайд
Осы ақпаратты пайдаланып кесте толтыру Р/с органоидтар құрылысы қызметі 1 Эндоплазмалық тор 2 цитоплазма 3 Гольджи жиынтығы 4 лизосома

9 слайд
Айтылған тұжырымды дәлелдеу үшін зертханалық жұмысты орындау Зертханалық жұмыс №3 Тақырыбы: Өсімдік жасушасындағы цитоплазманың қозғалысын бақылау Мақсаты:Элодея өсімдігінің жасушасындағы цитоплазманың қозғалысын бақылау Құрал-жабдық: Элодея өсімдігі жапырағы,,микроскоп,жабын әйнек,заттық шыны Жұмыс барысы:: 1. Препарат дайындау.Элодея жапырағын заттық шыныға орналастырып пипеткамен су тамызып, жабын әйнекпен жауып суды сорғышпен сорып аладызаттық үстелшеге орналастырып микроскоппен қарайды 2. Элодеяөсімдігінің жасушасындағы цитоплазманың қозғалысын бақылау . Бақылау нәтижесі:Жасушаның орталығында вакуоль бар. Оның жанынан пластидтер айнала қозғалып жатыр. Бұл қозғалысты айнала қозғалу деп атайды.

10 слайд
Сурет 2 . Өсімдік жасушасында цитоплазманың қозғалысы сурет 1 .Элодея өсімдігі жапырағындағы хлоропластар Қорытынды:

11 слайд
Гольджи жиынтығын ........... жылы ..........ғалымы...........тапқан. Оны .............. деп атады.Лизосоманың құрамында ............ ферменттері болады.Оларға ........ жатады. Биологиялық диктант

12 слайд
1600 ж – • 1665 ж –. • 1831 ж – • 1839 ж– • 1862 ж– • 1871 ж – • 1953 ж – Сандар сөйлейді

13 слайд
6.Топтастыру Эукариоттар Прокариоттар 1.Ядросы бар 8.Цианбактериялар 2.Ядросы жоқ 9. Хромосома 3.Өсімдіктер 4.Жануарлар 5.Бытыранықтар 10.гликоген 6.Көк-жасыл балдырлар 11.пластид 7.Басқа органоидтары бар 12.Нағыз вакуоль

14 слайд
Қате жауапты тап • Жасуша - барлық тірі организмдердің ең кіші өлшем бірлігі. • Жасушалар бөліну арқылы көбейеді. • Эукариоттар мен прокариоттар құрылысы мен қызметі жағынан ұқсас • Адамда 46 хромосома бар. • Пластидтер барлық организмдердің жасушаларында кездеседі. • Прокариотты организмдердің фототрофты тобы (цианобактериялар) көк-жасыл балдырлар деп аталады. • Қабықшаның өте жұқарған жерін саңылау деп атайды. • Вакуольдер тек өсімдік жасушасында кездеседі. • Хромопластарда әртүрлі-сары, қызыл, қоңыр, т.б. түсті пигменттер болады.