Ашық тәрбие сағаты "Бала-әдептілігімен әдемі" 10 сынып

1 слайд
Қайырлы күн, балалар! Шеңбер болып тұрайық жылы жүзбен, Бізге келсін қуаныш нұр іздеген, Шуақ толған жанымыз жүрегіміз, Үлгі алсын көрген жан мына бізден.

2 слайд
Білектей арқасында өрген бұрым, Шолпысы сылдыр қағып жүрсе ақырын. Кәмшат бөрік, қара қасты, Сұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін?! (Абай)

3 слайд
Атадан жақсы ұл туса, Елінің туы болады. Атадан жаман ұл туса. Елінің соры болады. (Қазыбек би)

4 слайд

5 слайд
Мақсаты: Әдептілік туралы ұғым қалыптастыру, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстай білуі, ізеттілікке, мәдениеттілікке, үлкенді сыйлауға, кішіге үлгі болуға, жаман әдеттерден аулақ болуға тәрбиелеу. Балалардың дүниетанымын кеңейту, ойлау ізденімпаздылық, тапқырлық қабілетін дамыту Өзіне-өзі сын көзбен қарау, өзін- өзі тәрбиелеуге үйрету мәдениеттілік туралы өзіндік көзқарасын қалыптастыру.

6 слайд
Міндеті:  Жас баланы шыншыл, адал, рухани тәрбиеге, әдептілікке, адамгершілікке, өз Отанын қорғауға, қазақ тілін, әдет- ғұрпын құрметтеуге тәрбиелеу.

7 слайд
Адамның асыл қасиеттеріәдептілік адамгершілі кқайырымдылы қ қамқорлық ізеттілікинабаттылы қ шыншылдық

8 слайд
Сәлемдесу түрлері: Қас-қабақпен амандасу Иіліп сәлем беруҚ о л а л ы с ы п а м а н д а с у Ы м м е н с а л е м д е с у Д а у ы с т а п с ә л е м б е р у І с -қ и м ы л м е н а м а н д а с у

9 слайд

10 слайд
Жа ң а Зеландия ғ а   сапар шеккен  жандар  маори  халқының  "хонги"   сәлемдесу  рәсіміне  куә  болады.  Бұл  сәлемдесудің  сан   ғасырлық  тарихы  бар.  Бір-бірін  көрген  жандар   сәлемдескен  кезде  мұрындарын  тигізіп  амандасады.   Мұрынмен  үйкелесу  арқылы  олар  "ха"  рәсімін   жүргізеді.  "Ха"  рәсімі  –  Тәңірге  құлшылық  ету. Жа ң а  Зеландия ғ а  келген  кез  келген  жан   ұ лысына  ж ә не   жынысына   қ арамастан,  с ә лемдескен  кезде  м ұ рнымен   ү йкелесу  керек.  Б ұ л  за ңғ а  тіпті  Уильям  ханзаданы ң   ө зі   ба ғ ын ғ ан.

11 слайд
Тибет.   К ө птеген елдерде  тіл  шы ғ ару   ә депсіздік  болып  танылса,  кейбір  же рде тілін шы ғ ар ғ ан  жан  жаза ғ а  тартылады.  Тіл  шы ғ ару   тибет  хал қ ына  жат  емес,  себебі  олар  бір-бірін   к ө ргенде,  тілдерін  шы ғ арады.  Б ұ л  р ә сім  9- ғ асырда  бастау  ал ғ ан.  Сол  заманда ғ ы  Тибет   еліні ң   к ө семі  Ландарманы ң   тілі   қ ара  бол ғ ан   деседі.  Тибет  хал қ ы   ө згелерге   ө з деріні ң   жауыз   емес  екендерін  к ө рсету  ма қ сатында  бір-бірін   к ө рген  кезде  тілдерін  шы ғ ара  бастайды.  Б ұ л   д ә ст ү р   ө з  жал ғ асын   ә лі  к ү нге  дейін  табуда.

12 слайд
Мо ңғ олия.   Бейтаныс жанды ү йіне  қ она ққ а   ша қ ыр ғ ан  кезде  мо ңғ олдар  о ғ ан  "хада"  деп  аталатын   жібек  не  ма қ та-маталы  ж ола қ   береді.   Ә детте  оны ң   т ү сі  а қ .  Кейде  к ө к  я  жасыл  т ү сті  болады.  Хада   ұ сыныл ғ ан  кезде  келген   қ она қ   оны  екі   қ олмен  алып,   басты  изеуі  тиіс.  Хада   ұ сыну  мен  алу  р ә сімі  –   ү лкен   құ рметті ң   белгісі. Жапон хал қ ы   с ә лемдесу  р ә сіміне  аса  м ә н  береді.   Бір-бірін  к ө рген   кезде олар иіледі. Жастар ө зара  бастарын  изеп  амандасады.  Ал  татамиде   тізерлеп  отырып,  жерге   қ арай  иілу  керек.

13 слайд
Кения ғ а   сапар шеккен жандар масаи тайпасын кездестіреді. Масаи тайпасыны ң  хал қ ы  бір-бірін   к ө ргенде,  билей  бастайды.  Би  ар қ ылы  олар  бір-бірімен   ам андасады. С ә лемдесу  биі  "адаму"  деп  аталады,  я ғ ни   "секіру  биі".  Билеген  кезде  ше ң бер  жасап,  ыр ғ алып,  секіре   бастайды. Гренландия   сия қ ты  арктикалы қ   айма қ тарда ғ ы   эскимостар  не  инуиттерді ң   "куник"  деп  аталатын  с ә лемдесу   р ә сімдері  бар.  Б ұ л  д ә ст ү р  отбасы  м ү шеле рі мен ғ ашы қ   жандар  арасында  ке ң інен  тарал ғ ан.  Ж ү здескен  жандарды ң   бірі   м ұ рныны ң   ұ шы  мен  жо ғ ар ғ ы  ернін  екінші  жанны ң   қ олына  я   бетіне  тигізіп,  тере ң   дем  алады.

14 слайд
Қ ытай   хал қ ыны ң  д ә ст ү рлі  с ә лемдесуі  "коутоу"  деп   аталады.  С ә лемдескен  кезде   қ олдарды  б ү гіп,  иілу   қ ажет. Ә йел  азаматтарды ң   с ә лемдесу  р ә сімі  "ваньфу"   деп  аталады.  Олар   қ олдарын  біріктіріп,  оны  денесіні ң   бойымен  т ө мен   қ арай  сыр ғ ытады.  "Коутоу"  д ә ст ү рі   а ң ыз ғ а  айнал ғ ан  Хуан-ди  патшаны ң   билік  еткен  т ұ сында   бастау  ал ғ ан  еді.  Сол  заманда  б ұ л  д ә ст ү р  патшалармен амандас қ ан  кезде  ж ә не  неке   қ ию,   ү йлену  сия қ ты   салттарда   қ олданыл ғ ан.

15 слайд
Тай еліні ң   амандасу р ә сімі "вай"  деп  аталады.   Бір-бірлерін  к ө рген  жандар  ала қ андарын  біріктіріп,   бастарына   қ ояды.  Содан  кейін  иіліп,  "савадди"  деп   айтады.  Ежелден  келе  жат қ ан  "вай"  с ә лем десу д ә ст ү рі   ә лі  к ү нге  дейін  к ү ллі  Таиланд  елі  бойынша   ө з  м ә ртебесін   жо ғ алтпа ғ ан. Филиппин  елінде с ә лемдесу р ә сімі жас ерекшеліктеріне байланысты ә р қ илы. Мысалы, жас жігіт ү лкен кісіні к ө рген кезде ол басын изеп, о ң қ олымен ү лкен кісіні ң о ң қ олын ұ стайды. Кейін сауса ғ ыны ң ұ шын оны ң ма ң дайына тигізеді де, "мано по" деп айтады. "Мано" - қ ол, "по" - құ рмет деген ма ғ ына береді

16 слайд

17 слайд
- Үлкендердің алдынан...... (кесіп өтуге болмайды). - Кішкене баланы................(жылатуға болмайды). - Құстарды...........................(атуға болмайды). - Қыз баланы........................(ренжітуге болмайды). - Сабақтан.............................(кешігуге болмайды.) - Сыныпта.............................(айғайлауға болмайды). « Не істеу керек? » - Үлкен кісіні.......................(сыйлау керек) - Үлкеннің тілін...................(алу керек..) - Үлкендерге..........................(сәлем беру керек.) - Кішілерге..............................(қамқор болу керек.) - Оқу құралдарын.................. (күтіп ұстау керек.) - Тәртіпті -----------------(болу керек)

18 слайд
«Ата- аналар балаларына, ал балалар өзінің қартайған ата- аналарына қамқор болғанда- Еліміз үшін алаңдамауға да болады.» Н.Ә.Назарбаев

19 слайд
Әдеп Әдеп сөзі-қазақ тіліне араб тілінен енген сөздердің бірі. Әдеп дегеніміз-адамдар арасындағы қарым-қатынаста сыпайы болу, жұмсақ сөйлеу және оқыс қылықтардан аулақ болу дегенді білдіреді. Яғни, бір кісінің басқа кісілермен инабатты түрде қарым-қатынас жасауы және сөйлеген сөздері мен істеген істерінде, көрсеткен қылықтары мен жасаған әрекеттерінде сыпайы, мәдениетті болуы әдептіліктің нышаны болып табылады. Сондай-ақ, әдеп сақтау-туған халықты, елді, жерді, Отанды және жалпы адамзатты ардақтау болып табылады. Өйткені, бұл- ұрпақтық парыздың нақты көрінісі.

20 слайд
Тіл әдебі Сенен «Тіл әдебі қандай?» деп сұраса, былай де: «Жақсы пікірді білдіру үшін аузыңды аш, ал, жаман әңгіме үшін аузыңды берік ұста». Егер сенен «Қандай жағдайларда сөйлеген мақұл?» деп сұраса, мынадай жауап айт: «Жүректегі құпия сырды ашу үшін, жәбірленгендерге жәрдем қолын созу үшін және жоқ-жітіктердің зар-мұңына жету үшін» деп жауап бер. «Нелерде тілді тыю дұрыс?» деп сұраса, айт: • Жалған сөйлеуден, өйткені, жалған сөйлеу – дұшпандық. • Уәдеге теріс іс қылудан, өйткені, бұл – екіжүзділік белгісі. • Ғайбаттанудан және балағаттаудан, себебі, бұл-пасықтар ісі. • Жанжалдан, дұшпандықтан, сөз тасудан, шайтанның уәсуәсі болған айыбын таратудан сақтану. • Өзін мақтау және дәріптеуден тыйылу, өйткені, бұл-мақтаншақтық пен тәкаббарлық белгісі. • Қызметкерлерді лағнаттаудан өзін тыю, өйткені, бұл-залымдар пейілі. • Жаман дұға жасау мен сөгуден тыйылу. • Адамдардың ренжуіне себеп болатын күлкілі масқарлаудан сақтау.

21 слайд
Сөйлеу әдебі Білгін, адамның қадір-қасиеті оның қалай сөйлеуінде. Сөйлеу әдебін білмеген кісі адамгершілік қасиеттен айрылады. Сөз орынды және мағыналы айтылған болса, оны тыныш отырып тыңдамақ пайдалы. Егер сенен «Сөйлеу әдебі нешеу?» деп сұраса, «Сегіз» де: • Орынсыз сөйлемеу. • Сыпайылықпен жұмсақ сөйлеу. • Ашық жарқын дидармен сөйлеп, бет-ауызды тыржитпау. • Тыңдаушыны жалықтырмай сөйлеу. • Тек пайдалы әңгіме айту. • Ойлап, абайлап сөйлеу. «Ойламай сөйлеген, ауырмай өледі» • Кісілер сөйлесіп тұрғанда арасына сөз қыстырмау, сөзді бөлмеу. • Көп сөйлемеу, бұл-білімдінің ісі емес. Егер сенен «Жаман сөз қайсы?» деп сұраса, айт: «Кісіге зарар келтіретін сөз» деп.

22 слайд
- Әдептілік- адамдардың өзара жақсы қарым- қатынасының, жүріс - тұрысының ережесі. Мысалы: уәде беріп оны орындамаса, басқа кісіге дөрекі жауап берсе, үлкенді сыйламаса, ондай адамды жұрт «Әдепсіз екен» дейді.Одан басқа адамдар қарым-қатынас жасаудан қашады.Оны сыйламайды.Кейбір балалар әдептілік ережесін байқамай немесе білмей бұзады.Қазір сендер мектеп қабырғасында білім алып жатырсыңдар.Уақыт тез өтеді, ертең-ақ әрқайсысың үлкен азаматша боласыңдар.Бірің дәрігер, кәсіпкер, мұғалім, әнші, биші, енді бірің-елші боларсыңдар.Алайда, сендер ең әуелі нағыз азамат, жақсы адам болып өсулерің қажет.Бойларыңа мейірімділік, батылдық, қарапайымдылық, кішіпейілділік, сыпайлылық сияқты асыл қасиеттерді сіңірулерің қажет. Кей кезде қарым-қатынас мәдениеті, мінез-құлық әдебі жетіспей жатады.Ал ол үшін оған осы бастан үйренуіміз, өзімізге сын көзбен қарауымыз керек.

23 слайд
Х.У.Кашифидін әдептілік ережелерімен танысу Орта ғасырлық Шығыста Әлішер Науайы, Абдурахман Жәмимен замандас, тарих, философия, математика, астрономия, этика, поэзия, тағы да басқа саланы меңгерген Хусаин Уағыз Кашифи есімді ғұлама өмір сүрген. Ол кісі ұрпақтарына қырыққа жуық шығарма қалдырған екен. «Ахлоқи Мухсини» кітабында түгелдей тәрбие, этика, білім беру мәселелеріне арналған, адамдардың бір-біріне қатысы, құрметі, сыйластығы, адал, әділ болу, мейірбан, бауырмал болу туралы айтады. Дегенмен, бұл кітап бүгінгі жастарды, оларды ғана емес бәрімізді де адалдыққа, әдептілікке, имандылыққа тәрбиелеуде жақсы құрал бола алады. Осындай пайдалы болғандықтан да кітап ағылшын, неміс, француз, неміс, өзбек тілдеріне ілгеріде-ақ аударылып, жеке кітап етіп шығарылып, кең тарап отыр.

24 слайд

25 слайд

26 слайд

27 слайд
Әдепті бала Венн диаграмасы Әдепсіз бала ОРТАҚ БЕЛГІЛЕРІ

28 слайд

29 слайд

30 слайд
Тәрбие туралы мақал - мәтелдер Жеті атасын білген ұл, жеті жұрттың қамын жер.   Жақсы келін - қызыңдай, Жақсы күйеу - ұлыңдай.   Қызым, саған айтам, Келінім, сен тыңда.   Айтушы ақылды болса, Тыңдаушы дана болады.   Өзіңді- өзің сыйламасаң, өзгеден сый дәметпе.   Сиыр су ішсе, бұзау мұз жалайды.   Сұңқар қанаты ұшқанда қатаяды.   Әкесі қой баға білмегеннің, Баласы қозы баға білмейді.

31 слайд

32 слайд
Әр топтан екі оқушыдан шығып, шеңбер жасап, қол ұстасып тұрайық. Бірінші бала екінші балаға қарап: « Мен сені жақсы көремін” деп күлімсірейді. Ол басын изей күлімсірей сол сөзді қайталайды. Ол бала келесі балаға дәл сол сөзді қайталайды. Ойын ойнайық

33 слайд
“ Балаларға өнер- білім берілсін, Сұлу мінез әр өнермен өрілсін”

34 слайд
« Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле”

35 слайд
Не істеуге болмайды? Не істеу керек? Не істер едім?

36 слайд
Инабатты қыз Иманды ұли б а л ы к іш іп е й іл із е т т і с ы п а й ытәртіпт і а д а м г е р ш і л іг і м о л қайырым ды ә д е п т і

37 слайд
Аң жортар аяғымен, жер еркесі, Құс ұшар қанатымен, көк еркесі. Халқыңа қалаулы ұл боламын десең, Адам бол! Болма адамның көлеңкесі.

38 слайд

39 слайд

40 слайд

41 слайд

42 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ