Ат-әбзелдері

1 слайд
КӨШПЕЛІ ҚАЗАҚ БОЛМЫСЫНДАҒЫ АТ- ӘБЗЕЛДЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ

2 слайд

3 слайд
* Ғылыми жұмыс қазақ халқының өміріндегі ат- әбзелдері, оның алатын орны, негізгі қасиеттері туралы этнографиялық зерттеу еңбегі болып табылады. * Тақырыптың мақсаты. Этномәдениеттану саласында, қазақ халқының өмірінде ат- әбзелдерінің қаншалықты маңызға ие екенін пайымдау, қандайда бір тарихи кезеңкезінде ат- әбзелдерінің атқарған қызметі туралы бағамдау, қазақ халқының халқының салт-дәстүріндегі қызметін айқындау.

4 слайд
* Тақырыптың өзектілігі. Осы зерттеліп отырған тақырып жалпы алғанда өзінің маңызы жағынан аса өзекті болып табылады. Қазақ халқының өмірінде жылқы малының орны қандай болса, ат-әбзелдерінің өзіндік маңызы жоғары болған. Көшпелі ғұмыр кешкен қазақтар атқа қолданылатын құралдарды өздерінің ажырамас материалдық құндылығы ретінде бағалаған. Ат-әбзелдерінің әлем тарихында атқарған қызметі, белгілі бір өзгеріске себеп болғанын да білеміз. Тәуелсіздік алғаннан бері ұлттық құндылықтар зерттеліп, жазылып келеді. Дегенмен әлі де кемшін тұстары көп. Этнографиялық тұрғыда алғанда аса құндызерттеу екені белгілі. Сондықтан тақырыпты зерттеу, ғылыми жүйеге енгізу аса зор маңызға ие болып табылады.

5 слайд
* Зерттеу әдіс-тәсілдері . Зерттеудің барысында жинактау, салыстыру, сауалнамалар, талдау (анализ) және синтез тәрізді зерттеу әдістері пайдаланылады. * Зерттеудің жаңалығы : Семантикалық тұрғыдағы жәдігерді жүйелі түрде білеміз, осыған қызығушылығымыз арта отырып, келешекте ғылыми жүйеге енгіземіз. * Зерттеу жұмысының құрылымы : Ғылыми жоба кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдалынған әдебиеттер және қосымша тізімінен тұрады.

6 слайд
Ат- әбзелдер: ер-тоқым, өмілдірік, құйысқан, үзеңгі, айыл, пыстан, жүген, ноқта, көпшік, шылбыр, шідер, өре, тұсамыс, қамшы, таға, ауыздық, тебінгі, қанжыға т.б.

7 слайд
*Таға - көлік малының тұяғының тозбауы және табаны таймауы үшін тұяғына қағылатын темірдің жалпақ бөлігінен жасалған құрал. Таға аттың тұяғына лайықталып екі түрде жасалады - емшекті таға қыста, жалпақ таға жазда қағылады. Тағамен бізде негізінен атты тағалайды.

8 слайд
*Жүген – ат басына кигізілетін негізгі әбзелдің бірі. Ол екі жақтаудан, желкеліктен, кекілдіктен, кеңсіріктен, сулықтан, ауыздықтан, сағалдырықтан, шығыршықтан және тізгіннен тұрады. *Біздің заманымыздан бұрынғы 3-4 ғасырларында ,яғни сақтар дәуірінде жүгеннің дәуірлеген уақытын байқай аламыз.Жүгеннің бөлігі ауыздықтың атқаратын рөлі көп еді.Алғашқы ауыздық б.з.д 3-мыңжылдықтарда пайда болған.Б.з.б 6-4 ғасырларға жататын Бесоба қорымынан темір ауыздығы бар жүген табылған.

9 слайд
*Үзеңг і-атқа жерден тез міну үшін ойлап табылған жезден,темірден жасалған тепкішік немесе ілмек түріндегі қолданылатын тұрман. Ер – әбзелдің негізгі ағаш тұғыры (бөлігі). Ол екі қастан (алдыңғы және артқы), екі қапталдан, белағаштан тұрады. Қазақы ер, құранды ер, шошақ бас ер, үйрек бас (құсбас) ер, қазық бас ер, қозықұйрық ер сияқты түрлері болады. Рулық белгісіне қарай алтай ер, найман ер, үйсін ер, керей ер, адай ер, қызай ер деп те бөлінеді. Сапасына қарай алтын ер, күміс ер, сондай-ақ еркек және әйел ері де болады. Ағаштан жасалып, тұтас ойылған ерді ойма ер деп атайды.

10 слайд
ШІДЕР – АЛДЫҢҒЫ ЕКІ АЯҒЫН ЖӘНЕ АРТҚЫ БІР АЯҒЫНА САЛЫНАТЫН ӘБЗЕЛ.

11 слайд
• * Құйысқан -ер ат мойнына кетпес үшін ат құйрығы астынан екі жамбас үстімен ер шеттігіне жалғасатын күмістелген әбзел. • * Атжабу -жылқы тоңбас үшін жабатын өрнектелген киіз,мата жабын

12 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!