Аутизм синдромы бар балалардың мінез құлқын функционалды бағалауға бағытталған - «ABC» әдістемесі.
Аутизм синдромы бар балалардың мінез құлқын функционалды бағалауға бағытталған - «ABC» әдістемесі.

#1 слайд
І-кезең. Қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамыту
1. Көздері арқылы қарым-қатынас орнату үшін жүргізілетін іс-шаралар.
1.1. Атын атап шақырғанда - балаға қарама-қарсы отырып, атын атап шақырып, сонымен қатар сізге назарын
аударуға тырысыңыз (көздерімен, қимылмен) стимуляторды көздерінің жанына әкеліп қойыңыз. Бала сізге
қарағаннан кейін 1 секунд арасында сол затты балаға беріңіз.
1.2. 5 секунд бойы суреттелген әрекетті қайталаңыз, бірақ 5 секундтан артық стимуляторды ұстамаңыз.
1.3. Ойын кезінде – балаға ойыншықты беріңіз, столда ойнасын, қарама-қарсы отырып атын атаңыз. Өзіңізге
қаратуға шақырыңыз. Бірте-бірте назарын аудару үшін қимылдарыңызды білдіртпеуге тырысу қажет.
2. Негізгі іс-қимылдарды имитациялау. Балаға қарама-қарсы отырып назарын аударыңыз. «Мынаны істе» - деген
нұсқаны беріп ісқимылды көрсетіңіз. Балаға көмек көрсетіп, бірте-бірте көмекті азайту керек.
2.1. Столды тоқылдат 2.2. Алақаныңды соқ 2.3. Қолыңды бұлға 2.4. Қолыңды көтер 2.5. Есікті тоқылдат 2.6.
Амандас, қолын ал.
3. Заттармен іс-қимылдарды имитациялау. «Мынаны істе» деген нұсқамен бірге іс-қимылды орындай отырып
балаға қимылды қайталатып, келе-келе көмекті азайту керек.
3.1.Кубикті шелекке сал 3.2. Көлікті қозға 3.5. Ойыншықты сылдырлат 3.3. Сурет сал 3.6. Бас киіміңді ки3.7.
Ермексазды ал
4.1. Баламен тактильді, актуальді түрде жақындасып, жылы эмоционалды қатынас орнату
4.2. Дыбыстарды іс-қимылдарды қайталауға дағдыландыру
4.4. Дыбыстарға еліктеу. (аф, мяу, му, иго-го, кукареку т.б.)
1 слайд
І-кезең. Қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамыту 1. Көздері арқылы қарым-қатынас орнату үшін жүргізілетін іс-шаралар. 1.1. Атын атап шақырғанда - балаға қарама-қарсы отырып, атын атап шақырып, сонымен қатар сізге назарын аударуға тырысыңыз (көздерімен, қимылмен) стимуляторды көздерінің жанына әкеліп қойыңыз. Бала сізге қарағаннан кейін 1 секунд арасында сол затты балаға беріңіз. 1.2. 5 секунд бойы суреттелген әрекетті қайталаңыз, бірақ 5 секундтан артық стимуляторды ұстамаңыз. 1.3. Ойын кезінде – балаға ойыншықты беріңіз, столда ойнасын, қарама-қарсы отырып атын атаңыз. Өзіңізге қаратуға шақырыңыз. Бірте-бірте назарын аудару үшін қимылдарыңызды білдіртпеуге тырысу қажет. 2. Негізгі іс-қимылдарды имитациялау. Балаға қарама-қарсы отырып назарын аударыңыз. «Мынаны істе» - деген нұсқаны беріп ісқимылды көрсетіңіз. Балаға көмек көрсетіп, бірте-бірте көмекті азайту керек. 2.1. Столды тоқылдат 2.2. Алақаныңды соқ 2.3. Қолыңды бұлға 2.4. Қолыңды көтер 2.5. Есікті тоқылдат 2.6. Амандас, қолын ал. 3. Заттармен іс-қимылдарды имитациялау. «Мынаны істе» деген нұсқамен бірге іс-қимылды орындай отырып балаға қимылды қайталатып, келе-келе көмекті азайту керек. 3.1.Кубикті шелекке сал 3.2. Көлікті қозға 3.5. Ойыншықты сылдырлат 3.3. Сурет сал 3.6. Бас киіміңді ки3.7. Ермексазды ал 4.1. Баламен тактильді, актуальді түрде жақындасып, жылы эмоционалды қатынас орнату 4.2. Дыбыстарды іс-қимылдарды қайталауға дағдыландыру 4.4. Дыбыстарға еліктеу. (аф, мяу, му, иго-го, кукареку т.б.)
#2 слайд
ІІ-кезең: Танымдылық қабілетін дамыту.
1. Сөздерді нұсқауларды ұғынуға үйрету. Балаға қарама-қарсы отырып, зейінін
тоқтатып «Мынаны істе» нұсқасымен бірге қимылды орындап балаға көмек
көрсету керек.
1.1. Тұр 1.4. Қолыңды көтер 1.2. Отыр 1.5. Есікті аш 1.3 Мында кел 1.6. Қолыңды
бер
2. Дене мүшелерін үйрету. Балаға қарама-қарсы отырып «көрсет» (ұста)
нұсқауларын бере отырып, керек мүшені іздеп табуға көмек көрсету қажет.
2.1. Дене мүшелерін атау. Өз дене мүшеңізді ұстап көрсетіп, бұл не? деп сұраңыз.
2.2. Бұл не? Көрсет. 2.3. Аяқ 2.4. Мұрын 2.5. Іш 2.6. Көз 2.7. Қол
3. Түстерді сәйкестендіру. Баланың алдына түрлі-түсті доптар қойып, «көрсет»
деген нұсқасымен бірге бұл қандай түс деп сұраймыз, түсті атаймыз.
3 «Көрсет» не, «Бұл қандай түс?» 3.1. Көк 3.3 Қызыл 3.2. Сары 3.4 Жасыл
2 слайд
ІІ-кезең: Танымдылық қабілетін дамыту. 1. Сөздерді нұсқауларды ұғынуға үйрету. Балаға қарама-қарсы отырып, зейінін тоқтатып «Мынаны істе» нұсқасымен бірге қимылды орындап балаға көмек көрсету керек. 1.1. Тұр 1.4. Қолыңды көтер 1.2. Отыр 1.5. Есікті аш 1.3 Мында кел 1.6. Қолыңды бер 2. Дене мүшелерін үйрету. Балаға қарама-қарсы отырып «көрсет» (ұста) нұсқауларын бере отырып, керек мүшені іздеп табуға көмек көрсету қажет. 2.1. Дене мүшелерін атау. Өз дене мүшеңізді ұстап көрсетіп, бұл не? деп сұраңыз. 2.2. Бұл не? Көрсет. 2.3. Аяқ 2.4. Мұрын 2.5. Іш 2.6. Көз 2.7. Қол 3. Түстерді сәйкестендіру. Баланың алдына түрлі-түсті доптар қойып, «көрсет» деген нұсқасымен бірге бұл қандай түс деп сұраймыз, түсті атаймыз. 3 «Көрсет» не, «Бұл қандай түс?» 3.1. Көк 3.3 Қызыл 3.2. Сары 3.4 Жасыл
#3 слайд
ІІІ-кезең. Суреттер бағдарламасы
1.Суреттерді баланың алдына тізіп, «Көрсет» деген нұсқа бойынша «Бұл
не?» сұрағын қойып, бірдей суреттерді таңдауға дағдыландырыңыз.
1.1 Анаңды көрсет1.2 Атаңды көрсет 1.3 Итті көрсет1.4Алманы көрсет
2. Танымал адамдарды көрсету. Танитын адамдардың суреттерін көрсетіп
«Мына адамдарды көрсет» нұсқасымен, жауаптарын белгілеу арқылы
орындалады. Егер бөлмеде танитын адам болса, балаға «Мына адамға
бар» деп көмек арқылы қимылға әрекеттеу.
2.1. Анаңа бар, не анаңды көрсет
2.2. Әжеңді көрсет
2.3. Баланы тап
3 слайд
ІІІ-кезең. Суреттер бағдарламасы 1.Суреттерді баланың алдына тізіп, «Көрсет» деген нұсқа бойынша «Бұл не?» сұрағын қойып, бірдей суреттерді таңдауға дағдыландырыңыз. 1.1 Анаңды көрсет1.2 Атаңды көрсет 1.3 Итті көрсет1.4Алманы көрсет 2. Танымал адамдарды көрсету. Танитын адамдардың суреттерін көрсетіп «Мына адамдарды көрсет» нұсқасымен, жауаптарын белгілеу арқылы орындалады. Егер бөлмеде танитын адам болса, балаға «Мына адамға бар» деп көмек арқылы қимылға әрекеттеу. 2.1. Анаңа бар, не анаңды көрсет 2.2. Әжеңді көрсет 2.3. Баланы тап
#4 слайд
ІV-кезең Өзін-өзі және айналасындағы адамдарды қабылдау
қабілетін
1. Өзінің атына көңіл бөлу қабілетін қалыптастыру
2. Қоршаған ортадан жақындарын танып білуге үйрету.
3. Тұрып орындалатын қимылдарды имитациялау арқылы: Балаға
қарама-қарсы тұрып «Мынаны істе» деген нұсқамен бірге
қимылды көрсету, қайталату керек.
3.1. Секіру. 3.2. Қолын алдыға қою. 3.3. Еденге отыру. 3.4 Аяғын
көтеру.
.. 4. Қимылмен бірге дыбыстау имитациялары; Столға бірыңғай
заттарды қоямыз. «Осылай жаса» нұсқасымен бірге қимылды
көрсете отырып дыбыстау қажет (көлікті итеріп мотордың
дыбысын көрсету) дамыту
4.1. Қуыршақты ал, қуанышты дыбыс(күлкі)
4.2. Балғамен соқ: «бум, бум, бум».
4.3. Телефон тұтқасын ал, құлағына әкеліп «алло» де.
4 слайд
ІV-кезең Өзін-өзі және айналасындағы адамдарды қабылдау қабілетін 1. Өзінің атына көңіл бөлу қабілетін қалыптастыру 2. Қоршаған ортадан жақындарын танып білуге үйрету. 3. Тұрып орындалатын қимылдарды имитациялау арқылы: Балаға қарама-қарсы тұрып «Мынаны істе» деген нұсқамен бірге қимылды көрсету, қайталату керек. 3.1. Секіру. 3.2. Қолын алдыға қою. 3.3. Еденге отыру. 3.4 Аяғын көтеру. .. 4. Қимылмен бірге дыбыстау имитациялары; Столға бірыңғай заттарды қоямыз. «Осылай жаса» нұсқасымен бірге қимылды көрсете отырып дыбыстау қажет (көлікті итеріп мотордың дыбысын көрсету) дамыту 4.1. Қуыршақты ал, қуанышты дыбыс(күлкі) 4.2. Балғамен соқ: «бум, бум, бум». 4.3. Телефон тұтқасын ал, құлағына әкеліп «алло» де.
#5 слайд
Зерттеу әдісі: Аутизм синдромы бар балалардың мінез құлқын функционалды
бағалауға бағытталған - «ABC» әдістемесі.
«А» - antecedent (алдыңғы фактор) – бұл мінез-құлықтан бұрын пайда болатын ынталандыру.
Бұл талап, нұсқаулық, қоршаған ортадағы ынталандыру немесе қандай да бір ішкі фактор болуы мүмкін.
«B» - behavior (мінез-құлық) – бұл мақсатты реакция, яғни бізді қызықтыратын мінез-құлық.
Әдетте, мінез-құлық оның сипатына қарай анықталады (басқаша айтқанда, «ол қалай көрінеді»).
«С» - сonsequence (салдары) – бұл мінез-құлықтың бірден нәтижесі, яғни одан кейін не болады.
5 слайд
Зерттеу әдісі: Аутизм синдромы бар балалардың мінез құлқын функционалды бағалауға бағытталған - «ABC» әдістемесі. «А» - antecedent (алдыңғы фактор) – бұл мінез-құлықтан бұрын пайда болатын ынталандыру. Бұл талап, нұсқаулық, қоршаған ортадағы ынталандыру немесе қандай да бір ішкі фактор болуы мүмкін. «B» - behavior (мінез-құлық) – бұл мақсатты реакция, яғни бізді қызықтыратын мінез-құлық. Әдетте, мінез-құлық оның сипатына қарай анықталады (басқаша айтқанда, «ол қалай көрінеді»). «С» - сonsequence (салдары) – бұл мінез-құлықтың бірден нәтижесі, яғни одан кейін не болады.
#6 слайд
Бірінші кезеңде «ABC» әдістемесінің көмегімен мінез-
құлықты функционалды бағалау жүргізіледі.
«ABC» әдістемесінің бағалау критерийлері бойынша келесі
функционалдық параметрлер ұсынылады.
1. Әлеуметтік орта назары.
2. Өз ойындағысына қол жеткізу.
3. Қашу, жалтару, болдырмаушылық.
4. Өзін-өзі стимуляциялау.
6 слайд
Бірінші кезеңде «ABC» әдістемесінің көмегімен мінез- құлықты функционалды бағалау жүргізіледі. «ABC» әдістемесінің бағалау критерийлері бойынша келесі функционалдық параметрлер ұсынылады. 1. Әлеуметтік орта назары. 2. Өз ойындағысына қол жеткізу. 3. Қашу, жалтару, болдырмаушылық. 4. Өзін-өзі стимуляциялау.
#7 слайд
Қатысушы
оқушылар
Байқалған мінез-құлқы Мінез-құлқы жайында
болжам
Қ.Ш. Өзінің қолдарын тістелейді Өзін-өзі стимуляциялау
функциясы
Г.Х. Қолдарын бұлғайды Жалтару, болдырмау
функциясы
А.Н. Ол заттарды ұрады (негізінен
тегіс, жазық заттарды)
Өзін-өзі стимуляциялау
функциясы
Ж.Н. Өзін-өзі тістелеу Өзін-өзі стимуляциялау
функциясы
Т.Е. Өзін-өзі тырнау Жалтару, болдырмау
функциясы
Кесте 2. Мінез-құлықты функционалды бағалау «ABC»
әдістемесінің нәтижесі
7 слайд
Қатысушы оқушылар Байқалған мінез-құлқы Мінез-құлқы жайында болжам Қ.Ш. Өзінің қолдарын тістелейді Өзін-өзі стимуляциялау функциясы Г.Х. Қолдарын бұлғайды Жалтару, болдырмау функциясы А.Н. Ол заттарды ұрады (негізінен тегіс, жазық заттарды) Өзін-өзі стимуляциялау функциясы Ж.Н. Өзін-өзі тістелеу Өзін-өзі стимуляциялау функциясы Т.Е. Өзін-өзі тырнау Жалтару, болдырмау функциясы Кесте 2. Мінез-құлықты функционалды бағалау «ABC» әдістемесінің нәтижесі
#8 слайд
Мінез құлық
функциялары
Әлеуметтік
орта назары
Өз
ойындағысына
қол жеткізу
Жалтару Өзін-өзі
стимуляциялау
Балалардың саны (N-5)
0 0 2 3
Кесте 1. «ABC» әдістемесінің бағалау критерийлері бойынша
8 слайд
Мінез құлық функциялары Әлеуметтік орта назары Өз ойындағысына қол жеткізу Жалтару Өзін-өзі стимуляциялау Балалардың саны (N-5) 0 0 2 3 Кесте 1. «ABC» әдістемесінің бағалау критерийлері бойынша
шағым қалдыра аласыз













