Бағыты:   Қоршаған әлем – экология, жан–жануар, өсімдік Тақырыбы:  «Адыраспанның емдік,дәрілік қасиеті »

1 слайд
Алматы обылысы, Ұйғыр. ауданы Бірлік - Сүмбе орта мектебі      Еркінұлы Бекарыс – 3 «ә» сынып оқушысы     Бағыты:   Қоршаған әлем – экология, жан–жануар, өсімдік Тақырыбы:   «Адыраспанның емдік,дәрілік қасиеті »      Жетекшісі: Сайдахметова Акмарал Анарбековна  

1 слайд

2 слайд
Пікір Еркінұлы Бекарыстын « Адыраспанның емдік,дәрілік қасиеті » тақырыбындағы зерттеу жұмысының негізгі мақсаты адыраспан шөбінің дәрілік өсімдік ретінде адамға тигізетін пайдасын, яғни оның медициналық және халық емдік қасиеттерін зерттеп білу. Осы мәселе мақсатында адыраспанды қазақ халқы дәрілік шипасынан бөлек, әулиелік қасиетін мол санап, үйдің босағасына іліп қойып, осы арқылы отбасын алуан түрлі бәле-жәлелерден сақтауға және адыраспанның адам денсаулығына тигізер пайдасы жөнінде насихаттауды көздеп отыр. Еліне адал қызмет еткісі келетін, жүрегі халқым деп соққан әр оқушы табиғаттың бізге тарту еткен сыйын зерттеп, әрбір өсімдіктің адам денсаулығына тигізетін емдік қасиеттерін жете білуі тиіс деп есептеймін. Ғылыми жетекшісі: Бірлік Сумбе орта мектебінің І деңгейлі бастауыш сынып мұғалімі: Сайдахметова А.А

2 слайд

3 слайд
Бекарыс мектеп табалдырығын аттағалы бері жақсы оқып, сынып топбасшысы міндетін атқарып жүр. Ол салмақты, сабырлы, жаңалыққа жаны құмар, ғылымға бейімді, мәліметтерді жылдам қабылдайтын, өнерді де сүйетін, кішіпейіл оқушы деп айтсам артық болмас еді. Үйінде атасы мен апасының қуанышы, әкесі мен анасына көмекші, қарындасына қамқор болып, бос уақытында « Ән айтады » , «Көркем сөз оқу » үйірмелеріне қатысады, ертегі кітаптар, қызықты журналдарды оқуға жаны құмар. Оның болашақта табиғаттың тағдырын ойлайтын, табиғатты аялап, мәпелеп, қорғайтын, ата- бабаларымыздың құндылықтарын сақтайтын ел азаматы болатынына сенімдімін. Бекарыстың ғылым жолындағы алғашқы талпынысына сәттілік тілеймін. Қорыта айтқанда, Бекарыстын ғылыми жұмысын қорғауға ұсынуға болады деп есептеймін.

3 слайд

4 слайд
Кіріспе Ғылыми жұмысты жазу барысында оқушы қазақ халқының ұлттық құндылықтарын негізге ала отырып, емдік қасиеті бар жергілікті өсімдік туралы жазған. Жазу барысында өзінің туған Сумбе ауылында өсетін адыраспан жайлы жалпы мәлімет толық қамтылған. Онда дәрілік өсімдік қасиеттері туралы мәлімет бере отырып, емдік шаралары жайлы айтылған. Сонымен қатар адыраспанға қатысты әдет-ғұрыптар, тиым сөздер қамтылып, қазақ халқының медицина көмек ете алмаған кезде тығырықтан шыққанын дәлелдеді. Адыраспан әр үйдің төрінде, бесікке, есікке не үшін ілінетінін кеңінен дәлелдеп, қамтыды және адыраспан туралы анықтамаларды анық білді, толықтырды.

4 слайд

5 слайд
Зерттеу проблемасы : бұл ғылыми жоба жергілікті жерлерде, өзіміздің туып өскен ауылымызда өсетін қасиетті шөптердің бірі адыраспанның қыр-сырын танытуға, біз білмейтін құпиясын анықтауға және де адам өміріндегі маңыздылығын зерттеп білуге арналған. Зерттеу мақсаты: адыраспан шөбінің дәрілік өсімдік ретінде адамға тигізетін пайдасын зерттеп білу.   Зерттеу міндеттері: 1. Биологиялық, химиялық ерекшелігіне, құрамына талдау жасау. 2. Халық емі ретінде емдік қасиетін және емдеу тәсілдерін зерттеу. 3. Емдік қасиеттерінен басқа да қолданатын салаларын зерттеу.   Зерттеу әдістері: ғаламтордан, кітаптардан ақпараттарды жинау және өңдеу, көрнекіліктер пайдалану.   Зерттеуді жүргізу: адыраспан тұнбасын жасау және жөтел т.б. сол сияқты ауруларда қолдану, қайнатпасына жүн, жіптерді бояп көру. Қорытындылау: болашақта дәрігер болып, жаңарған Қазақстанымда жаңа технологияларды қолдана отырып, адыраспанның тағы да ашылмаған емдік қасиеттерін зерттеп, халқымның денсаулығын сақтау мақсатында тегін емдегім келеді.

5 слайд

6 слайд
Зерттеу жұмысының жоспары № А тқарылатын жұмыс мазмұны Мерзімі Жұмыс нәтижесі 1 Зерттеу жұмысыны ң тақырыбын таңдау 2019ж 1. Жетекшіммен бірге тақырып таңдадым. 2. Зерттеу жұмысының ерекшеліктерімен таныстым. 2 Жұмыстың жоспарын құру 2019ж 1. Зерттеру әдістемесімен таныстым. 2. Тақырыптың түйінді сұрағын анықтадым. 3 Ақпарат көздерін таңдау 201 9 ж Тақырыпқа баланысты әдебиеттерді іріктеп алдым. 4 Тақырыпқа байланысты тәжірбие жұмыстарын жүргізу, болжамдар жасау 2019- 20ж 1. Тәжірибе жұмысын жүргіздім. 2. Зерттеу жұмысыма болжам жасадым. 5 Барлық зерттелген материалдарды қорытындылау 2019- 20ж 1. Зерттеу жұмысымды қорытындыладым. 6 Жасалған зерттеу жұмыстарына презентация жасап, электронды нұсқасын түсіру 2019- 20ж 1. Компьютерге презентация жасадым. 2. Электронды нұсқасын түсірдім. 7 Жобаны қорғау, байқауларға қатысу 2020ж 1. Мектепте 2-4 сыныптар арасында жобаны қорғадым. 2. Байқауларға қатысамын.

6 слайд

7 слайд
Адыраспан Қасетті Хантауымның етегінде, Қос тұма, тастақты жер, беткейінде. Өседі бар ауруға шипа болар, Адыраспан – түйіндер піскен кезде. Адель.

7 слайд

8 слайд
А дыраспанды емшілер дәрілік шикізат ретінде шілде айында гүлдеген кезінде жинап алады екен. Алғанда да, сол тұрған бойы бәрі ала бермейді, оның енді пісіп-жетілген бұтақшаларын, жапырағы мен гүлін бір қиқымын жерге түсірмей көлдей орамалға түйеді. Алғанда тамырдан жоғары жағынан ұқыпты кесіледі. Кептірер кезде темір шатыр астындағы көлеңкелі, ауа өтіп тұратын жерге қойылады. Осылайша ол екі жыл сақталуы керек. Ал тұқымын өскіннің қауашағы ашыла бастаған кезде теріп алады. Оны да төбесі жабық болғанымен, ауа өтіп тұратын бастырма астында кептіреді. Астына мата төсеп, сосын тұқымын шөбі мен қауызынан ажыратады.

8 слайд

9 слайд
Ғылыми топтастырылуы  Дүниесі: Өсімдіктер  Бөлімі: Гүлді өсімдіктер  Табы: Қос жарнақтылар ( unranked ) С ore eudikots  Сабы: Sapindales  Тұқымдасы: Nitrariaceae  Тегі: Peganum  Түрі: P. harmala

9 слайд

10 слайд
Түйета бандар тұқымд асына жатад ы, тарамд алған бұтағы молСабы мен гүлінде уы болады. Ерекше сасық иісті, дәрілік өсімдік Биіктігі 30-80 см , мамыр - шілде айында гүлдей ді. Бозғыл т - сары гүлдері жеке - жеке өседі Жапыр ақтары кезекте се орнала сады. АДЫРАСПА Н ( Harmal немесе Peganum harmala).  Биологиял ы қ құрамы

10 слайд

11 слайд
Фармаколог иялық құрамы Зәр айдауды жақсарту Бас ауруыІшек құрттар ын өлтіру Орталық жүйке жүйесін қоздыру Қабыну ауруын аТер шығар у

11 слайд

12 слайд
Өсімдіктің таралатын жері:  Қ азақстанның шөл- шөлейтті, сортаңды жерлерінде, әсіресе Алтай, Тарбағатай, Жетісу (Жоңғар) Алатауы, Шу, Іле, Сырдария,   Сарысу өзендері бойындағы тақырланған жайылымдарда кездеседі.  О ңтүстік Еуропа, Батыс және Орталық Азия, Солтүстік Африка. Мексикада   6 түрі кездеседі.

12 слайд

13 слайд
Сумбе ауылындағы адыраспан

13 слайд

14 слайд
Ғ ылымда адыраспан өсімдігін 1928 жылдан бері дәрі- дәрмекке пайдаланып келеді. Адыраспанды ирак халқы «Уарау Аспанд» деп атайды, бұл «барлық ауруға ем» деген сөз екен. Б ір ғажабы, адыраспан өсіп тұрған маңайға шыбын- шіркей жоламайды. Оған тек «ханның қызы» сияқты қасиетті қоңыздар ғана қонады.

14 слайд

15 слайд
А дыраспан – улы өсімдік, сондықтан оны тек дәрігердің нұсқауымен ғана пайдалануға болады. Емдік мақсатта адыраспанның шөбін яғни сабағын, жапырақтары мен гүлдерін пайдаланады. А дыраспан – ежелден белгілі дәрілік өсімдік. Кезінде Ибн Сина оны сегізкөз жүйкесі қабынуы кезіндегі шаншуды басатын дәрі ретінде пайдалануға кеңес берген.

15 слайд

16 слайд
Халық емшілігі:  Г астрит – асқазанның қабынуы ауруын емдеуге болады.  Б елі ауыратын үлкен кісілерге адыраспанды пайдалану арқылы емделуге болады.  Р евматизммен ауыратын адамдар қайнатып, салқындағаннан кейін сүзіп алады. Сол қайнатпаны 38-39 градус температурада ваннаға құйып әрбір екі күн сайын 10-15 рет ваннаға түсіп отырса ревматизм ауруынан айығады.  А дыраспанды тасшөппен, қарааңдыз тамырымен қосып қайнатады да, радикулитті, сегізкөз невралгиясын емдеуге қолданады.  А дыраспан өкпені тазалап, жөтелді басады, денедегі уды қайтарады. Оны жөтел, демікпе, несеп бұзылу, себебі белгісіз ісіктер, буын қабыну, асқазан, рак, сияқты ауруларды емдеуге қолданады.  А дыраспанның жас шөбін ыстық суға батырып, мыжып, ауырған буынға тартады.

16 слайд

17 слайд
 А дыраспанды Кавказ халқы ұйықтататын дәрі ретінде пайдаланады. Оның шөбін жағып, түтінімен бас ауруын емдейді және жұқпалы сырқаты бар адам жатқан бөлмені ыстап залалсыздандырады.  Кавказда адыраспанның жаңадан жасалған шырынын іш ауруының алғашқы стадиясын емдеу үшін береді.  Ү ндістанда жақында ғана адыраспанды ішек құртқа қарсы инсекцидтік құрал ретінде және аборт жасау үшін қолданады.  Т үркияда ерте кезеңдерден ақ адыраспаннан қызыл бояу алып, онымен өздерінің ұлттық бас киімдері – фесканы бояған.  А уғаныстанда адыраспан түтінімен сал ауруларын емдейді, ал жапырағынан ісікке таңатын булама жасайды.

17 слайд

18 слайд
Адыраспан тұнбасымен емдеу: Неврос тения, маляри я, мерез ауруын а Талма, сал, ұмытш ақтық, эпилеп сия Ауызд ың қызыл иегі ауырға нда Іш ауруының алғашқы кезеңінде, ішкі мүшелерге суық тигенде Ревмат изм, тарам ыс, ми қабыну ы

18 слайд

19 слайд
Тұндырма жасау: 1 ас қасық үгітілген құрғақ шөпті 1 стақан ыстық қайнап тұрған суға 1-5 минут салып жабық ыдыста тұндырылады. Оны 45 минут суытып сүзіп алған соң пайдаланылады. 1 ас қасықты 3-4 рет тамақ алдында ішеді. Ал халық ішінде дәріні таң атарда ішеді.    

19 слайд

20 слайд
 Қайнатпа жасау: 1 ас қасық құрғақ шөпті 1 стақан салқын суға 1-3 сағат сонан соң шамалы отқа 30 минут жабық сырлы ыдыста бұқтырып қайнатады. 10 минут суығаннан кейін дәке арқылы сүзеді де 1 ас қасықпен 3-4 рет тамақ алдында ішеді.

20 слайд

21 слайд
Сумбе ауылының мал дәрігері Қарасартов Қанат ағамен сұхбат:  « Д ана көптен шығады, дәрі шөптен шығады» деген халық нақылы бар. Мал дәрігерлік саласында адыраспан тұнбасымен ботаның қотырын емдейді. Малды артық мөлшерде адыраспанмен емдесе және ашыққан кезде сиыр мен жылқы жеп қойса тыныстары тарылып, уланады.

21 слайд

22 слайд
Мал шаруашылығы:  М ал-дәрігерлік тәжірибеде оның тұнбасымен малдың қышыма қотырын, түрлі тері экзема ауруларын емдейді. Ауыл шаруашылығы:  Ш аруашылық зиянкестеріне қарсы күреске пайдаланады. Жәндіктер:  К өшпелілер кесіртке тәрізді жәндіктер жараланғанда адыраспанға аунап жазылатынын байқаған. Қолөнер:  Ж үн мен қолөнерде қолданылатынын түрлі жіптерді бояу үшін адыраспанды көп мәрте қайнатып, қызылкүрең түсті бояу алады. Ши тоқымасында әлі күнге дейін адыраспаннан жасалған бояуды пайдаланады.

22 слайд

23 слайд
Адыраспан тұнбасына қойдың жүнін бояу. Адыраспан халық ұғымында

23 слайд

24 слайд
 Адыраспан т ұ нбасына боялған қойдың жүні

24 слайд

25 слайд
Тәжірибе тұжырымдамасы:  А дыраспанды қайнатқан үйде гипертониямен және жүрегі ауыратын адамдарға отыруға болмайды, өйткені адыраспан қайнаған кезде улы газ бөлініп адамның қан қысымы көтеріліп, жүрегі қалыпты жағдайдан қатты, тез-тез соғып адам өзін нашар сезінеді. Адыраспанды ашық жерде, ауа өтіп тұратын бастырма астында қайнату керек.

25 слайд

26 слайд

26 слайд

27 слайд
А там қазақ өзі аса киелі деп білген бұл өсімдікті өсіп тұрған жерінен жұлып аларда да оның әдеп-ибасын қатаң сақтаған. Қауызы толып, тұқымы толық піскен кезде ғана жұлған. Ер адамның ғана жұлуына рұқсат етілген. Жұлатын адамның жаны ғана емес, үсті-басы таза, дәреті бар екеніне мән берілген. Жұлушы кісі міндетті түрде Аллаһқа құлшылық етіп: «Бисмиллаһи-ир-рахман-ир- рахим! Ассалаумағалейкум, адыраспан, Атыңды қойған екен Омар, Оспан. Кеселге жеті түрлі ем болсын деп, Әкім Лұқпан пірлері ақыл қосқан. Бисмиллаһи-ир-рахман-ир- рахим!» деп барып, өсімдіктің сағағына қолын тигізген. Адыраспан халық ұғымында

27 слайд

28 слайд
Х алқымыз адыраспан шөбінің әулиелік қасиеті мол деп санаған. Сондықтан біздің ата-бабаларымыз оны үйдің босағасына іліп қойып, отбасын алуан түрлі бәле- жәлелерден сақтауға тырысқан. Адыраспан түтінімен үйдің ішін түгел аластап, жын- шайтандарды, адамдардың лас ниеттері мен қарғыстарын шаңырақтан аластап тазалаған.Адыраспан туралы ақиқат

28 слайд

29 слайд
Адыраспанмен аластау: - Алас, алас, баладан алас, Иесі келді, пәлесі көш! Алас, алас, пәледен қалас. Көзі жаманның көзінен алас, Тілі жаманның тілінен алас! Отыз омыртқасынан алас! Қырық қабырғасынан алас!

29 слайд

30 слайд
  Совет өкіметі кезінде 40 жыл бойы мал бағып еліне еңбегі сіңген даңқты шабан, ауылымыздың тұрғыны Ибраимова Зағипа әжемен кездесу: Көктемде сынған жарығы бар қазанды өсіп тұрған адыраспан түбінің үстіне тастау керек. Қазан міндетті түрде тесік болу керек, тесіктен ауа кіріп тұрады. Бес алты аптадан кейін қазан ішінде жабысқақ қабат пайда болады. Пышақпен сол жабысқақ қабатты қырып алу қажет. Оның бойында өмір рухы бар, өйткені ол басқа өсімдіктер тамыр жібере алмайтын жерде өседі. Сол жабысқақ қабат сексен ауруға ем.  

30 слайд

31 слайд
Ғылыми жаңалығы: А дыраспан тұқымымен жүйке жүйесінің ауруларын емдеуге, пайдалануға болатыны анықталды. А дыраспанның есірткіге тәуелділікке қарсы тұра алатын ...

31 слайд