Материалдар / Болымды, болымсыз етістіктер, салт және сабақты етістіктер, қалып етістік

Болымды, болымсыз етістіктер, салт және сабақты етістіктер, қалып етістік

Материал туралы қысқаша түсінік

Болымды, болымсыз етістіктер, салт және сабақты етістіктер және қалып етістіктер жайлы ережелер шағын мысалымен ақпарат берілген. Сонымен қатар, әлемдегі көпірлер туралы ақпараттармен қамтылған.

Гайнуллина Мерейім Талғатқызы

17 Ақпан 2025

103

0 рет жүктелген

Қазақ тілі Презентация 6 сынып

250 ₸

Бүгін алсаңыз
+13 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +13 бонус беріледі Бұл не?

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 26

Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!

Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.

Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы

Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!

Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!

Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд
БОЛЫМДЫ, БОЛЫМСЫЗ ЖӘНЕ ҚАЛЫП ЕТІСТІКТЕРІ. САЛТ, САБАҚТЫ ЕТІСТІКТЕР МӘТІНТАНУ: ҒАЖАЙЫП КӨПІРЛЕР

1 слайд

БОЛЫМДЫ, БОЛЫМСЫЗ ЖӘНЕ ҚАЛЫП ЕТІСТІКТЕРІ. САЛТ, САБАҚТЫ ЕТІСТІКТЕР МӘТІНТАНУ: ҒАЖАЙЫП КӨПІРЛЕР

2 слайд
6.4.4.2 етістіктің болымды болымсыз түрлері мен салт-сабақты етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану

2 слайд

6.4.4.2 етістіктің болымды болымсыз түрлері мен салт-сабақты етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша және жазбаша тілдесім барысында қолдану

3 слайд
•Істің болғанын, болып жатқанын не болатынын білдіретін етістіктің түрі болымды етістік деп аталады. •Қимылдың, іс-әрекеттің болмауын, іске аспауын білдіретін етістікті болымсыз етістік дейді. •етістік түбірлеріне -ма, -ме, - ба, -бе, -па, -пе қосымшасының жалғануы арқылы; •Белгілі бір шақ тұлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі де болымсыздық мағына береді. Мысалы: көрген жоқ, келген емес, ұстаған жоқ, қояр емес т.б.

3 слайд

•Істің болғанын, болып жатқанын не болатынын білдіретін етістіктің түрі болымды етістік деп аталады. •Қимылдың, іс-әрекеттің болмауын, іске аспауын білдіретін етістікті болымсыз етістік дейді. •етістік түбірлеріне -ма, -ме, - ба, -бе, -па, -пе қосымшасының жалғануы арқылы; •Белгілі бір шақ тұлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі де болымсыздық мағына береді. Мысалы: көрген жоқ, келген емес, ұстаған жоқ, қояр емес т.б.

4 слайд
https:// wordwall.net/ru/resource/54404170 Біліміңді тексер!

4 слайд

https:// wordwall.net/ru/resource/54404170 Біліміңді тексер!

5 слайд
ҚАЛЫП ЕТІСТІК отыр, тұр, жүр, жатыр Сөйлем тұрмын. Мен тұрмын. Оқып жатырмын. Сен жатырсың. Тыңдап тұрмын. Ол тұр.

5 слайд

ҚАЛЫП ЕТІСТІК отыр, тұр, жүр, жатыр Сөйлем тұрмын. Мен тұрмын. Оқып жатырмын. Сен жатырсың. Тыңдап тұрмын. Ол тұр.

6 слайд

7 слайд
Қалып етістігіне 3-4 мысал жаз.

7 слайд

Қалып етістігіне 3-4 мысал жаз.

8 слайд
Етістіктер мағынасына қарай сабақты және салт етістік болып бөлінеді. Мағынасына қарай тура нысанды, табыс септіктегі сөзді қажет етіп тұратын етістік сабақты етістік деп аталады. Сабақты етістіктер кімді? нені? (кейде табыс септіктің жасырын түрі – не?) деген сұрақтарға жауап беретін табыс септіктегі сөзбен байланысады.

8 слайд

Етістіктер мағынасына қарай сабақты және салт етістік болып бөлінеді. Мағынасына қарай тура нысанды, табыс септіктегі сөзді қажет етіп тұратын етістік сабақты етістік деп аталады. Сабақты етістіктер кімді? нені? (кейде табыс септіктің жасырын түрі – не?) деген сұрақтарға жауап беретін табыс септіктегі сөзбен байланысады.

9 слайд
Мысалы 1.Есікті жұлқа ашты. 2.Ұлпанды қатты көргісі келді. Кейде табыс септіктің жалғауы жасырын тұруы мүмкін. Ондай жағдайда сұрақ қою арқылы анықтауға болады. Мысалы, Гүл сатып алды. Нені сатып алды? – Гүлді сатып алды. Су ішті. Нені ішті? – Суды ішті.

9 слайд

Мысалы 1.Есікті жұлқа ашты. 2.Ұлпанды қатты көргісі келді. Кейде табыс септіктің жалғауы жасырын тұруы мүмкін. Ондай жағдайда сұрақ қою арқылы анықтауға болады. Мысалы, Гүл сатып алды. Нені сатып алды? – Гүлді сатып алды. Су ішті. Нені ішті? – Суды ішті.

10 слайд
Мағынасына қарай тура нысанды – табыс септіктегі сөзді қажет етпейтін етістіктер салт етістік деп аталады. Мысалы, Әжесінің әңгімесінен (неден?) көп нәрсені ұғынды. Салт аттылар ауылға (қайда?) қарай бет бұрды.

10 слайд

Мағынасына қарай тура нысанды – табыс септіктегі сөзді қажет етпейтін етістіктер салт етістік деп аталады. Мысалы, Әжесінің әңгімесінен (неден?) көп нәрсені ұғынды. Салт аттылар ауылға (қайда?) қарай бет бұрды.

11 слайд
https://wordwall.net/resource/52173941 Біліміңді тексер!

11 слайд

https://wordwall.net/resource/52173941 Біліміңді тексер!

12 слайд
Көпірлер – бұл айрықша құрылыс түрі. Олар жағалау мен теңізді және құрлықты байланыстырады: қазіргі заманғы көпірлер архитектуралық дизайнымен тағалдырса, ескілері адам сенгісіз аңыздар мен жұмбақ оқиғаларды паш етеді. Көпірлер өте көркем және алуан түрлі: олар тастардан қашалған, тірі өсімдіктерден құралған, әйнектен жасалған, асау өзендер мен сарқырамалардың, тау шатқалдары мен құздардың үстінде созылып жатыр. Мұндай көпірден өткен кезде демің таусылып, аяғыңнан әл кетеді. Мәтінтану: Ғажайып көпірлер

12 слайд

Көпірлер – бұл айрықша құрылыс түрі. Олар жағалау мен теңізді және құрлықты байланыстырады: қазіргі заманғы көпірлер архитектуралық дизайнымен тағалдырса, ескілері адам сенгісіз аңыздар мен жұмбақ оқиғаларды паш етеді. Көпірлер өте көркем және алуан түрлі: олар тастардан қашалған, тірі өсімдіктерден құралған, әйнектен жасалған, асау өзендер мен сарқырамалардың, тау шатқалдары мен құздардың үстінде созылып жатыр. Мұндай көпірден өткен кезде демің таусылып, аяғыңнан әл кетеді. Мәтінтану: Ғажайып көпірлер

13 слайд
Бұл әлемдегі ең ұзын көпір. 165 км-ге созылатын ұзындығының арқасында Гиннес рекордтар кітабына енгізілді. Даньян мен Куньшаньды жалғастырған бұл көпір Пекин-Шанхай магистралінің тең жартысы. Салу құрылысы 2006 жылы басталып, 2011 жылы аяқталды. Жобаға 8,5 млн. АҚШ доллары, 10 мың жұмысшы, 450 мың тонна құрыш жұмсалды. Даньян-Куньшань виадук көпірі ( Danyang-Kunshan Grand Bridge), Қытай

13 слайд

Бұл әлемдегі ең ұзын көпір. 165 км-ге созылатын ұзындығының арқасында Гиннес рекордтар кітабына енгізілді. Даньян мен Куньшаньды жалғастырған бұл көпір Пекин-Шанхай магистралінің тең жартысы. Салу құрылысы 2006 жылы басталып, 2011 жылы аяқталды. Жобаға 8,5 млн. АҚШ доллары, 10 мың жұмысшы, 450 мың тонна құрыш жұмсалды. Даньян-Куньшань виадук көпірі ( Danyang-Kunshan Grand Bridge), Қытай

14 слайд

15 слайд
Прагадағы Карл көпірі – туристердің ең көп келетін орындарының бірі. Прагадағы қариялар мен саяхатшылар бұлтты күндері көпірден ерекше адамдарды кездестіруге болатынын айтады. Ол өтіп бара жатқан адамдарға өзінің мүйізді автопортретін тарту етуді ұсынатын көрінеді. Тағы бір аңыз көпірдің төртінші аркасына қатысты. Аңызға сенсек, мұнда әлі күнге дейін ескі Прага құмырашыларымен дос болған су шайтанының елесі өмір сүреді екен.

15 слайд

Прагадағы Карл көпірі – туристердің ең көп келетін орындарының бірі. Прагадағы қариялар мен саяхатшылар бұлтты күндері көпірден ерекше адамдарды кездестіруге болатынын айтады. Ол өтіп бара жатқан адамдарға өзінің мүйізді автопортретін тарту етуді ұсынатын көрінеді. Тағы бір аңыз көпірдің төртінші аркасына қатысты. Аңызға сенсек, мұнда әлі күнге дейін ескі Прага құмырашыларымен дос болған су шайтанының елесі өмір сүреді екен.

16 слайд

17 слайд
500 жылдан астам уақыттан бері қирамай тұрған Оңтүстік Болгариядағы Ібіліс көпірі. Кең таралған аңыз бойынша бұл көпірдің сәулетшісі Арда өзенінің дауылды суы өткелді бұзбауы үшін харам рухтармен келісім жасаған. Осы шартты орындағаны үшін ібіліс көпір құрылысында бірде көрініп, бірде көрінбейтін өз бейнесінің қашалуын талап еткен екен.

17 слайд

500 жылдан астам уақыттан бері қирамай тұрған Оңтүстік Болгариядағы Ібіліс көпірі. Кең таралған аңыз бойынша бұл көпірдің сәулетшісі Арда өзенінің дауылды суы өткелді бұзбауы үшін харам рухтармен келісім жасаған. Осы шартты орындағаны үшін ібіліс көпір құрылысында бірде көрініп, бірде көрінбейтін өз бейнесінің қашалуын талап еткен екен.

18 слайд

19 слайд
Калифорния штатының Сан-Франциско қаласындағы "Алтын қақпа" көпірі 1937-1964 жылдар аралығында әлемдегі ең үлкен аспалы көпір болды. Көпірдің ұзындығы 1 970 метрді құрайды. Оның құрылысы 1933 жылы 5 қаңтарда басталып, төрт жылға созылды. 1937 жылы 27 мамырда таңғы 6-да "Алтын қақпа" көпірі тек жаяу жүргіншілер үшін ашылды. 12 сағат бойы керемет құрылыс тек жаяу жүргіншілерге тиесілі болды. Келесі күні ғана президент Рузвельттің тапсырмасы бойынша алғашқы көліктер көпірден жүріп өтті.

19 слайд

Калифорния штатының Сан-Франциско қаласындағы "Алтын қақпа" көпірі 1937-1964 жылдар аралығында әлемдегі ең үлкен аспалы көпір болды. Көпірдің ұзындығы 1 970 метрді құрайды. Оның құрылысы 1933 жылы 5 қаңтарда басталып, төрт жылға созылды. 1937 жылы 27 мамырда таңғы 6-да "Алтын қақпа" көпірі тек жаяу жүргіншілер үшін ашылды. 12 сағат бойы керемет құрылыс тек жаяу жүргіншілерге тиесілі болды. Келесі күні ғана президент Рузвельттің тапсырмасы бойынша алғашқы көліктер көпірден жүріп өтті.

20 слайд

21 слайд
Өсімдіктерден тұратын Үндістандағы екі қабатты көпір. Мегхалая штатындағы Черапунджи қаласында тірі өсімдіктен жасалған көпірлерді көруге болады. Олар каучукты фикустан, дәлірек айтқанда, оның діңгектен өсіп шығатын көптеген тамырларынан жасалады. Мегхалаяның негізгі халқын құрайтын кхасилер өсімдікті көпір іспеттес етіп икемдеген. Мұндай көпірді салу үшін кхаси халқы жаңғақша діңгегінен шыбықтар дайындап, оларды өзеннің арғы бетіне лақтырған.

21 слайд

Өсімдіктерден тұратын Үндістандағы екі қабатты көпір. Мегхалая штатындағы Черапунджи қаласында тірі өсімдіктен жасалған көпірлерді көруге болады. Олар каучукты фикустан, дәлірек айтқанда, оның діңгектен өсіп шығатын көптеген тамырларынан жасалады. Мегхалаяның негізгі халқын құрайтын кхасилер өсімдікті көпір іспеттес етіп икемдеген. Мұндай көпірді салу үшін кхаси халқы жаңғақша діңгегінен шыбықтар дайындап, оларды өзеннің арғы бетіне лақтырған.