#1 слайд
Болымсыздық және белгісіздік есімдіктері

1 слайд

#2 слайд
БОЛЫМСЫЗДЫҚ ЕСІМДІГІ Болымсыздық есімдіктер негізінде еш деген сөзбен кейбір есімдіктердің бірігуі арқылы жасалады.Болымсыздық есімдіктеріне мына сөздер жатады: дәнеңе, дәнеме, ештеңе, ештеме, ешкім, ешқандай, ешбір, ешқайсысы, ешқаша, ешқандай, ешқандай, ешқайдан.         Болымсыздық есімдіктері, әдетте, болымсыздық мағынаны білдіреді. Мысалы: Қу түлкі талай күн жортса да, аузына кесек ештеңе іліктіре алмапты. (Ертегіден)  

2 слайд

#3 слайд
 Сөйлемдерден болымсыздық есімдікті тауып, оның қандай сөздердің орнына қолданылып тұрғанын айту. 1.Сәден ешбір жұмысты ойламай, білмей, істемейтін. 2.Сөзін ешкім тыңдамаған Сарыбас аңырап тұрып қалды. 3. Ермек ешқайсысына жауап қайтарған жоқ. 4.Бұл мәселенің ешқандайына келісуге болмайды. 5.Ол ешкіммен сөйлеспейді, ешкімнің қасына бармайды. 6.Оған ешкімнің де күмәны болмасын.  7.Әне, әлдеқайда ұшып бара жатқан қараша қаздардың даусы естіледі. 8.Олардың түрінде ерліктің ешқандай белгісі жоқ, тек үрей ғана бар. 9.Ешкім де қыстаған жоқ, өзім келдім.

3 слайд

#4 слайд
Белгісіздік есімдігі Белгісіздік есімдігі дегеніміз затты, сындық белгіні, сан – мөлшерді белгісіз етіп, жорамалдап, тұспалдап көрсету мәнін білдіретін есімдіктің түрі белгісіздік есімдігі деп аталады.     Белгісіздік есімдіктеріне мына сөздер жатады:Біреу, кейбіреу, бірдеме, әркім, әрне,әлдекім, әлдене, кімде-кім, қайсыбір, кейбір, қайсыбіреу, әр, әрбір, қайбір, бірнеше, әлденеше, біраз, әрқалай, әлдеқалай, әлдеқайда, әлдеқашан, әлдеқайдан, әрқашан.

4 слайд

#5 слайд
Белгісіздік есімдіктерінің мынадай ерекшеліктері бар:  1.Әлде, әр, кей, қай,  бір сөздері басқа есімдіктермен (біреу, кім, не, бір, қашан, қалай, қайда, аз т.б.) тіркескенде,  бірге жазылады да басқа сөз таптарымен (мысалы, зат есіммен) тіркескенде бөлек жазылады. Мысалы: Әркім  өз міндетін атқарсын.   Әр мезгілдің өзіне лайықты ісі бар. 2.Біреу, кейбіреу, қайсыбіреу, бірдеме, әрне, кімде-кім, әлдекім, әркім, әлдене тәрізді белгісіздік есімдіктер зат есім орнына жұмсалады.  3.Қайсыбір, кейбір,әр, әрбір,  қайбір деген сөздер сын есім орнына жұмсалады.  

5 слайд

#6 слайд
3.Қайсыбір, кейбір,әр, әрбір,  қайбір деген сөздер сын есім орнына жұмсалады.   4.Әрқашан, әрқалай, әлдеқашан, әлдеқалай, әлдеқайда, әлдеқайдан деген белгісіздік есімдіктері үстеу мәнінде мезгіл, мекен мағыналарын білдіріп, сөйлемде пысықтауыш қызметін атқарады.  5.Әлденеше, бірнеше, біраз, әлденешеу есімдіктері сан есім орнына жұмсалып,  анықтауыш болады. Мысалы: Қарғалар шөп арасынан әлдеқандай аңды қуып жүр.                    Бірнеше күн қар аралас бұршақ жауды.                    Әрқашан осы ұстаған бағытыңнан айрылма. Сөйтіп, белгісіздік есімдіктері сөйлемде бастауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш қызметтерін атқарады.

6 слайд

#7 слайд
Белгісіздік есімдігін тап: Біреулер үйінің орнын өлшеп, біреулер қазып үлгеріп, қайсыбіреулері қалқитып та алған. (Ғ. Мұст.) Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол..... Кейбіреуге таяғым тиіп те кетті бартылдап. Бұндайды біреу күшін, біреу түсін. •Біреу, әрне, бірдеме есімдіктерін септеу.

7 слайд