#1 слайд
Тақырыбы: ”Жасөспірімдер арасындағы буллинг (зорлық-зомбылық) мәселесі”

1 слайд

#2 слайд
Буллинг- «bully» ағылшын тілінен аударғанда қорқыту деген мағынаны білдіреді. Буллинг дегеніміз – «күштінің» «әлсізге» қорлық көрсетуден (материалды немесе рухани түрде) «ләззат» алуы.

2 слайд

#3 слайд
Қоғамда “буллинг мектеп оқушылары арасында ғана болады” деген түсінік қалыптасқан. Шын мәнінде, кез келген жастағы адам үйде, көшеде,   жұмыста, оқу орнында, қысқасы, барлық жерде буллингпен ұшырасуы мүмкін. • -Буллинг деп көп жағдайда бір адамның бір адамды қорқытып-үркіткенін, қудалауын атайды. Ал құрбанға топ болып әлімжеттік жасауды   моббинг  дейді.

3 слайд

#4 слайд
•Буллингтің негізгі төрт түрі бар. Олар: сөзбен қорқыту, күшпен қорқыту, реляцион түрі және кибернетикалық буллинг. •Буллингтің физикалық күш көрсету арқылы жүретін түрі адамның тәніне зиянын тигізеді, оның дүние-мүлкіне зардап әкеледі. Мәселен, иықпен қағып өту, ұру, төбелесу осы қатарда. Әдетте буллинг басқалай басталып, ақыр соңында күш көрсетуге алып келеді. Күш көрсету – 001 фактісіне апаруы мүмкін өте қауіпті буллинг түрі. •Ауызша буллингте адам ауызша айқаймен, дауыс көтеру арқылы және күліп, кекетіп-мұқату арқылы зорлық көрсетеді. Құрбанды қорлап, оның намысына тию, сыртынан ол туралы өтірік айту, өсек тарату, дөрекі сөйлеу, жәбірлеу сөз түріндегі буллингке кіреді. •Relational буллингті кейде әлеуметтік агрессия деп те атайды. Бұл – бір адаммен қарым-қатынас құру арқылы оған зиян келтіру, кемсіту. Сондай- ақ реляцион буллинг түсінігін бір адам басқа жанның репутациясына кір келтіргісі келген, оның қоғамдағы беделіне нұқсан келтіруді ойлап жасаған әрекетін сипаттағанда да қолданады. Relational буллинг сырт көзге жақын араласатын адамдар боп көрінетін ортада болуы мүмкін. Сондықтан ол ұзақ уақыт басқа адамдарға байқалмай, бірнеше жылға  жалғаса береді

4 слайд

#5 слайд
•Ата-ананың және мұғалімнің баланы қорқытуы •Ата-ана және мұғалім балаға агрессия көрсетсе, оны шектен тыс мұқатып, ұрып-соқса, бұл да буллинг болып есептеледі. Тіпті кей психолог ата-ана немесе мұғалім баланың өзгені қорқытып жүргенін байқаса, кінәні өзінен, үйден немесе сыныбынан іздеуге кеңес береді. Агрессия көріп өскен бала оны басқаға бағыттауы мүмкін. •Сонымен бірге буллинг адамның араласатын ортасына қарай оқу орнындағы, мектептегі, медицинадағы қорқыту немесе жұмыстағы кемсіту деп атала береді.  

5 слайд

#6 слайд
Қазір қорқытудың кибербуллинг деп аталатын түрі жиі ұшырасады. Мамандар да  кибербуллингтің әсіресе пандемия кезінде өршіп тұрғанын айтып жүр. Кибербуллинг – интернет, әлеуметтік желі, түрлі сайт арқылы қоқан-лоқы көрсету. Жәбірлеуші телефонмен хабарласып немесе әлеуметтік желіде жазып, адамды қорқыта алады. Кибербуллинг жасаушы ауызша немесе белгілі бір фото, видео жариялап, қорлауы мүмкін. Сонымен қатар құрбанға зиян тигізу мақсатында ойластырылған арнайы тапсырыс аясында кибербуллинг белгілері байқалуы мүмкін.

6 слайд

#7 слайд
Балаға әсер ету Физиологиялық зорлық-зомбылық болғанынан сезіктену жағдайындағы баланың жасына тәуелді оның жүріс тұрысы және жүйке жағдайының ерекшеліктері: Кіші мектеп жасы: - зақым алу және зиян келу себептерін жасыруға ұмтылысы; - жалғыздық, достарының болмауы; - мектепке бару қорқынышы; Жасөспірім шағы: - суицидалды ұмтылыс; - делинквентті жүріс- тұрыс; - дағдарыс, қайғы, үмітсіздік, мазасыздық, шарасыздық, тежеушілік.

7 слайд

#8 слайд
Мектептегі зорлық-зомбылықты «мектеп буллингі» болады, буллингпен күрес жүргізудің келесі тәсілдерін ұсынады: • Сіздің мектебіңізде кездесетін буллинг түрін анықтаңыз. • Дене немесе психологиялық күш көрсетуге бейім тұратын балаларды бақылауға алыңыз. Бұл мұғалімдер мен ата-аналарға да қатысты болуы мүмкін. • Оқушылар арасында жасырын сауалнама жүргізіп, буллингтің көлемі мен себептері туралы мәлімет жинаңыз, бұл баланы қорғау шараларын анықтау үшін де керек. • Оқушылармен жеке және топтық әңгіме жүргізіңіз. Олардың сезімдерін бағалап, кінәлілердің әрекетіне рухани баға беріңіз. • Мекепте буллингті алдын алу, жою үшін топ құрыңыз, осы арқылы оқытушылар мен ата- аналарға көмектесіңіз. • Оқушылар арасындағы жағымды қарым-қатынасқа ықпал ететін іс-шаралар жоспарын құрыңыз. • «Айыптылармен» міндетті түрде әңгіме жүргізіңіз, және де олардың ата-анасымен сөйлесіңіз. Бұл жұмыстың түрі әр түрлі болуы мүмкін: жай әңгімелесу, айыптыларды мәселені шешуге қатыстыру сияқты формаларда болуы мүмкін. • Жәбірленген балаларды анықтап, оларға көмектесіңіз. • Ата-аналармен буллинг себептерін талқылаңыз, себебі буллингке барушылардың көбісі «берекесіз» отбасынан шығады.

8 слайд

#9 слайд
Қорытынды: Балалар мен жасөспірімдерді зорлық-зомбылықтан және қатыгездіктен қорғау, оларға қарсы қылмыстың алдын алу шешімі тәртіпаралық сипатты иеленетін маңызды, әлеуметтік мәні бар және өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Зорлық- зомбылықты бұлтартпауда мектеп әкімшілігі, мұғалімдер, сынып жетекшілері, педагог-психолог, ата-аналар жұмылдыруы тиіс.

9 слайд

#10 слайд
Зорлық-зомбылықтың салдары 1. Психофизикалық дамудың кідірісі 2.Ұйқының, тәбеттің бұзылуы, жоғары алаңдаушылық 3.Жағымсыз эмоциялар: қорқыныш, үрей, мазасыздық 4.Энурез, әртүрлі тиктер, түнгі қорқыныш.

10 слайд

#11 слайд

11 слайд