«Дүниежүзілік ақша бірліктері, электронды ақшалар»

1 слайд
№ 39 – Сабақ: «Дүниежүзілік ақша бірліктері, электронды ақшалар»

1 слайд

2 слайд
Сабақ мақсаттары: • Әлемдік ақша бірліктерінің жүйесін сипаттау. • Қолма-қол және қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ажырату.

2 слайд

3 слайд
Ақшаның адам өміріндегі орны Ақшаны біз күнделікті пайдаланамыз. Ақша арқылы біз тауар мен қызметтердің құнын анықтаймыз, ақшаны тауар мен қызметтерге айырбастай аламыз. Айталық, сіз шаштараз болып жұмыс жасайсыз. Сонымен бірге сізге апталық азық-түлік алу қажет. Шаштараз қызметін көрсете отырып, сіз азық-түлік сатып алатын ақша табасыз. Ақшаның пайда болуымен шаш қиюға азық-түлікті айырбастау үшін азық-түлік иесін іздеп жатудың қажеті жоқ. Өз қызметіңізді көрсете отырып, сіз қажетті тауарлар мен қызметтерді айырбастауға болатын өз ақшаңызды алып отырасыз. Одан бөлек, ақша көмегімен басқа елдермен сауда жасауға болады. Осылайша, ақша әлемнің және мемлекеттің экономикасына қызмет етеді. Тұтынушы ақшаға айырбастау арқылы азық-түлік сатып алады, бизнесмендер өз ақшалары арқылы мемлекеттік бюджетке салықтар төлейді, мемлекет салықтан түскен қаражаттарды, мысалы, тұтынушылар да, кәсіпкерлер де жүретін жолдарды жөндеуге жұмсайды. Ақша мемлекет, бизнес, азамат арасында дәнекер болып, елдің экономикасын көтере алады

3 слайд

4 слайд
Валюта дегеніміз не? Валюта (итал. valuta ) — қолма-қол (банкнот, монета тұрінде), әрі қолма-қол емес формада (банк шоттары мен банк салымдарында) төлемнің заңды қүралы болатын, үлттық, шетелдік, халықаралық ақша. «Валюта» сөзі XX ғасырдың екінші жартысында ғана айналымға енді. «Валюта» атауын (мемлекеттің негізгі ақша бірлігі ретінде) «ақша» ұғымымен сәйкестендіруге болмайды. Кейде ақшаның орнына тауарлар (тауарлы ақша) пайдаланылады. Мысалы, Африканың батыс жағалауындағы халықтар ақшаның орнына теңіз бақалшықтарын қолданған. Валюталық қатынастар — бұл әртүрлі бизнес, тұтынушылар мен бизнес, азаматтар және т. б. арасындағы валюта айырбасы.

4 слайд

5 слайд
Әлемдік ақша Әлемдік валюта жүйесі әлемдік ақшаға негізделген. ХІХ ғасырдың басында алтын әлемдік валюта жүйесінде басымдыққа ие болып, «алтын стандарт» атауы пайда болды. Мысалы, Ресей империясында өндірілген тауарды АҚШ долларының құнымен есептеу үшін, тауар құнын алтынға теңестіріп алу қажет болған. Ресей империясының рублімен сол тауарға қанша алтын алуға болатынын білгеннен кейін, сол алтынға АҚШ-та қанша АҚШ долларын алуға болатынын есептеуге болады. Британ империясы белгілеген бағам бойынша алтынға ресми теңестірілген бірінші валюта бірлігі — фунт стерлинг болды. Кейін оған АҚШ, Еуропа мемлекеттері, Ресей империясы қосылды. 1999 жылдан бастап АҚШ долларының үстемдігі азая бастады, себебі еуро ауқымды экономикада қолданылып, көп ел еуроны ұлттық валюта ретінде қабылдады. Еуро неміс маркасының (DM) негізгі қор валюталарының бірі ретіндегі мәртебесіне ие болды. Содан бері ресми қорда еуровалютаның үлесі артып келеді. Себебі банктер өз қорын әртараптандыруға тырысады, еуроаймақ елдерінің саудасы дамып келеді. Доллармен теңестіргендей, бірқатар елдер валюталарының бағамын еуромен байланыстыра бастады.

5 слайд

6 слайд
Әлемдік ақша Қазіргі кезде әлемдік валюта жүйесі: • елдер арасындағы экономика мәселелері бойынша іс- қимылды реттейді; • түрлі ұлттық валюталары бар мемлекеттер арасында есеп айырысады; • табиғи өндіріс үдерісіне, тауарды тұрақты өткізуге оңтайлы жағдай жасайды; • өзара тиімді іс-қимыл үшін жекелеген қатысушылардың валюта жүйелерін реттейді; • мемлекеттердегі ішкі заңдармен үйлесім тауып, заңды серіктестік орнату мақсатында валюта қатынастарының бірыңғай стандартын әзірлеп, қолдау жасайды.

6 слайд

7 слайд
Валюта айырбастау Әлемдік валюта жүйесі халықаралық сауданы дамытуға мүдделі болғандықтан, кез келген ұлттық валюта сыртқы, ішкі айналымға түсе алатындай, яғни басқа мемлекеттердің валюталарына айырбасталатындай болуы тиіс. Валютаның айырбасталуы валютаның сапасын танытады. Айырбасталу деңгейіне қарай валюта үшке (дәрежеге) бөлінеді:

7 слайд

8 слайд
Валюта айырбастау 1. Еркін айырбасталатын валюта (ЕАВ). Мұндай валюта шетел валюталарына еркін, шектеусіз айырбасталады, яғни ЕАВ-тың ішкі, сыртқы айналымы жеткілікті деңгейде. Еркін айырбасталатын валютаға АҚШ доллары (USD), ағылшын фунт стерлингі (GBP), Швейцария франкі (CHF), т.б. жатады. 2 . Ішінара айырбасталатын валюта (ІАВ). Оған резидентке, бірқатар айырбас операцияларына шектеу қойылған елдердің ұлттық валютасы жатады. Ішінара айырбасталатын валютаға Ресей рублі мен Қазақстан теңгесі жатады. 3. Айырбасталмайтын (жабық) валюта (АВ). Елдің өз ішінде ғана қолданылатын, шетелдік валюталарға айырбасталмайтын ұлттық валюта. Валюта разрядын Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) анықтайды.

8 слайд

9 слайд
Валюта бағамы Валюта бағамы халықаралық экономикалық қатынасқа ерекше әсер етеді. Ақша ел ішінде ғана тауардың құнын көрсетіп, айналымда жүреді. Сонымен қатар сатып алуға жарамдылығы шетел валюталарымен салыстыру арқылы айқындалып, ақшаның сыртқы құны шетел валюталарымен көрсетіледі. Сатып алу қабілетінің паритеті  — тұрлі елдердің ақша бірліктерін тауар мен қызмет жиынтығын сатып алуға қабілеттігі бойынша сәйкестендіру. Ол әлемдік нарықта тауар бір валютада есептелетін болса, барлық елдегі бағасы да бірдей болуы керектігін білдіреді. Алайда әлемдік нарықта тауарлардың бағасы әртүрлі, сол себепті валюталар арасында сәйкестік болуы тиіс. Бұл сәйкестік Кессель формуласымен беріледі. Мысалы, 1 доллар = 1,5 еуро немесе 1 еуро = 0,75 доллар. Яғни 1 долларға да, 1,5 еуроға да бірдей мөлшердегі тауарды сатып алуға болатынын білдіреді. S = Pd/Pf Валюта бағамы  — екі валютаның арақатынасы немесе валютаның басқа валютамен көрсетілген қүны

9 слайд

10 слайд
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу   — несие мекемелеріндегі шоттарға ақша аудару, өзара талаптарды ескере отырып, қолмақол ақшаны пайдаланбай жұзеге асырылатын төлем. Мысалы, сіздің карточкалық шотыңызда 5 000 теңге бар, сіз оларды қолма-қол ақшаға айналдырмай (яғни нақты ақшамен емес, сіздің шотыңыздағы сандармен операция жасай отырып) досыңыздың шотына аудара аласыз. Бұл банктің сізге төлеуге тиісті 5 000 теңгені сіздің талабыңыз бойынша досыңызға беруін білдіреді, яғни енді банк аталған соманы сізге емес, оған төлеуге міндетті.. Бұдан басқа, қолма-қол ақшаны басып шығару қағазға, бояуға, су белгілерін басу технологиясына, оларды басып шығаратын қызметкерлердің, ғимарат нысандарын күзетушілердің жалақысына, басылған банкноттарды банкілерге тасымалдағаны үшін жүргізушілерге және т.б. жұмсалатын шығындармен байланысты.

10 слайд

11 слайд
Кешбэк Кешбэк (ағылш. cashback немесе амер. cash back  — қолма-қол ақшаны қайт ару)  — интернет сауда, банк ісі мен ойын бизнесінде қолданылатын термин, ол клиент тарту, оларға ыңғайлы ету мақсатында бонустық бағдарламаның тұрін көрсетеді. Бөлшек сауда мен интернет саудадағы кешбэк  — айырбастауға/қайтаруға берілген уақыт өткен соң клиентке қайтарылатын, кейінге шегерілген жеңілдік. Банк саласындағы кешбэк  — клиенттің пластикалық карта арқылы сатып алуына мүмкіндік беретін ыңғайлы бағдарлама. Кешбэк көзі сатушының әр сатып алушы үшін интернет-дүкендегі немесе ақылы сайттағы серіктесіне (аффилиатқа) төлейтін комиссиялық төлемнен құралады. Кешбэк сайттардың иелері сатып алушыларға порталындағы тауарлар мен қызметтерді көрсетіп, ынталандырады да комиссиялық төлемін бөліседі

11 слайд

12 слайд
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу Қолма-қол ақ шасыз есеп айырысуда чек қолданылады. ⚫ Чек — чекті пайдаланушы үшін сома көрсетілген кәдімгі қағаз. ⚫ Чек беруші — банк те ақшасы бар, оны еркін пайдалана алу құқы бар адам. ⚫ Чекті пайдаланушы — чек алған адам, ондағы соманы чек берушінің ақшасы сақталған банк төлейді. ⚫ Есептік чек — чек берушінің банкке өз есебіндегі ақшаны чекті пайдаланушының есебіне аударуға қатысты талабы көрсетілген құжат

12 слайд

13 слайд
1 - тапсырма Қағаз ақша мен электрондық ақшаның қандай ұқсастық, айыр ма шылықтары бар? «Электрондық ақша» толыққанды валютаға жата ма? Әлде ол қаржы суррогаты ма? Жауаптарыңызды негіздеңіздер. 2 - тапсырма Валютаны алтын емес, басқа валютамен, мысалы, АҚШ долларымен есептеудің артықшылықтары мен кемшіліктері туралы айтып беріңіз. Мұнда қандай қиындықтар кездесуі мүмкін? Қосымша доллар шығару, купюраның құнсыздануы жергілікті валюта алтынмен емес, АҚШ долларымен есептелетін елдерге қалай әсер етеді?

13 слайд

14 слайд
3 - тапсырма Төмендегі суретке қарап, ақшаның қоғамдағы орны туралы ойыңызды ортаға салыңыз. Әр тармаққа мысал келтіріңіз

14 слайд

15 слайд
Шабыттандыру сәті ДжекМа

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд

17 слайд

18 слайд

18 слайд

19 слайд

19 слайд

20 слайд

20 слайд

21 слайд

21 слайд

22 слайд

22 слайд

23 слайд

23 слайд

24 слайд

24 слайд

25 слайд
Пластик ақшалар Әлемнің кейбір елдері қағаз ақшадан гөрі пластик ақшаларды артық деп санайды. Бұл ақшалар сенімді және сапалы болып келеді. Мысалы, Канада елі пластик ақшалардан пайдаланады.

25 слайд

26 слайд
Геометриялық фигуралар пішініндегі ақшалар Сомалида тегіс төртбұрышты ақшаларға сенбейді екен. Сол үшін олардың ақшасы үшбұрышты, шеңбер, куб тәрізді болып келеді.

26 слайд

27 слайд
Оман Риалы (Oman Rial) OMR 1 OMR= 2.6 USD 1 OMR= 1 006.86 KZT Оман – Араб түбегінде орналасқан ел. Стратегиялық орналасуы арқасында оның дамыған экономикасы мен өмір сүру деңгейі жоғары.

27 слайд

28 слайд
Кувейт динары (Kuwaiti Dinar) KWD 1 KWD = 3.29 USD 1 KWD = 1274.53 KZT Кувейт – үлкен байлығы бар шағын ел. Кувейт әлемге мұнай өнімдерінің елеулі бөлігін экспорттайтындықтан, оны валютасы да құнды болып отыр.

28 слайд

29 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

29 слайд

30 слайд

30 слайд