Дүниежүзінің саяси картасы

1 слайд
Дүниежүзінің саяси картасы

1 слайд

2 слайд
 Саяси картаның қалыптасу кезеңдерін білу.  Әр түрлі кезең карталарын салыстырып, саяси картадағы сандық және сапалық өзгерістерді салыстыра алу. Оқу мақсаты

2 слайд

3 слайд
Дүниежүзінің саяси картасы ДЕГЕНДІ қалай түсінеміз?  Дүние жүзінің саяси картасы  -  Жер шарының мемлекет шекаралары, астаналары, ірі қалалары мен жол қатынастары көрсетілген географиялық картасы.

3 слайд

4 слайд
 Саяси карта дегеніміз не?  Саяси картада өзгерістер болама ?  Қандай ежелгі мемлекеттерді білесіңдер ?«Ой шақыру»

4 слайд

5 слайд
С А Н Д Ы Қ Жаңадан ашылған жерлерді қосып алу (бұрынғы кезде) Қоғамдық -экономикалық формациялардың тарихи ауысуы С А П А Л Ы Қ Соғыстардың нәтижесінде қосып алынған не айрылған аумақтар Елдің саяси егемендік алуы Мемлекеттердің бірігулері не ыдырауы Мемлекеттік құрылыстың жаңа нысандарын енгізу Елдердің құрлық бөліктерін өз ықтиярымен беруі не айырбастауы Мемлекет аралық саяси одақтар мен ұйымдардың құрылуы Теңізден алынған құрлықтар (аумақ қосу) Планетада «ыстық нүктелердің» - мемлекетаралық жанжалды жағдайлардың пайда болуы мен жоғалуы Дүние жүзінің саяси картасындағы өзгерістер

5 слайд

6 слайд
Саяси карта қалыптасу кезеңдері.р/с Кезеңдері Уақыты Қоғамдағы өзгерістер Нәтижесі 1. Ежелгі Б.з. V ғ. дейін Алғашқы қауымдық құрылыстың соңы мен құл иеленуші дәуір Алғашқы мемлекеттер құрылды немесе ыдырады: Египет,Ежелгі Қытай,Парсы патшалығы, Финикия, Ассирия, Ежелгі Грекия,Рим империясы 2. Орта ғасырлық V -Х V ғғ. Феодализм дәуір ("Ескі тәртіп" ) Византия, Араб халфаты, Киев Русі, Шыңғыс хан, Осман империясы, Англия мен Франция т.б. болды 3. Жаңа кезең ХV ғ.соңы ХХғ.басы Капитализм дәуірі Ұлы географиялық ашулар, отаршылдық, құлдар саудасы, Ірі державалар арасында әскери - саяси топтар құру, жерді бөлісу, аймақтық қақтығыстар нәтижесінде Бірінші дүниежүзілік соғыс пайда болды. 4. Қазіргі кезең ХХ ғ.басы мен бүгінгі кезге дейін Кей елдерде социализм дәуірі құрылып, қайтадан ыдырап, нарықтық қатынас орнауда ХХ ғ. басында тәуелсіз елдер -55 болса, екінші дүние жүзілік соғыстан кейін -81, 1950 жылы - 92, 1990 ж. -171 , қазіргі кезде оның саны -200 -ден аса; оның 194 -і БҰҰ -на мүше елдер (* 2006 ж. б/ша.)

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд
Саяси картаның өзгеруіне әсер ететін факторлар : Әртүрлі деңгейдегі соғыстар Елдің тәуелсіздігінен айырылуы, шекарасы мен аумағының өзгеруі Жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасуы Ел аты мен астана атауының өзгеруі Мемлекеттердің ыдырауы мен бірігуі Елдің мемлекеттік құрылымы мен басқару жүйесінің өзгеруі Елдер арасындағы халықаралық келісімдер Ел астанасының басқа қалаға көшірілуі

8 слайд

9 слайд
Саяси картаның мазмұны  Дүние жүзінің саяси картасында елдің әлемдегі орны, саяси – әкімшілік құрылымы бейнеледі. Сонымен қатар саяси картада басты саяси – географиялық өзгерістер : жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы, елдердің саяси мәртебесінің ауысуы, шекаралары мен аумағының, ел атауы мен астанасының өзгеруі және т.б. көрініс табады. Дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді географияның саяси география деп аталатын саласы зерттейді. Мұның негізінде дүние жүзі елдерінің мемлекеттік құрылымы мен басқару үлгілерінің таралу заңдылықтарына, мемлекеттер арасындағы өзара қарым – қатынастарға, сондай – ақ мемлекеттік шекараларды анықтау мен халықтың қоныстануына байланысты болатын аумақтық қақтығыстарға қатысты күрделі мәселелер жатыр. Дүние жүзінің саяси картасы тарихи кезеңдерде ұдайы өзгеріске түсуде. Оған әрі түрлі факторлар ықпал етеді. Жер шарының бетінің жер ауданы 510,2 млн км кв.

9 слайд

10 слайд
Саяси картаның қалыптасу кезеңдері Дүние жүзінің қазіргі заманғы саяси картасының қалыптасуына қатысты оқиғаларды шартты түрде Жаңа ( XVII ғасырдан Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін) және Ең жаңа кезең (Бірінші дүниежүзілік соғыстан бүгінгі күнге дейін) деп аталатын екі дәуірге топтастырады. Еуропалық отарлау кезеңі Жаңа Дүние мен Ескі Дүниенің көптеген аумақтарын қамтыды. Еупадағы жетекші мемлекеттердің жаңа жерлерді бөлісуі және ықпал ету аумақтарын экономикалық, саяси жағынан басқару сипаты дүние жүзінің саяси картасының едәуір өзгеріске түсінуі алып келді. Осы өзгерістерге сәйкес, мемлекет құрылымы мен оны басқарудың жаңа формалары пайда болды. Біраз уақыт аса ірі отар иеленуші мемлекетттер - метрополиялар (грекше metropolis – қала) болып есептеліп келген Испания мен Португалияның қатарына кейіннен Ұлыбритания, Франция, Нидерланд, Германия келіп қосылды. Осылайша Америкада, Африка мен Азияда отарлық аумақтар пайда болды. Мысалы, XX ғасырдың басына қарай отарлық иеліктер Африка жерінің 90% - ын, Азия аумағының 56% - ынан астамын, Америка жерінің 27% - ын алып жатты. XIX ғасырдың басында Латын Америкасында бсталған ұлт – азаттық қозғалыс нәтижесінде Эквадор (1809 ж.), Колумбия (1810 ж.), Венесуэла, Парагвай (1811 ж.), Аргентина (1816 ж.), және т.б. жаңа тәуелсіз мемлекеттер қалыптасты. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында дүние жүзіндегі жетекші метрополиялар арасында ықпал ету аймақтары үшін күрес шиеленісе түсті. Соның салдарынан әлемді Бірінші дүниежүзілік соғыстың өрті шарпыды.

10 слайд

11 слайд
Бірінші дүниежүзілік соғыстан соң болған ірі оқиғалар қатарына 1917 жылғы Қазан революциясы нәтижесінде Ресейде мемлекеттік құрылым мен басқару жүйесінің түбегейлі өзгеруі, Аустрия – Венгрия монархиясы мен Осман империясының ыдырауы, Германияда монархияның құлатылуы және үкімет басына фашистердің келуі, Еуропада мемлекеттік шекаралардың өзгеруі жатады. Дүние жүзінің саяси картасында КСРО, Чехословакия, Ирландия, Исландия, Ватикан сияқты жаңа мемлекеттер пайда болып, Финляндия, Польша, Балтық бойы елдері тәуелсіздігін жариялады. Бұл кезеңде Африкада тәуелсіз мемлекттер қатары (Египет, Эфиопия, Либерия, ОАР) санаулы ғана болды. Дүние жүзінің қазіргі заманғы саяси картасының қалыптасуында Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңы мен одан соң болған маңызды өзгерістер, XX ғасырдың 50 – 60 - жылдарындағы отарлық жүйенің күйреуі, 80 – 90 жылдарындағы социалистік жүйенің ыдырауына байланысты оқиғалар айрықша рөл атқарды.

11 слайд

12 слайд
Дүние жүзі бойынша отар иеленуші елдер 1.Испания 2.Португалия 3.Ұлыбритания 4.Франция 5.Нидерланды 6.Германия

12 слайд

13 слайд
1939 – 1940 жылдары Балтық бойы елдері мен көршілес аумақтарды қосып алу есебінен КСРО аумағы кеңейе түсті. Екінші дүниежүзілік соғыс барысында Польша, Югославия, Грекия аумақтары бөліске түсіп, Германия Еуропаның көптеген елдерін басып алды. Соғыста жеңіліске ұшыраған Германияның, сондай – ақ Италияның, Югослаияның Польша мен КСРО – ның мемлекеттік шекаралары өзгеріп, саяси картада Югославия Федеративтік Республикалар Одағы (ЮФРО), ГФР мен ГДР мемлекеттері пайда болды. Румыния, Болгария, Венгрия, Финляндияның соғысқа дейінгі шекаралары қалпына келтірілді. Шығыс Еуропада пайда болған социалистік мемлекеттер біртұтас блокқа бірікті. Еуропада осы жылдары басталған шекараларды қалпына келтіру жұмысы қазірге дейін жалғасын табуда. Дүние жүзінің саяси картасының обьектілері. Дүние жүзінің қазіргі саяси картасының обьектілері қатарына мемлекеттік мәртебесі жарияланған және жарияланбаған 267 ел мен аумақ жатады. Оларды басты екі топқа : 1) мемлекет мәртебесі жарияланған, халықаралық деңгейде танылған тәуелсіз мемлекеттер ; 2) дербес басқару мәртебесіне ие болмаған тәуелді аумақтар деп екіге бөледі. Олар бір – бірінен жерінің ауданы, халық саны, әлеуметтік – экономикалық даму деңгейіне қарай айырмашылық жасайды.

13 слайд

14 слайд
Дүние жүзі бойынша отарлық  аумақтар. 1.Америка-20 ғасырдың басында 27 % 2.Азия-56% 3.Африка-90% отарланды.

14 слайд

15 слайд
Дүние жүзі бойынша отар иеленуші немесе метрополия елдерді атаңдар?

15 слайд

16 слайд
Н а з а р л а р ы ң ы з ғ а р а х м е т !

16 слайд