Электромагниттік индукция

1 слайд
Электромагнетизм ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ИНДУКЦИЯ Оқытушы: Нугманова Ж.К

1 слайд

2 слайд
Жалпы мақсаттар: Физиканың ең негізгі қағидаларының бірі ЭМИ (Электромагниттік индукция заңы) тұжырымдамасын игеру; Индукциялық токты және магнит өрісіндегі қозғалыстағы өткізгіштегі ЭҚК(Электр қозғаушы күші) анықтау жолдарын үйрету; ЭМИ өмірдегі құбылыстармен байланыстыру. Негізгі мақсаттар: Студентті өз бетімен ізденуге бағыттау; Тәрбиелілігі:  студенттерді әділдікке, еңбекқорлыққа, жауапкершілікке, белсенділікке тәрбиелеу.

2 слайд

3 слайд
Ссылкамен кіріп видео Ссылкамен кіріп видео сабақты қараңдар!!!сабақты қараңдар!!! https://www.youtube.com/watch?https://www.youtube.com/watch? v=fkZW9HIFUcEv=fkZW9HIFUcE

3 слайд

4 слайд
ФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ ► Егер гальванометрмен Егер гальванометрмен жалғанған соленоидқа жалғанған соленоидқа тұрақты магнит жіберсе, тұрақты магнит жіберсе, онда магнит қозғалған онда магнит қозғалған жағдайда гальванометр жағдайда гальванометр бағдаршасы ауытқиды. бағдаршасы ауытқиды. ► Ал магнит тоқтаса, онда Ал магнит тоқтаса, онда гальванометр бағдаршасы гальванометр бағдаршасы нөлдік қалыпқа келеді. нөлдік қалыпқа келеді.

4 слайд

5 слайд
ФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ ФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ ► Сол сияқты тыныштықта Сол сияқты тыныштықта тұрған магнитке тұрған магнитке соленоидты алып немесе соленоидты алып немесе салатын болсақ салатын болсақ алдынғыдағыдай процесс алдынғыдағыдай процесс жүреді.жүреді. ► Мұндай тәжірибелер Мұндай тәжірибелер индукциялық токтың индукциялық токтың соленоидта пайда болуы соленоидта пайда болуы бір-біріне қатысты бір-біріне қатысты қозғалуына байланысты қозғалуына байланысты екенін көрсетеді.екенін көрсетеді.

5 слайд

6 слайд
ФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІФАРАДЕЙ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ ► Катушканы соленоидқа Катушканы соленоидқа кіргізіп, қозғалмайтын кіргізіп, қозғалмайтын етіп бекітеміз. Соленоидта етіп бекітеміз. Соленоидта ток жоқ деп аламыз. ток жоқ деп аламыз. Катушканы токқа қосып, Катушканы токқа қосып, ажыратсақ соленоидта ажыратсақ соленоидта индукциялық ток пайда индукциялық ток пайда болады. Мұндай жағдай болады. Мұндай жағдай резисторда кедергі резисторда кедергі арқылы катушкадағы арқылы катушкадағы токты азайтып, токты азайтып, күшейткенде де күшейткенде де байқалады.байқалады. Бұл тәжірибеден соленоидта индукциялық Бұл тәжірибеден соленоидта индукциялық токтың пайда болуы магниттің өргерісінде токтың пайда болуы магниттің өргерісінде пайда болады екені анық байқалады.пайда болады екені анық байқалады.

6 слайд

7 слайд
► Сіз ең бірінші болып денелер бір-біріне әсері қашықтықта, қоршаған ортадағы белгілі бір процестер арқылы болатынын білдіңіз. Бұл идеяға міндетті түрде сену керек… Менің ойымша сіз күштік сызықтар түрлі бөгетте, өрді айналып өтетінін, өткізгіште кернеудің өзгерісін қуатынын кристалдардағы бағыттарда бөгеп өтетінін айқын білесіз, айқын көріп тұрсыз. ► Дж. Максвелдің М. Фарадейге хатынан

7 слайд

8 слайд
Қозғалыстағы өткізгіштердегі электромагниттік индукция құбылысы

8 слайд

9 слайд
Ленц ережесі Тұйық өткізетін контурда магнит ағынынан индукциялық ток пайда болады және оның магнит өрісінің бағыты сыртқы магнит ағынына қарама- қарсы әсер етеді.

9 слайд

10 слайд
Фарадей заңы Тұйық контурдағы индукцияның ЭҚК магнит ағынының осы контурдағы жүру жылдамдығына қарама-қарсы таңбамен сипатталады.

10 слайд

11 слайд
Магнит өрісіндегі шеңбердің (рамканың) айналуы ► Егер магнит өрісіндегі шеңберге электр тогын жіберсек, онда оған айналу моменті әсер етеді және шеңбер айналады. Электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіретін электроқозғалтқыштың жұмыс істеу қағидасы осыған негізделген.

11 слайд

12 слайд
Контурдың индуктивтілігі Контурдағы магнит ағыны контурдың ток күшіне тура пропорционал : Ф = LI . Пропорционалдық коэфициент L ток күші I в контурдағы магнит ағыны Ф , осы ток арқылы туатын, индуктивтілік деп аталады. Индуктивтілік өткізгіштің ауданына, формасына, ортаның магниттік қасиетіне байланысты. Индуктивтіліктің өлшем бірлігі СИ жүйесінде генри (Гн): 1 Гн = 1 Вб/1 А . .

12 слайд

13 слайд
Соленоид индуктивтілігі индуктивтілігі ► Соленоидтың барлық орамындағы толық магнит ағыны:

13 слайд

14 слайд
Өздік индукция Өздік индукция Өткізгіште ток күшінің өзгерісі нәтижесінде индукцияның ЭҚК пайда болуы өздік индукция деп аталады.

14 слайд

15 слайд
Өзара индукция ► Бірінші контурда ток Бірінші контурда ток күшінің өзгеруіне күшінің өзгеруіне байланысты екінші байланысты екінші контурда ЭҚК пайда контурда ЭҚК пайда болса, мұндай болса, мұндай құбылысты өзара құбылысты өзара индукция деп атайды.индукция деп атайды. ► LL 1212 = L = L 1212 – – контурлардың контурлардың өзара индуктивтілігіөзара индуктивтілігі

15 слайд

16 слайд
Трансформаторлар Трансформатор арқылы кернеуді k есе күшейтсек, өткізгіште ток күші сонша есе азаяды. Сонымен қатар Джоуль жылуы k 2 есе кішірейеді.

16 слайд

17 слайд
Ажыратқан және қосқан Ажыратқан және қосқан кездегі токтаркездегі токтар ► Контурдағы күш өзгерген кезде Контурдағы күш өзгерген кезде өздік индукция ЭҚК пайда болады. өздік индукция ЭҚК пайда болады. Сонымен мұнда индукциялық ток Сонымен мұнда индукциялық ток пайда болады және пайда болады және өздік өздік индукция экстратоктары индукция экстратоктары деп деп аталады.аталады.

17 слайд

18 слайд
Ажыратқандағы токтар

18 слайд

19 слайд
Контурда пайда болатын индукцияның Контурда пайда болатын индукцияның ЭҚК-і контурда тесіп өтетін магнит ағыны ЭҚК-і контурда тесіп өтетін магнит ағыны өзгерісіне тура пропорционал: өзгерісіне тура пропорционал:

19 слайд

20 слайд
Релаксация уақыты Релаксация уақыты Релаксация уақыты  арқасында ток арқасында ток күші күші ее есе азаяды: есе азаяды:

20 слайд

21 слайд
Индуктивтілігі бар кедергіні Индуктивтілігі бар кедергіні көбейткен жағдайда (көбейткен жағдайда ( R R >> >> RR 00 ), ), токқа қосылған ЭҚК-нен өздік токқа қосылған ЭҚК-нен өздік индукция ЭҚК-інің шамасы асып индукция ЭҚК-інің шамасы асып кетуі мүмкін. Сондықтан мұндай кетуі мүмкін. Сондықтан мұндай контурды тез ажыратуға балмайды, контурды тез ажыратуға балмайды, өйткені изоляция істен шығуы өйткені изоляция істен шығуы мүмкін. мүмкін.

21 слайд

22 слайд
Ажыратқандағы токтар

22 слайд

23 слайд
Магнит өрісінің энергиясы Магнит өрісі энергия тасымалдаушы Магнит өрісі энергия тасымалдаушы болып табылады. Сондықтан магнит болып табылады. Сондықтан магнит өрісінің энергиясы жұмысқа тең: өрісінің энергиясы жұмысқа тең:

23 слайд

24 слайд
Магнит өрісінің көлемдік тығыздығы ► Берілген теңдік біртекті және біртексіз өріске және ортаның В мен Н тәуелділігі сызықты, яғни парамагнетиктер мен диамагнетиктер үшін арналған. Көлемнің бірлік ауданына сәйкес келетін энергиямен анықталатын шаманы энергияның көлемнің тығыздығы деп атайды.

24 слайд