#1 слайд

1 слайд

#2 слайд
ЭВОЛЮЦИЯ ҰҒЫМЫЭВОЛЮЦИЯ ҰҒЫМЫ •"Эволюция""Эволюция"  деген сөз латынша  деген сөз латынша "evolutio""evolutio" —  — "тарихи даму, өзгеру, өрлеу" деген мағынаны "тарихи даму, өзгеру, өрлеу" деген мағынаны білдіреді. Қазіргі кезде эволюция терминін білдіреді. Қазіргі кезде эволюция терминін көптеген ғылым салаларында көптеген ғылым салаларында геология, география, астрономия, т.б. кеңінен геология, география, астрономия, т.б. кеңінен қолданады. Эволюция ұғымы — уақыттың қолданады. Эволюция ұғымы — уақыттың өтуіне байланысты дамудың бастапқы өтуіне байланысты дамудың бастапқы қалпынан бірте-бірте күрделене түсуі деген қалпынан бірте-бірте күрделене түсуі деген ойды білдіреді.ойды білдіреді.

2 слайд

#3 слайд
Эволюция ілімінің негізін салған көрнекті Эволюция ілімінің негізін салған көрнекті ғалымдарғалымдар

3 слайд

#4 слайд
 Эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін Эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын сатыларында байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым деңгейі – мутациялық өзгерістер болып есептелінеді. Табиғи деңгейі – мутациялық өзгерістер болып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады. процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады.

4 слайд

#5 слайд
Эволюция ұғымы,оның бағыттары. . Биологиялық эволюцияның мынадай бірнеше анықтамалары бар: 1. Тірі ағзалардың тарихи дамуының қайталанбайтын үдерісі. 2. Биологиялық жүйелердін; біртіндеп, азды- көпті бағытта жоғары сатыға көтерілу үдерісі. 3. Тірі ағзалардың қарапайым формадан күрделірек (жетілген) формаға баяу өзгерген үдерісі. 4. Тірі зерзаттардын, ұзақ мерзімінде жоғары сатыға көтерілуі

5 слайд

#6 слайд
Жан-Батист ЛамаркЖан-Батист Ламарк (1744-1829) (1744-1829) Органикалық дүниенің эволюциясы туралы алғашқы ілім ХІХ Органикалық дүниенің эволюциясы туралы алғашқы ілім ХІХ ғасырдың басында жарық көрді.Оның негізін қалаушы ғасырдың басында жарық көрді.Оның негізін қалаушы Ж.Б.Ламарк.Оның айтуынша,тірі организмдердің қарапайым Ж.Б.Ламарк.Оның айтуынша,тірі организмдердің қарапайым құрылыстан күрделігіне қарай жоғарылауы тарихи дамудың құрылыстан күрделігіне қарай жоғарылауы тарихи дамудың нәтижесі болып табылады.нәтижесі болып табылады.

6 слайд

#7 слайд
Ламарк;”Жоғары сатыдағы жануарлардың кейбір мүшелері Ламарк;”Жоғары сатыдағы жануарлардың кейбір мүшелері жұмыс істеп,жаттыға келе дамып жетіледі,ал басқалары жұмыс істеп,жаттыға келе дамып жетіледі,ал басқалары жаттықпай,керсінше біртіндеп жойылады”,-деді.Бұған мына жаттықпай,керсінше біртіндеп жойылады”,-деді.Бұған мына мысалды келтіруге болады:”Шөбі жоқ,құрғақ далалы жерлерде мысалды келтіруге болады:”Шөбі жоқ,құрғақ далалы жерлерде мекендейтін жираф үнемі мойнын созып,ағаш жапырақтарын мекендейтін жираф үнемі мойнын созып,ағаш жапырақтарын үзіп жеп қоректенеді.Осылай биіктегі жапырақтарға ұмтылып үзіп жеп қоректенеді.Осылай биіктегі жапырақтарға ұмтылып дағдыланғандықтан,біртіндеп олардың алдыңғы аяқтары мен дағдыланғандықтан,біртіндеп олардың алдыңғы аяқтары мен мойны ұзарған”, деген. мойны ұзарған”, деген.

7 слайд

#8 слайд
Чарлз ДарвинЧарлз Дарвин (1809-1882)(1809-1882)  Чарльз Роберт Дарвин - әйгілі ағылшын ғалымы , Чарльз Роберт Дарвин - әйгілі ағылшын ғалымы , натуралист , биологиялық эволюцияның негізін натуралист , биологиялық эволюцияның негізін салушы . Эволюциялық өзгерістердің механизмін салушы . Эволюциялық өзгерістердің механизмін енгізуді алғаш ұсынған ғалым . Ч.Дарвин Санк - енгізуді алғаш ұсынған ғалым . Ч.Дарвин Санк - Петербургтің ғылыми академиясының шетелдік Петербургтің ғылыми академиясының шетелдік мүше-кореспонденті еді.  мүше-кореспонденті еді. 

8 слайд

#9 слайд
Дарвин ілімінің қалыптасуында түрлі ғылым салаларындағы зерттеу нәтижелері де үлкен рөл атқарды.Салыстыр малы морфологиялық және анатомиялық мәліметтер:”Бір типке жататын жануарлардың дене құрылысы мен жалпы көрнісі ұқсас, ендеше олардың ата-тегі бір”,- деп көрсетті.

9 слайд

#10 слайд
Карл ЛиннейКарл Линней (1707-1778)(1707-1778) Швед жаратылыс зерттеушісі Карл Линнейді (1707-1778) Швед жаратылыс зерттеушісі Карл Линнейді (1707-1778) эволюционистердің маңызды әуелгері) деуге болады. Оның эволюционистердің маңызды әуелгері) деуге болады. Оның «Табиғат жүйесі» еңбегі 1735 жылы жарыққа шығьп, «Табиғат жүйесі» еңбегі 1735 жылы жарыққа шығьп, К. Линнейді дүниежүзілік даңққа бөледі. Онда өсімдіктер мен К. Линнейді дүниежүзілік даңққа бөледі. Онда өсімдіктер мен жануарлар ағзаларын жіктеудід негізгі қағидалары жануарлар ағзаларын жіктеудід негізгі қағидалары сипатталды, сондай-ақ оларды жарыса бағынған жүйелік сипатталды, сондай-ақ оларды жарыса бағынған жүйелік санаттарға: класс, отряд, туыс және түрлерге бөлді. Осы санаттарға: класс, отряд, туыс және түрлерге бөлді. Осы проблемаға арналған тағы бір еңбегі: «Ботаника проблемаға арналған тағы бір еңбегі: «Ботаника философиясы» кейінірек жарық көрді. философиясы» кейінірек жарық көрді.

10 слайд

#11 слайд
Ж.Бюффон өзінің Ж.Бюффон өзінің “Табиғи тарих” “Табиғи тарих” атты еңбегінде атты еңбегінде “Бейорганикалық “Бейорганикалық заттардан,алдымезаттардан,алдыме н,өсімдіктер,одан н,өсімдіктер,одан кейін жануарлар кейін жануарлар мен адамдар мен адамдар пайда болды”,-пайда болды”,- деп, түрдің деп, түрдің өзгергіштігін өзгергіштігін қуаттады.қуаттады.

11 слайд

#12 слайд
А.И.Герцен:”Құры лысы мен тіршілік әрекеттері ұқсас организмдер арасында міндетті түрде туыстық байланыс бар,сондықтан олардың шығу тегі де бір”,-деп жазды.

12 слайд

#13 слайд
Органикалық дүниенің эволюциясы туралы осындай дұрыс ой-пікірлер айтылғанымен,түрлердің өзгеруі мен түр түзілуінің себептерін ешкім анықтап, ашып көрсете алмады.

13 слайд

#14 слайд
Эволюция Тірі ағзалардың тарихи дамуынның қайталанбайтын үдерісі.

14 слайд

#15 слайд
1677 жылы эволюция терминін1677 жылы эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды. алғаш М.Хейл қолданды. Кейін щвейдцарлық ғалым Кейін щвейдцарлық ғалым Ш.Бонне өз еңбектерінде Ш.Бонне өз еңбектерінде пайдаланды . пайдаланды .

15 слайд

#16 слайд
Карл Линней – эволюционист тердің әуегері. Оның ”Табиғат жүйесі” еңбегі 1735ж жарыққа шықты.

16 слайд

#17 слайд
Жан Батист Ламарк – Линнейлік жүйені жетілдіруші . Алғаш барлық жануарларды омыртқалы және омыртқасыз дарға бөлді.

17 слайд

#18 слайд
Чарльз Дарвин Чарльз Дарвин - - Табиғи сұрыптау Табиғи сұрыптау - - тіршілік үшін күресте тіршілік үшін күресте күштілердің жеңуін күштілердің жеңуін қамтитын қамтитын эволюцияның жүзеге эволюцияның жүзеге асырылуы үрдісіасырылуы үрдісі. . Оның  Оның  ««Түрлердің Түрлердің шығу тегі туралышығу тегі туралы» » еңбегі 1859ж жарыққа еңбегі 1859ж жарыққа шықтышықты

18 слайд

#19 слайд
Биологиялық алға басу (прогресс) Биологиялық алға басу (прогресс) дегеніміз - дарақтар дегеніміз - дарақтар санының,санының, ж жүүйеленген сан йеленген сан алуандылыалуандылығғын (едәуір усақ ын (едәуір усақ жүйеленген топтар санының) артуы жүйеленген топтар санының) артуы және аймақтың кеңеюі және аймақтың кеңеюі .. Биологиялық кері кету (регресс) Биологиялық кері кету (регресс) - - дарақтар саны мен олардың дарақтар саны мен олардың жуйеленген топтары санының кемуі жуйеленген топтары санының кемуі және аймақтың тарылуы.және аймақтың тарылуы.  

19 слайд

#20 слайд
Табиғи Сұрыптау Қоршаған ортаға жақсы Қоршаған ортаға жақсы бейімделген дарақтар тірі қалады .бейімделген дарақтар тірі қалады . Өсімдіктер мен жануарлардың жаңа Өсімдіктер мен жануарлардың жаңа түрлері пайда болады . түрлері пайда болады . Өзгергіштігі тұқым қуалайды . Өзгергіштігі тұқым қуалайды . Тіршілікке бейімділік дәрежесі Тіршілікке бейімділік дәрежесі жоғары болады.жоғары болады.

20 слайд

#21 слайд
Қолдан сұрыптау Адамның араласуы арқылыАдамның араласуы арқылы болады .болады . Адамға қажетті белгісі бар дарақтар Адамға қажетті белгісі бар дарақтар тірі қалады . тірі қалады . Тіршілікке бейімділік дәрежесі төмен.Тіршілікке бейімділік дәрежесі төмен. Жағымсыз белгісі бар бірде-бір дарақ Жағымсыз белгісі бар бірде-бір дарақ көбеюге рұқсат етілмейді.көбеюге рұқсат етілмейді. Өсімдіктердің іріктемесі , Өсімдіктердің іріктемесі , жануарлардың қолтұқымы түзіледі .жануарлардың қолтұқымы түзіледі .

21 слайд

#22 слайд
Популяциядағы табиғи сұрыпталудың формалары

22 слайд

#23 слайд
Қолдан және табиғи сұрыпталу Қолдан сұрыптау және табиғи сұрыпталу. Табиғи сұрыпталу табиғи популяцияларға тән үдеріс. Қолдан сұрыптауды адам өз мүддесі үшін жүргізеді. Ч. Дарвин теориясының пайда болуына тарихи алдын ала жағдайлардың бірі XIX ғасырдың басы мен ортасында Англиядағы өнеркөсіптік төңкеріс болды. Сол кезде ауыл шаруашылық өндіріс тұңғыш рыноктың талабына тез және тиімді жауап қайтаруға үйренді. Үй хайуанаттарының жаңа қолтұқымдары және өсімдіктер жаңа іріктемелері көптеп шығарылды. Сонымен бірге өндірушілер бір маусымда қалаған белгілері бар жануарларды немесе өсімдіктерді шығаруға қол жеткізді. Бұдан соң гүлдердің ғажап түсі мен пішіндері сәнге айнала салысымен қалаған белгілері бар толып жатқан өсімдіктер көрмелерден орын алды. Жылма-жыл орасан қосымша салмак беретін ірі қаралардың бірегей қолтұқымдары (қолда бағылған кездегі ересек дарақтың салмағы 600-1000 келіге дейін жеткен) шығарылды

23 слайд

#24 слайд
Табиғи сұрыпталудың жүруінің алғышарттары : -Популяция құрамындағы даралардың генетикалық әртүрлілігі, -Ұрпақ санының көп болуы, - Тіршілік үшін күрестің жүруі.

24 слайд

#25 слайд
Табиғи сұрыпталудың формалары. Қозғаушы сұрыпталу, Тұрақтандырушы

25 слайд

#26 слайд
Қозғаушы сұрыпталу Қозғаушы сұрыпталу - бағыттауышы сұрыпталу, тек ғана бір бағыттағы өзгергіштікке бейім табиғи сұрыпталудың бір түрі. Қозғаушы сұрыпталу арқылы популяцияның генофоды толығымен келешек ұрпақтарының дивергенциясыз өзгереді. Түрдің осындай эволюциясын Дж. Симпсон, (1944) филетикалық эволюция деп атады. Қозғаушы сұрыпталу нәтижесінде популяцияның генофондында фенотиптің бір бағытына өзгергіштік болатын мутациялар жинақталады және таралады

26 слайд

#27 слайд
Қозғаушы сұрыпталу

27 слайд

#28 слайд
Тұрақтандырушы сұрыпталу Тұрақтандырушы сұрыпталу- белгілердің көрінісі қалыпты шамадан ауытқыған дараларға қарсы бағытталып, орташа дәрежедегі белгілері бар даралардың пайдасына жүретін әрекет. Тұрақтандырушы сұрыпталу түсінігін орыс ғылымы И.Шмальгаузен ғылымға енгізіп, оны талдап тұжырымдаған.

28 слайд

#29 слайд
Иван Фёдорович Шмальгаузен 1849 жылы Санкт-Петербург қаласындағы ғылыми академияның библиотекашысының отбасында дүниеге келген. 1867 жылы-ші Ларинский гимназиясың бітірді, ал 1871 жылы Санкт - Петербург университетінің физика-Математика факультетіне түседі. Университетте А. Н. Бекетовтен көп білім алады. Сол жақта Алтын медальмен марапатталады. 1874 жылы «Өсімдік» жайлы магистратуралық дисертацияны қорғайды. 1877 жылы «Өсімдіктердің дамуы» туралы докторлық дисертация қорғайды

29 слайд