Ғылыми жоба:Есімдер сыры 4 В сыныбы.Орындаған:Нурланов Агиль

1 слайд
ЕСІМДЕР СЫРЫ

1 слайд

2 слайд
НУРЛАНОВ АГИЛЬ АДИЛОВИЧ № 1 ОЖББМ 4 В СЫНЫП ОҚУШЫСЫ ЖЕТЕКШІМ: КАДРГАЛИЕВА ЭЛЬМИРА РАМАЗАНҚЫЗЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП МҰҒАЛІМІ

2 слайд

3 слайд
ЗЕРТТЕУ МАҚСАТЫ Бүгінгі күні балаларға қойылған есімдердің сырын анықтау Сауалнамалар арқылы өз сыныбымның оқушыларының есімдерінің сырын білуЕсімдер ұғымына талдау жасау

3 слайд

4 слайд
ЗЕРТТЕУДІҢ БАСТЫ КЕЗЕҢДЕРІ : БАҚЫЛАУ , ЗЕРТТЕУ , САУАЛНАМАЛАР ЖҮРГІЗУ ҚОРЫТЫНДЫ ЖАСАУ ;АТАЛМЫШ МӘСЕЛЕ БОЙЫНША МАТЕРИАЛДАРМЕН ТАНЫСУ ;

4 слайд

5 слайд
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ : ЕСІМІНІҢ СЫРЫН БІЛУ АРҚЫЛЫ ӨЗІН – ӨЗІ ТАНУҒА ЖОЛ АШУ

5 слайд

6 слайд
Бұл тақырыпқа қызығушылығым өз сыныптастарымның есімдері , сынып жетекшімнің есімі және де өзімнің есімім өзгелерден ерекше екенін білгеннен бастап туды . – Адам есімі келешек тағдырына қаншалықты ықпал етеді ?– Неге басқа қыздардың немесе ұлдардың , мысалы екі Айлина , екі Гүлназ , екі Диас есімдері бірдей , ал менікі өзгеше ? – Бала дүниеге келгенде туыстары оған атты қалай таңдайды ? Қазақтың салты бойынша , жас нәресте туған кезде ата – анасы ең сыйлы , қатты құрмет тұтатын адамына өз сәбиінің есімін қойғызады . « Балаға қандай ат қойылса , оның болашақ тағдыры соған байланысты болады », – деген наным – сенім бар . – Аттас адамдардың көбісінің мінез – қылығы неліктен бір – біріне ұқсас ?

6 слайд

7 слайд
АНТРОПОНИМИЯ БҰЛ ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНАН БЕРІ ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУ ЖҮРГІЗІП КЕЛЕ ЖАТҚАН ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ БІРІ . СОНЫҢ НӘТИЖЕСІНДЕ КЕЙІН АДАМ ЕСІМДЕРІН ЗЕРТТЕЙТІН АНТРОПОНИМИКА ҒЫЛЫМЫ ПАЙДА БОЛДЫ . ҚАЗАҚ ТІЛ БІЛІМІНДЕ АНТРОПОНИМИЯ ДЕГЕН ТЕРМИН БАР. АНТРО+ПОС – «АДАМ, ОНИМ//ОНИМА – «ЕСІМ», «АТ» ДЕГЕН СӨЗ. ЕНДЕШЕ, АНТРОПОНИМ ДЕГЕНІМІЗ – «КІСІ ЕСІМІ», АНТРОПОНИМИКА ДЕГЕНІМІЗ – ОНОМАСТИКАНЫҢ КІСІ ЕСІМДЕРІН ЗЕРТТЕЙТІН САЛАСЫ .

7 слайд

8 слайд
Бала – адамның бауыр еті. Қай ата – ана да өз шаңырағында шыр етіп сәби дүниеге келгенінде оған ең жақсы есімді қоюға тырысады. Негізінен, жаңа туған сәбиге есім таңдауға қазақтан дана, қазақтан шебер халық жоқ. Алайда, әрбір ата – ана баласына ат қоярда өзіне жүктелер жауапкершілікті жете сезініп, оған сақтықпен қарағаны, он ойланып, он толғанып барып қана жүрегі қалаған есімді сәбиіне қойғаны абзал. Өйткені, есімдердің адам өміріне, адам атына планеталардың ықпалы өте айрықша. Осы адам есімдерін зерттеуші ғалымдардың дәлелдеуінше, есім бала өміріне айтарлықтай әсер етеді, сәбилерді неғұрлым көркем есімдермен атаған сайын, баланың тұла бойы соған сәйкес көркемделе түседі.Баласының атын ырымдап қою – ата – анасының ниетін білдіреді

8 слайд

9 слайд
Апта күндеріСейсенбі Дүйсенбі Сейсенбай Сәрсенбі Бейсенбі Сәрсенбай Бейсенбай ЖұмабайЖұма СенбайСенбі ЖексенбайЖексенбі Дүйсенбай

9 слайд

10 слайд
  Атадан балаға жалғасып, ұрпақтан-ұрпаққа ұласып келе жатқан ізгі дәстүр, тамаша салттарымыздың бірі – ат қою үрдісі. Дана қазақ сәбиге ат қоюға ерекше мән берген. Тіпті осы ат қою дәстүрінен халықтың наным-түсінігін, салт-санасын, арман-мүддесін, эстетикалық талғамын анық байқауға болады. Және уақыт, заман талабына сай, есім талғау, таңдау реті өзгеріп отыратындығы тағы бар. Мәселен, осыдан бірнеше ғасыр бұрын Абылай, Есім, Керей, Ахмет, Ыбырай, Жылқыбай, Қойшыбай сынды есімдер жиі қойылатын болса, бүгінде бұл үрдіс біршама өзгерген. Қазақстан Республикасының статистика агенттігі ең көп таралған ұл балалардың есімдерін былай деп көрсетеді: 1. Ерасыл 1. Айзере 2. Әлихан 2. Айару 3. Санжар 3 .Інжу 4. Нұрислам 4. Кәусар 5. Нұрасыл 5. Аружан

10 слайд

11 слайд
САУАЛНАМА 1) Өз есімін ұнай ма? А) ұнайды Ә) ұнамайды

11 слайд

12 слайд
ӨЗ ЕСІМІҢ ҰНАЙДЫ МА? 85 % 15%И Ә ЖОҚ 17-иә 22оқушы 5-жоқ

12 слайд

13 слайд
Назар аударыңыз! Әрбір әріп белгілі бір санға сәйкес келсе, әрбір сан белгілі бір планетаның ықпалына бағынады. Адам өз есімінің қай планетамен байланысты екенін төмендегідей тәсілмен анықтай алады. Осы кесте бойынша әрбір адам өз есімінің тиесілі санын анықтап, сол арқылы қай планетаның мінезі мен тағдырына қаншалықты әсер ететіндігін білуіне болады. Әрбір есімнің санына сәйкес планеталардың ықпалына орай адам бойында қалыптасатын ерекше қасиеттер

13 слайд

14 слайд
А-Ә-1 Е-5 Л-2 Р-2 Х-5 Ы-І-1 Б-2 Ж-2 М-4 С-3 Ц-3 Ь-1 В-6 З-7 Н-Ң-5 Т-4 Ч-7 Э-6 Г-Ғ-3 И-Й-1 О-Ө-7 У-Ұ-Ү-6 Ш-2 Ю-7 Д-4 К-Қ-2 П-8 Ф-6 Щ-9 Я-2

14 слайд

15 слайд
Мен-Сымбат 3+1+4+2+1+4 =1 5 =1+5=6 Ернар 5+2+5+1+2 =1 5 =1+ 5 = 6 ШОЛПАН: СЕЗІМТАЛ, СҮЙКІМДІ, ТӘКАППАР, ІСКЕР, ЖОЛЫ БОЛҒЫШ. Агиль 1+3+1+2+1 =8 САТУРН: СЫРТЫ СУЫҚ, ІШІ ЖҰМСАҚ, ПРАГМАТИК, БІРБЕТКЕЙ, САҚ, ӨЗ ЕҢБЕГІНЕ СҮЙЕНЕДІ, СЕНІМ АРТУҒА БОЛАДЫ.

15 слайд

16 слайд
ПЛАНЕТАЛАР… 1. КҮН: КӨСЕМ, ТӘКАППАР, АСТАМШЫЛ. 2. АЙ: СЕЗІМТАЛ, ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА БЕЙІМ, ҚИЯЛ КЕҢІСТІГІ МОЛ, ПАРАСАТТЫ. 3. ЮПИТЕР: КЕҢПЕЙІЛ, ОПТИМИСТ, ТІЛТАПҚЫШ, ИДЕАЛИСТ. 4. УРАН: ТІКМІНЕЗ, БІРБЕТКЕЙ, ӨЗІМШІЛ, ЖҰМЫСҚА ТИЯНАҚТЫ, АДАМДАРМЕН ТЕЗ ДОСТАСАДЫ. 5. МЕРКУРИЙ: КӨПШІЛ, ЕПТІ, БАСТАМАШЫЛ, СЫНШЫЛ, МОЙЫМАУШЫЛЫҚ. 6. ШОЛПАН: СЕЗІМТАЛ, СҮЙКІМДІ, ТӘКАППАР, ІСКЕР, ЖОЛЫ БОЛҒЫШ. 7. НЕПТУН: ЖҰМСАҚТЫҚ, СЕЗІМТАЛ, ЫМЫРАШЫЛ, ҚАЙЫРЫМДЫ, ФИЛОСОФ. 8. САТУРН: СЫРТЫ СУЫҚ, ІШІ ЖҰМСАҚ, ПРАГМАТИК, БІРБЕТКЕЙ, САҚ, ӨЗ ЕҢБЕГІНЕ СҮЙЕНЕДІ, СЕНІМ АРТУҒА БОЛАДЫ. 9. МАРС: ҚАЙРАТТЫ, ҚЫЗБА, БАСЫНАН СӨЗ АСЫРМАЙДЫ, ҚЫСЫМҒА ТӨЗБЕЙДІ, ӨЗІМШІЛ, ТЕК ӨЗІНЕ СЕНЕДІ. 10.ЖЕР: СҮЙКІМДІ, ӘДЕПТІ, БІЛІМПАЗ.

16 слайд

17 слайд
        Бұрындары балаға есімді бесікке бөлер алдында қойған. Қазақтың салт-дәстүрін зерттеушілердің  бірі Ю.Бошняков бұл туралы былай деп жазады: «Баланы бесікке бөлерде күн ілгері ауыл- аймаққа хабар беріліп, әркім қал-қадірінше той жасайды.Тойға жиналғандар балаға қатысты екі шараны  жүзеге асыратын болған. Бірінші кезекте балаға ағайын-туысының ұйғарымымен өздері іштей құптап жүрген есімді қою. Мұны сол ауылдың ең беделді азаматы сәбиді қолына алып азан шақырып, үш рет  бала есімін құлағына қайталайды. Ал, ақсүйек әулеттердің баласына есімді молда құран оқып, кітапқа қарап қояды. Мұнда көптеген ырым-жорамал бар.   Негізінен, қазақ халқын-да балаға ат қойғанда ата-аналардың арқа сүйейтін ең басты он бес салт-дәстүрі бар. Олар:

17 слайд

18 слайд
1. Балаға артық саусағына қарай ат қою. Есімдері: Артық, Артықәлі, Артықбай, Қосекен. 2. Балаға тіл-көз тимейді деген ниетпен ат қою. Есімдері: Жаманбай, Қойшыбай,Ошақбай, Тезекбай. 3. Баланың дені сау, жаны берік болуы үшін ат қою. Есімдері: Тасболат, Тастемір,Шымырбай. 4. Баласы шетіней берген үйде жас сәбиге ат қою. Есімдері: Аман, Аманкүл, Есен, Жүрсін, Тоқтар, Тұрсын, Тұрсынкүл т.б. 5. Бала-шағаларының өмірі ұзақ болсын, көп жасасын деген ниетпен ат қою.Есімдері: Жанұзақ, Жүзбай, Жүзжасар, Мыңжасар, Өмірбек, Сексенбай, Тоқ- санбай, Ұзақбай. 6. Бұрын-соңды болған қару-жарақ аттарына байланысты ат қою. Есімдері: Қылышбай, Мылтықбай, Найзабек, Садақбай, Шоқпарбай т.б. 7. Елдің ардақты аза-маттарының атын солардай батыр, дана, өнерлі болсын деген ниетпен жаңа туылған балаға ат қою. Есімдері: Абай, Абылай, Ғабит, Жәнібек, Иса- тай, Қазыбек, Махамбет, Сәбит, Сәкен, Сырым, Төлеби, Ыбырай т.б. .

18 слайд

19 слайд
8. Ерекше көзге түскен белгілеріне қарай ат қою. Есімдері: Анарбай, Қалдыгүл, Қалдыбай, Құдірет, Меңдібай, Меңдігүл, Сүндет. 9. Ислам дінінің әсеріне байланысты ат қою. Есімдері: Ғали, Жамал, Зылиха, Иса, Мұхаммед,  Омар, Оспан, Сүлеймен, Хадиша. 10. Қыз аттарына аспан әлемінің, аңдардың, асыл тастардың, қымбат маталардың, нәзік өсімдіктердің атын қою. Есімдері: Айман, Алтын, Еңлік, Жібек, Жұлдыз, Күміс, Құралай, Мақпал,  Меруерт, Раушан, Шолпан, Шынар т.б. 11. Мерзімінен бұрын дүниеге келген балаға ат қою. Есімдері: Лекер, Шалабай, Шалабек. 2. Мұрат-мақсатыма жеттім-ау деген ниетпен ат қою. Есімдері: Арман, Бақыт, Мақсат, Мұрат. 13. Соңғы балаға ат қою. Есімдері: Кенжебай, Кенжегүл, Кенжетай. 14. Төрт түлік мал, аң мен құстарға байланысты ат қою. Есімдері: Арыстан, Аюбай, Бота, Ботагөз,  Бүркіт, Қойшыбай, Сандуғаш т.б. 15. Ұлы жоқ үйде қыз туғанда ат қою. Есімдері: Болған, Тойған, Ұлбала, Ұлтуған,Ұлмекен, Ұлбосын,  Ұлтуар, Ұлжан, Ұлту т.б

19 слайд

20 слайд
ЕРЕКШЕ ЕСІМДЕР

20 слайд

21 слайд
 Сымбат б ірге оқитын сыныптасым. Оның есімі көп кездесе бермейтін ерекше есімдердің бірі. Сымбатқа қойған сауалдарым бойынша мен осындай жауап алдым:  « Негізінен «сымбат» деген сөз көрік, кескін, келбет деген мағынанаы білдіреді. Сол мағынаға байланысты анам сымбатты болсын,көрікті болсын деп қойды.Әрі анам өзінің есіміне де ұқсастырған.  Маған өз есімім қатты ұнайды. Менің есімімді қойған ата-анама алғыс білдіремін » -дейді.

21 слайд

22 слайд
Ерекше есімдердің қатарына әрине өз есімім де жатады. Сондықтан да, өз есім туралы айтып кетейін. « Агиль » деген араб тілінен алынған есім. Қазақша аудармасы « Ақыл » дегенді білдіреді. Агиль деп есімім імді атам қойған екен. Яғни, атынына заты сай ақылды,дана болсын деп.Осы есімді алған адам өзіне сенімді алдына қойған мақсатына жетуге тырысады екен.

22 слайд

23 слайд
ҚОРЫТЫНДЫ:  Мені есімдердің мағынасы өте қатты қызықтырады, мен әрі қарай зертеу жұмысымды жалғастырамын.  Мектебіміздегі,  Ауылымыздығы,  Еліміздегі ерекше есімдерді зерттеймін.

23 слайд

24 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ

24 слайд