Ғылыми жоба.Тереңөзек ауылының экологиялық проблемалары.

1 слайд

2 слайд
Жамбыл облысы Т.Рысқұлов ауданы Жамбыл атындағы орта мектебі Ғылыми жұмыстың тақырыбы: «Тереңөзек ауылының экологиялық проблемалары» Зерттеген: Жандарқызы Диана 8 “ә” сынып оқушысы

3 слайд

4 слайд
I.Кіріспе Мақсаты: Адам балдасы тұрып жатқан жерінің ауасын жұтып, өмір сүреді. Ол үшін, әрине жұтатын ауа, ішетін суы таза болуы – денсаулыққа тікелей байланысты. Адам баласының ұзақ ғұмыр кешуі үшін де ең алдымен - таза табиғаттың қалыптасуымен байланысты. Экологиялық мәселе —табиғатқа және керісінше табиғаттың адамға тигізетін қолайсыз әсерлеріне байланысты туындайтын кез келген құбылыс. Экологиялық жағдай - ондағы тіршіліктің тұрақтылығын немесе тепе-теңдігін сақтау. Аталған жоба – ауылдың экологиялық жағдайы туралы болып отыр. Тереңөзек ауылының таза табиғатын сол күйінде сақтау, экологиялық жағдайға апармау - ең негізгі мақсаттың бірі болып саналады.Ол үшін ауылдағы басты экологиялық мәселелерді анықтап алып, зерттеу және болдырмаудың жолдарын қарастыру.

5 слайд
Ғылыми жобаның міндеті: Жергілікті мекеннің экологиялық жағдайын басты назарда ұстау. Тұрған жеріміздің табиғатын сақтау үшін, экологиялық жағынан сауатты болу. Экологиялық жағдайларды сипаттау. Экологиялық жағдайдың негізгі себептерін ашып көрсету.Адам денсаулығын сақтау. Ғылыми жобаның өзектілігі: Әр адам баласы кішкентай кезінен табиғатты қорғаудың жолдарын білу, табиғаттың әр бөлшегін аялауды күнделікті мақсатымыз деп санап, сол үшін атсалысу. Экологиялық сауаттылық пен адами құндылықтарды насихаттау арқылы өскелең ұрпақтың саналы патриоттық сезімдерін дамыту.

6 слайд
ІІ.  Зерттеу бөлімі 2.1. Экология ғылымы туралы ұғым   Қоршаған орта тірі және өлі табиғаттан құралған , өзара тығыз байланыстары бар біртұтас жүйе. Табиғатта болатын барлық құбылыстар мен өзгерістер осында өтеді. Қоршаған ортаның күрделі проблемаларын зерттейтін, ғылыми тұрғыдан ұсыныстар жасайтын ғылым саласын  экология  дейміз. Ол гректің "oicos”-"үй, мекен, жай” деген мағынаны білдіреді. Экология бір ортада өмір сүретін  организмдерді зерттейді, олардың басқа  организмдермен және қоршаған ортамен ара қатынастарын анықтап, жиынтық қорытынды жасайтын ғылым. Сондықтан «экология» қоршаған ортаны сақтаудың ғылыми негізі болып саналады.

7 слайд
Экология ғылымының негізгі міндеттері:  организмдердің бір-бірімен қарым-қатынастары мен қоршаған табиғи ортасын зерттеу;  табиғи ресурстарды, оларды тиімді пайдалану және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздерін жасау;    адам, қоғам, табиғат арасындағы гормониялық байланыстарды реттеу;  биосфера шегіндегі географиялық заңдылықтардың тұрақтылығын сақтауды қамтамасыздандыру;    биосферадағы тіршілікті қалыпты сақтауды ғаламдық ноосфералық деңгейге көтеру;

8 слайд

9 слайд

10 слайд
      ІII. Негізгі бөлім 3.1.Туған өлкем - Тереңөзек Туған жер-адам баласының кіндік қаны тамған, жанына, жүрегіне жақын, қимас сезімге бөлейтін алтын ұясы.Оның топырағы да, тауы мен тасы, өзен – көлдері де ыстық болады.Әркімге өз ауылы,туған жері мақтан. Сол ауылдардың бірі – Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Тереңөзек ауылы. Әкімшілік құрамына: Тереңөзек, Көкарық, Шолақ- Қайыңды ауылдары кіреді. Тұрғындар саны шамамен – 3048 адам. Географиялық орнына келетін болсам - бұл ауыл Тараз қаласынан 60шақырымда, ал Т.Рысқұлов ауданынан батысқа қарай 54шқ қашықтықта орналасқан.

11 слайд
Алатаудың баурайында орналасқан ауылдың өзіндік ерекшелігі бар және Шолаққайың сайы ауылдан – 5,5 шқ орналасқан. Тереңөзек арқылы халықаралық Батыс Еуропа – Батыс Қытай автомагистральді жол өтеді. Қазақстан темір жолының бойында орналасқан ауылдың болашағы жарқын. Ауылдың аумағының басым бөлігі жазық, тек Оңтүстік ғана таулы. Мұнда Қырғыз Алатауының Ашамайлы, Қорғантас, Қарақыр, Көкқия, Қайыңды және Көкдөнен таулары орналасқан. Жер қойнауынан құрылыс материалдары барланған. Климаты: континенттік, қысы біршама жұмсақ, жазы ыстық, солтүстік қуаң. Ауаның қаңтар айындағы орташа температурасы –6 – 8°С, шілдеде 22 – 26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері - 250 – 350 мм, таулы бөлігінде 500 мм-ге дейін жетеді. 

12 слайд
  Өсімдіктерінен тау шатқалдарында бұта аралас қайың, терек, жеміс ағаштары, тау бөктерінде сұлыбас, қылқан боз, бетеге, Қорағаты өзенінің солтүстік жағалауынан бастап жусан түрлері басым, күйреуік, баялыш, жыңғыл, сексеуіл, ши, т.б. шөлге төзімді өсімдіктер өседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қоян, таутеке, арқар, ақбөкен мекендейді. Ауылдың негізінен биязы жүнді қой, астық, қант қызылшасы, етті- сүтті мал, жылқы өсіруге маманданған.  Тереңөзек атауының мағынасы: бұл жердегі өзектің жайдан емес, терең екендігін білдіреді. Мен  үшін  туған жерімнің әр тасы, бір тамшы суы да қымбат.Оның самал желі,таза ауасы, жұпар исі аңқыған даласы кез келгеннің жанын жаулар алады. Туған жер - адам өмірімен тікелей байланысты. Қазіргі таңда бұл бағытта жасалып жатқан игі істер ұшан- теңіз, тек солар тоқтап қалмай, жалғасын тауып, ауыл инфрақұрылымының дамуына өзіндік үлесін қосса деген тілек бар. «Жаңа заманның жаңа талаптарына бейімделіп, кез келген өзгерістер ауылдан бастау алу керек.

13 слайд
Ауылдың көріністері

14 слайд
3.2. Ауылдың экологиялық ластану көздері Таза табиғат үшін күрес – өмір үшін күрес деп түсінгеніміз абзал. Табиғат – адам баласын дүниеге келтірген аяулы Ана. Бүкіл тіршілік атаулының алтын ұясы және аялы бесігі, құтты қонысы мен өсер мекені. Адам – тұлға болып дүниені танып, есті жиып, етек-жеңін түріп, қалыптасқалы қашан. Замандар тасқыны – адамдар қолымен. Өмір өтер, бірақ табиғат орнында қалар. Дегенмен, табиғат ананың да жүрегі құлазып, көңілі сарғайып қала береді. Менің ауылымда көгілдір отын – газ бар және ауыз сумен қамтылған. Сонымен бірге халықаралық Батыс Еуропа – Батыс Қытай автомагистральді жол өтіп жатыр. Темір жол бойындағы табиғаты көркем жерде орналасқан ауыл болып саналады. Бұл жобада менің қозғап отырған мәселем – ауылымның экологиясы, яғни Тереңөзек ауылының экологиясы туралы айтамын.

15 слайд
Тереңөзек ауылының әсем табиғатын болашақта да сол күйінде ауылдың халқы болып сақтап қалу керек. Ауылымызда мынадай мәселелерді шешіп алсақ деп ойлаймын. Шолаққайың тау етегінде кварцит минералы бар. Алдағы уақытта кварцит минералын өндірген кезде, ауылдың таза ауасы ластанады, адамдардың денсаулығына кері әсері болады. Бұл аймақ мал шаруашылығымен айналысады, осы төрт түлік малдың өріске шығатын жолы үлкен трасса бойымен жүреді, жол бойы малдың қиы мен қалдықтары шашылып,үлкен күре жолды ластап жатады. Малдың қалдық, қилары жол бойына төгіледі. Ал ол бұл жолдың халықаралық маңызы бар болғандықтан, оны таза күйін сақтап тұру қажетті.

16 слайд
Ал трасса жолдарын таза ұстау – осы жерде өмір сүріп жатқан адамдарға байланысты болады.Ол үшін – малды ұстаған әрбір адам белгілі бір тәртіппен, мал айдайтын арнайы жолдарды белгілеп, сол жолдар арқылы төрт түліктің өріске бару мен қайту жолдарын белгілі бір тәртіппен қадағалап отырса , жол бойында экологиялық жағдай болмас еді. Сонымен бірге, Тереңөзек ауылы суармалы егін және жүгері өсірумен айналысады. Жыл сайын үздіксіз бір жерге шаңын шығарып аталған дақылдарды егу – сол жердің топырағының құнарсыз болуына әкеп соғады, топырақ шаң – тозаңға айналып, ауаға таралады. Осындай жағдайға байланысты Қарасу суының тартылуына әкеп соқты.   Осы аталған мәселелер алдағы кезде ескеріліп, ауылдың таза ауасы мен әдемі табиғатын сол күйінде сақтап қалу – ауыл тұрғындарының міндеті.

17 слайд
Жүгері аймағында. Ауылдағы сенбілік

18 слайд
3.2. Экологиялық жағдайдың денсаулыққа әсері  Қоршаған ортаның экологиялық жағдайы мен ауру деңгейі. Адамның денсаулығының төмендеи, ауруға шалдығуын ағзаның ортаға толық бейімделе алмауымен, қолайсыз әсерлерге берген теріс жауабы ретінде қарастыру керек. Ғалымдардың есептеулері бойынша адамдардың денсаулық жағдайы 50—52%-ы — өмір сүру салтына, 20-25%-ы — тұқым қуалау факторларына, 18—20%-ы — қоршаған орта жағдайларына, ал 7—12% ғана денсаулық сақтау саласының деңгейіне байланысты болады. Антропогенді факторлар бұрын болмаған, жаңа техногенді ауруларды туғызады. Адамның денсаулығына зиянды әсер ететін факторлардың ішінде әр түрлі ластаушы заттар бірінші орын алады.

19 слайд
Адамның іс-әрекеті нәтижесінде экологиялық жағдайлар қалыптасады. Себебі, табиғатты қорғау шараларын бала кезден түсіндіріп, қамқорлық жасауға үйрету керек. Қазақтар - тумасынан табиғатты сүйіп өскен, қоршаған ортаға үлкен қараған халық. Бұған, күні кешеге дейін, туған өңіріміздің табиғатының таза болғандығын айтсақ та жеткілікті сияқты. Біздің халық – "экология" деген сөзді естімей өскен ұрпақ. Қаһарман халқымыз тауды бұзып, тасты жарып, жерді терең қазып, өзен-көлді бұғалықтап, ел үшін біраз игі істерді жүзеге асырды. Өкінішке орай, ғылым мен техниканың ғаламат жетістіктері және шапшаң дамуы, адамзаттың барған сайын аш көздікпен табиғатты тонауы, биосферадағы жаратылыстың тепе-тендік заңдарын бұзды. Осылардың нәтижесінде жеріміздің ауасы тарылып, өзен-көлі бүлініп, жайылымдардың топырағы тілініп, қоршаған ортамыз көз алдымызда азып-тоза бастады. Осындай жағдайларға жол бермеу баршамыздың қолымыздан келетін іс.

20 слайд
Қорытынды Кез келген экологиялық мәселелерді шешу үшін, адамдардыңәрекетімен болып жатқан ғылыми жетістіктердің барлық болашақ ұрпақтың сақталуына, денсаулығына, болашағына тұжырымдама беретін адам экологиясы. Ауаның тазалығы, қоршаған ортаның басқа құрам бөліктеріндегі тепе-тендіктің сақталуы адамның жұмыс қабілетіне, ұзақ өмір сүруіне жағдай жасайды. Тамаша табиғат көрністері адамның күш- қуатының қалпына келіп, тынығуына көмектеседі. Қазіргі кезеңде ғылым мен техниканың өркендеуінің нәтижесінде адамның қоршаған ортаға ықпалы артты. Мұндай ықпалдың зиянды Жақтарының бірі- адам денсаулығына әсер етуі. Сондықтан барлық экологиялық мәселелерді анықтап, оны шешуге өз үлесімді қосамын. Өзінің туып өскен жерін жақсы көретін Әрбір адам – сол жердің таза ауасын жұтып, таза суын ішетін болса, табиғатына да қамқорлық жасап, аялап, құрметтеуіміз керек.

21 слайд
Ұсыныстар • Ауылдың тазалығын сақтау туралы үгіт – насихат жұмыстары өз дәрежесінде орындалып тұрса;   • Төрт түлік малдың өріске шығатын арнайы жолын нақтылап, халықаралық маңызы бар жолдың айналасында тазалық шаралары сақталса;     • Сонымен бірге, Тереңөзек ауылы суармалы егін және жүгері өсірумен айналысуына байланысты егістік жерлердің топырағының құнарлы болуы ескерілсе;

22 слайд
                    Назарларыңызға рақмет!!!