#1 слайд
Ұйымдастыру кезеңі Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру жүзеге асырылады. Сабақ барысында оқушы өзін бағалап отыруы үшін, оқушыларға бағалау парақтары беріледі Ворд волл қосымшасында кіріп,жіктеу тапсырмасын орындайды

1 слайд

#2 слайд
Ұжымдық жұмыс «Жұмбақты шеш». Ол – таңғажайып тіршілік құбылысы. Ол ешқашан тоқтамайтын, күн-түн демей, бүкіл денеге өмірлік маңыздылығы зор қан айдайтын қозғалтқыш іспетті. Бірақ оның құпиясы тек оның физикалық жұмысына ғана емес, сонымен қатар рухани және эмоционалдық мағынасына да қатысты. Ғасырлар бойы адамдар оны тек биологиялық орган емес, сезімдер мен махаббаттың орталығы ретінде қабылдап келді. Мысалы, ежелгі Египет мәдениетінде ол адамның жанының тұрағы деп саналды. Ал бүгінгі ғылым онымен ми арасындағы байланысты зерттей отырып, оның эмоцияларға әсер етуі таңқаларлық екенін дәлелдеп келеді. Ол – тек қана биологиялық сорғы емес, ол өмірдің символы. Ол біздің эмоцияларымыздың күші мен адамгершілік қасиеттеріміздің айнасы іспетті. Мүмкін, оның құпиясы – оның тек қан айдаумен ғана шектелмей, адамдардың өміріне мән беретін күште жатыр.Ислам діні бойынша адамның имандылығы сол жұдырықтай етке байланысты. Соғады күні түні таппай тыным тоқтайды ол тоқтаса таудай тілің – ол,не?

2 слайд

#3 слайд
(ТЖ) «Ойлан, жұптас, бөліс» мәтінмен жұмыстанады. «Джиксо» әдісі арқылы тірі ағзалардың қантарату жүйесі жөнінде постер қорғалады. Тапсырма №1 – «Ақиқат/жалған». Берілген ақпараттардың талдап, ақиқат, не жалған екенін белгілеңіз. https://wordwall.net/ru/resource/82514161

3 слайд

#4 слайд
(жұптық жұмыс) Тапсырма №2 – QR код тапсырмасы «Талдамалы кесте». Жануарлардың қантамырлары мен жүрегінің құрылысын анықтайды ?

4 слайд

#5 слайд
(жеке жұмыс) Тапсырма №3 –Жүрек туралы ертегі: Омыртқалылардың эволюциясындағы өзгерістер Ертеде, табиғат әлемінде тіршілік атаулы жаңа даму жолына түскен еді. Әр түрлі омыртқалы жануарлардың ағзаларында Жүрек атты басқарушы өмір сүріпті. Әр жануардың жүрегі өзінше ерекше болыпты, бірақ Жүрек патша барлық тіршілік иелерін дамытуға көмектесіп, өз міндетін адал атқарыпты. Бір күні Ағзалар еліне табиғат-ананың елшісі – Эволюция келіп, барлық жануарлардың жүректерін зерттеуге кірісіпті. Эволюция жануарлардың жүректері қалай өзгеріп, жетілу арқылы өмірді жеңілдеткенін анық көріп, әр жүректің қызметін мақтапты. Алдымен ол балықтарға барыпты. Балықтардың екі қуысты жүрегі бар екен: бір қарынша мен бір жүрекше. Балықтың жүрегі қанға оттегіні тек желбезектер арқылы жеткізетін қарапайым жүйемен жұмыс істейді. – Сендер суда еркін жүзесіңдер, бірақ бұл жүйе тек суда тіршілік етуге ғана жарамды, – деп Эволюция балықтарға түсіндіріпті. Содан кейін Эволюция қосмекенділерге бет алыпты. Олардың жүрегі үш қуысты екен: екі жүрекше және бір қарынша. Мұндай жүрек оттегіге бай және оттегісі аз қанды араластырып тасымалдапты. – Жақсы жұмыс! Сендер судан құрлыққа шығуға бейімделдіңдер. Бірақ қан айналымын таза ұстау үшін одан әрі жетілу керек, – депті Эволюция. Келесі аялдама – жорғалаушылар болыпты. Олардың жүректері де үш қуысты болғанымен, кейбір түрлерінде қарыншалар арасындағы жартылай қабырға қанды араластыруды азайтыпты. Бұл оларға құрлықта белсенді тіршілік етуге мүмкіндік беріпті. Құстар мен сүтқоректілерге келгенде, Эволюция ерекше таң қалыпты. Олардағы төрт қуысты жүрек қан айналымын таза түрде екі бөлек жүйеге бөлген екен: бір жағы денеден оттегісі аз қанды алып келіп, өкпеге жібереді, ал екінші жағы таза, оттегіге бай қанды бүкіл ағзаға таратады. – Міне, керемет! Сендердің жүректерің өте күшті және тиімді! Бұл сендерге кез келген климатта, кез келген ортада тіршілік етуге мүмкіндік береді! – деп Эволюция таңданысын жасырмапты. Сол күннен бастап, Жүрек патша әр түрлі тіршілік иелерінің даму жолындағы рөлін мақтанышпен атқарып келеді. Әр омыртқалы жануардың жүрегі өз заманына сай бейімделіп, табиғат-ананың шебер туындысы ретінде қалыптасыпты. Қорытынды: Балықтың қарапайым екі қуысты жүрегінен бастап, құстар мен сүтқоректілердің күрделі төрт қуысты жүрегіне дейінгі эволюция – табиғаттың керемет жетістігі. Бұл бізге тіршіліктің әрдайым дамып, жетілу арқылы жаңа мүмкіндіктерге жол ашатынын көрсетеді.

5 слайд

#6 слайд
ПИЗА тапсырмасы: Жүрек эволюциясы туралы ертегі негізінде Тапсырма: Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Жауаптарыңызды дәлелдермен негіздеңіз. 1. Қызықтыру сұрағы (түсіну) Сұрақ: Ертегіден сіз омыртқалылардың жүрек құрылысының эволюциясы туралы не түсіндіңіз? 2. Салыстыру (талдау) Сұрақ: Төмендегі кестені толтырыңыз. Әр жануардың жүрек құрылысының ерекшелігін көрсетіп, олардың қан айналым жүйесінің тиімділігімен байланысын жазыңыз. Жануарлар тобы Жүрек құрылысы Қан айналымының тиімділігі Балықтар Қосмекенділер Жорғалаушылар Құстар мен сүтқоректілер

6 слайд

#7 слайд
Жануарлардың жүрек және қан тамыр жүйесі Жануарлар әлемінде жүрек және қан тамыр жүйесінің алуан түрлілігі таңқаларлық. Буылтық құрттардан бастап омыртқалыларға дейін, әр түрлі жануар топтарының өзіндік ерекше қан айналым жүйесі бар. Бұл презентацияда біз буылтық құрттардың, ұлулардың, буынаяқтылардың және омыртқалылардың жүрегі мен қан тамырларының құрылысы мен қызметін қарастырамыз. Әр топтың бейімделуі мен эволюциялық ерекшеліктерін зерттей отырып, биологиялық әртүрліліктің таңғажайып әлеміне саяхат жасаймыз.

7 слайд

#8 слайд
Буылтық құрттардың қан айналым жүйесі 1 Жүрек түтіктері Буылтық құрттарда, соның ішінде жауын құрттарда, бес жұп жүрек түтіктері бар. Бұл түтіктер денесінің алдыңғы бөлігінде орналасқан және қанды алға қарай жылжытады. 2 Дорсальды қан тамыры Денесінің арқа жағында орналасқан бұл тамыр қанды артқа қарай тасымалдайды. Ол жүрек түтіктерімен байланысты. 3 Вентральды қан тамыры Денесінің құрсақ жағында орналасқан бұл тамыр қанды алға қарай жылжытады. Ол денені қоректендіретін кіші тамырларға тармақталады. Буылтық құрттардың қан айналым жүйесі жабық болып табылады, яғни қан тек тамырлар ішінде қозғалады. Бұл жүйе оттегі мен қоректік заттарды тиімді тасымалдауға мүмкіндік береді.

8 слайд

#9 слайд
Ұлулардың жүрегі және қан тамырлары 1Жүрек құрылымы Ұлулардың жүрегі екі камерадан тұрады: бір құлақша және бір қарынша. Бұл жүрек олардың мантия қуысында орналасқан. 2Қан тамырлары Ұлуларда артериялар, веналар және синустар бар. Артериялар қанды жүректен шығарады, ал веналар қанды жүрекке қайтарады. 3Гемолимфа Ұлулардың қаны гемолимфа деп аталады. Ол оттегі мен қоректік заттарды тасымалдайды және ашық түсті болады. 4Ашық қан айналымы Ұлулардың қан айналым жүйесі ашық типті. Гемолимфа кейбір кезеңдерде тамырлардан тыс ағып, ағзалар мен ұлпаларды тікелей жуады. Ұлулардың қан айналым жүйесі олардың баяу қозғалысына және өмір сүру ортасына бейімделген. Бұл жүйе оларға қажетті оттегі мен қоректік заттарды жеткізуге жеткілікті.

9 слайд

#10 слайд
Буынаяқтылардың жүрек-қан тамыр жүйесі Жүрек түтігі Буынаяқтылардың жүрегі ұзын түтік тәрізді, денесінің арқа жағында орналасқан. Әр камерада остиялар деп аталатын саңылаулар бар, олар арқылы гемолимфа жүрекке енеді. Аорта Жүректен шыққан гемолимфа аорта арқылы бас пен дененің алдыңғы бөлігіне жеткізіліп, ашық қуыстарға құйылады. Ашық қан айналымы Буынаяқтылардың қан айналымы ашық типті. Гемолимфа ағзалар мен ұлпаларды тікелей жуып, оттегі мен қоректік заттарды жеткізеді. Буынаяқтылардың қан айналым жүйесі олардың күрделі дене құрылымына және белсенді өмір салтына бейімделген.

10 слайд

#11 слайд
Омыртқалылардың жүрегінің құрылысы Балықтар Балықтардың жүрегі екі камерадан тұрады: бір құлақша және бір қарынша. Қан жүректен желбезектерге, одан әрі денеге жіберіледі. Амфибиялар Амфибиялардың жүрегінде үш камера бар: екі құлақша және бір қарынша. Бұл құрылым оларға суда және құрлықта өмір сүруге мүмкіндік береді. Рептилиялар Көптеген рептилиялардың жүрегінде үш камера бар, бірақ қарыншада толық емес қалқа болады. Крокодилдердің жүрегі төрт камералы. Құстар мен сүтқоректілер Құстар мен сүтқоректілердің жүрегі төрт камерадан тұрады: екі құлақша және екі қарынша. Бұл құрылым оттегіге бай және оттегіге кедей қанның толық бөлінуін қамтамасыз етеді. Омыртқалылардың жүрегінің эволюциясы олардың өмір сүру ортасына және метаболизм деңгейіне байланысты болды. Күрделі құрылым жоғары белсенділік пен тұрақты дене температурасын қолдауға мүмкіндік береді.

11 слайд

#12 слайд
Омыртқалылардың қан тамырлары Артериялар Артериялар қанды жүректен ағзаларға жеткізеді. Олардың қабырғалары қалың және серпімді, жоғары қысымға төтеп беру үшін. Капиллярлар Капиллярлар - ең кішкентай қан тамырлары. Олар артериялар мен веналарды байланыстырады және заттар алмасуын қамтамасыз етеді. Веналар Веналар қанды ағзалардан жүрекке қайтарады. Олардың қабырғалары артерияларға қарағанда жұқа, бірақ клапандары бар, қанның кері ағуын болдырмау үшін. Омыртқалылардың қан тамырлары күрделі жүйені құрайды, ол қанның тиімді айналымын және барлық ағзалардың оттегімен және қоректік заттармен қамтамасыз етілуін қамтамасыз етеді. Бұл жүйе жануарлардың әртүрлі өмір сүру жағдайларына бейімделуіне мүмкіндік береді.

12 слайд

#13 слайд
Қан айналым шеңберлері 1 Кіші қан айналым шеңбері Кіші қан айналым шеңбері немесе өкпе шеңбері қанның жүректен өкпеге және кері қозғалысын қамтамасыз етеді. Мұнда қан көмірқышқыл газын шығарып, оттегімен қанығады. 2 Үлкен қан айналым шеңбері Үлкен қан айналым шеңбері немесе жүйелік шеңбер қанды жүректен денедегі барлық ағзаларға және кері тасымалдайды. Ол оттегі мен қоректік заттарды жеткізіп, қалдық өнімдерді жинайды. 3 Порталды жүйелер Кейбір омыртқалыларда порталды жүйелер бар. Мысалы, бауыр порталды жүйесі асқазан-ішек жолынан қанды бауырға жеткізеді, онда уытты заттар сүзіледі. Қан айналым шеңберлері омыртқалылардың тиімді газ алмасуын және зат алмасуын қамтамасыз етеді. Бұл жүйе жануарлардың әртүрлі өмір сүру жағдайларына бейімделуіне және жоғары белсенділік деңгейін сақтауға мүмкіндік береді.

13 слайд

#14 слайд
Жүрек-қан тамыр жүйесінің эволюциясы Қарапайым құрылым Буылтық құрттардың жабық, бірақ қарапайым қан айналым жүйесі бар. Бұл жүйе оларға қажетті оттегі мен қоректік заттарды жеткізуге жеткілікті. Ашық жүйе Ұлулар мен буынаяқтылардың ашық қан айналым жүйесі бар. Бұл жүйе олардың өмір сүру ортасына және қозғалыс ерекшеліктеріне бейімделген. Балықтардың екі камералы жүрегі бар, бұл судағы өмірге жақсы бейімделген. Бұл құрылым желбезек арқылы тиімді газ алмасуын қамтамасыз етеді. Күрделі жүйе Құстар мен сүтқоректілердің төрт камералы жүрегі бар, бұл жоғары метаболизм деңгейін және тұрақты дене температурасын қолдауға мүмкіндік береді. Жүрек-қан тамыр жүйесінің эволюциясы жануарлардың күрделенуімен және әртүрлі өмір сүру орталарына бейімделуімен тығыз байланысты. Бұл процесс миллиондаған жылдар бойы жүрді, нәтижесінде әртүрлі жануар топтарында өздеріне тән, бірегей жүйелер қалыптасты.

14 слайд

#15 слайд
Жүйелеу (бағалау) Сұрақ: Төмендегі мәлімдеменің дұрыс/бұрыстығын анықтап, өз жауабыңызды түсіндіріңіз. Мәлімдеме: "Құстар мен сүтқоректілердің төрт қуысты жүрегі барлық омыртқалылар үшін ең тиімді жүрек түрі."

15 слайд

#16 слайд
Рефлексия «3/2/1 әдісі»: 1. Мен білетін үш нәрсе ... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе....

16 слайд