"Жаз мезгілінің" картотекасы.

1 слайд
Жаз мезгілінің картотекасы

2 слайд
1. Ауа - райын бақылау.   Бақылау: Ауа -райына жүйелі түрде қадағалау жасау; маусымның сипатты белгісіне көңіл аударып және біріктіру; барлық жан жануарлардың белсенді өміріне, өсімдіктердің өсуіне және жарығына, жылудың төгілуіне байланысты орнату. Маусым - жаз басы, алмалар гүлдеп болады, күннің төгілуі, ылғалдар -өсімдіктің толқынды өсуімен, құрт- құмырсқалардың, құстардың келуімен байланысты; 22-маусым ең ұзақ күн, ең қысқа түн екенін атап өткен жөн. Шілде - ең ыстық уақыт; күндізгі күннің ыстығы түн суығына ие болады да, жиі күн күркіреу, жаңбыр болады. Тамыз - күні ыстық, түні суық, температура азаяды. Суыту алғашқы қатуға әкеледі. Балаларға жаз табиғатының өзгерісі жөніндегі білімін нығайту. Қимылды ойын «Тату, барлығы бірге» Алаңның қарама қарсы жағына тепе теңдікті сақтай отырып, бір жолға қозғалуға балаларды үйрету; бір жылдамдықпен бірін бірі қуып жетпей, жүгіруді үйретіп дамыту.   Еңбек іс-әрекеті: Құмның үстіне құм себу және суару. Еңбекке қатысу , еңбекке баулу: бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге үйрету.      

3 слайд
2.Күнді бақылау   Бақылау Күннің көзі жылу мен жарықтың негізгі көзі болатынын ұғындыру; күннің қозғалысымен шығуын қадағалауды жалғастыру, күннің ұзаруымен жылынуын белгілеу күн ұзын, күннің көзі ұзақ тұрады, жоғары көтерілсе ыстық болып, онан сайын ысиды. Күнің төгілуі ,ылғалдар -өсімдіктің толқынды өсуімен, құрт- құмырсқалардың, құстардың пайда болуымен байланысты орната білу.   Қимылды ойын «Ақ сүйек» Өз бетінше ойынды ұйымдастыра білуге дамытуды жалғастыру, ереженің нормасын және тәртібін орындау. Еңбек іс-әрекеті Гүлді күту Учаскеде өсетін өсімдіктерді өз бетінше қорғауға үйрету. Гүлге ұқыпты қарауға және сүюге тәрбиелеу.

4 слайд
3. Желді бақылау   Бақылау Ауа қозғалысы жөнінде бастапқы түсініктемені нығайту;желдің қалай құрылуы жөніндегі мәліметтерді толықтыру: жер қызады,жерден ауа қызады, одан әрі жоғарлайды, ал суық ауа оның орнын басады, содан соң жел тұрады. Желдің нашар, күшті жақтарын ажырата білуге үйрету; қандай белгілері бойынша желдің күштілігін анықтау қажет екенін түсіндіре білу; ағаш қозғалса күшті жел, шөп тербелсе әлсіз жел. Жазғы желді қысқы желмен салыстыра білуге үйрету. Табиғатқа қызығушылықты, қадағалауды дамыту. Қимылды ойын: «Қол ұстасып жүру» Белгі бойынша ортаға қозғалуға, екі шеңбер құра білуге үйрету(орталар қарама қарсы жаққа айналады, қолдарын ұстамай бір жағына) . Ұжымдық сезімге тәрбиелеу. Еңбек «іс-әрекеті» Үй өсімдігін отырғызу Үй өсімдігін отырғызуға қатысу. Жұмыс аяқталған соң жұмыс орнын өз бетінше жинауға үйрету. Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер «Ойлан, асықпа» Тәрбиеші тапсырмасы бойынша сөз табу. «Күннің көзі» сөзіне- айқын, ыстық,жарық...; «аспан» сөзіне- бұлт,көгілдір,жаңбыр сәйке келетін сөз табу. Тапсырма. Су бойынша желдің күштілігін анықтау. Өзіндік іс-әрекеті. Ойында балалардың өз бетінше бір бірімен араласа білуін, өзінің іс әрекетімен қылығын білдіруге, өз пікірінде тұруға, құрдасының ұсынысымен келісе алмайтынын көрсетуге үйрету.        

5 слайд
4.Аспанды бақылау   Бақылау: Балаларға аспанның әсемдігін көруге үйрету; қадағалау барысында бұлтты ажырата білу, аспан бұлтты, бұлтсыз екенін айту керек. Табиғатта судың ауыспалы айналымы жөнінде түсініктемені толықтыру және бекіту; ең бастысы желдің бұлтты қалай қалыптастыратыны жөнінде түсініктеме беру. Бұлттың қозғалысы және өзгерісі жөнінде бақылағанда қадағалауды дамыту. Ашық аспанда бұлтты байқау жеңілірек, оның баяу қозғалатынын, бірте- бірте көбейіп, өзінің түрін өзгертетінін, мақтаға ұқсайтын массаға айналатынын, немесе, керісінше, азайып және еритінін атап өтуге болады. Табиғаттың әсемдігін тамашалауға тәрбиелеу.   Қимылды ойын «Дөңгелек лапта» Екі топқа бөліне білуге үйрету, ойыншыларға допты лақтыру, ойын тәртібін сақтай отырып(сызықты баспай). Қозғалыс координациясын дамыту.   Еңбек әс-әрекеті Атыз арасындағы шөптерді отау және жинау. Атыз маңайындағы жолдарды өз бетінше тәртіпке келтіру, тазалықты сақтау.   Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер «Не жөнінде айтылады» Сипатты белгісі бойынша табиғат құбылысын шеше білу(жарқырайды, аспан, бұлыңғыр найзағай ойнайды).   Өзіндік іс-әрекеті Балаларды өз бетінше ойын тақырыбын таңдауға, қоршаған ортаның жағымды жақтарын қадағалау кезінде алынған тәжірибе кезіндегі сюжетін дамытуға үйрету. Ойынның бірыңғай сюжетінде бейнеленген, әр түрлі қайнар көздерінен алынған білімдерін ұштастыруға үйрету.          

6 слайд
5. Жауын, бұршақты бақылау.   Бақылау: Жауынның алғашқы белгілерін байқау: бұлттар бұл қараңғы, қалың бұлттар. Жауынның қалай құрылатыны жөнінде түсініктемені бекіту (су тамшысынан құрылатын бұлт аспанда ұзақ тұрмайды, жерге жауын болып құлайды; егер тамшылар кішірек болса -жауын сіркірейді, ірі тамшылар - жауын жиі құяды; әр бағыта болса- тікелей, қисық). Жазда жауын әр түрлі болатынын түсіндіруді қалыптастыру. Жылдың жылы уақытында жауынның орнына бұршақ жаууы мүмкін – бұл мұз жауынның қатқан тамшылары. Егер бұршақ өте ауыр болса, олар жерге түседі. Қорытындылай келе, бұл ауа температурасына байланысты болатынын атаған жөн. Жерден жоғары ауа өте суық, ол жер буынын суытады. Жазда жансыз табиғат құбылысына қызығушылығын дамыту. Қимылды ойын: «От- су» Жүргізушінің есептеуді таңдау талабын нығайту; белгі бойыша әрекет етуге үйрету «От» бәрі отыра бастайды, «Су» айналым бойынша бір жаққа ағады. Ойында жолдастарының және өзінің ойын нәтижесін дұрыс бағалауға үйрету. Еңбек іс-әрекеті: Қажеттілік бойынша(аквариумда судың ауысуы). Аквариумдағы суды ауыстыруда ересектерге көмектесу. Қолайсыз жұмыстан қашпай, белсенді орындау. Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер: «Қайсысы ұқсайды» Белгісі мен айырмашылығы бойынша пәндерді топтастыру; өз жауабын түсіндіре білу. Эксперимент. Құм мен балшықтың су өткізуін көрсету. Қорытынды. Құм арқылы су тез өтті және балшық арқылы өтпеді.   Өзіндік іс-әрекеті: 3-4 адамнан құралатын ойын тобының бастапқы кеңістікті жағдайды ұйымдастыруға, рөлді бөлуге, ойын тақырыбын алдын ала келісуге балаларды дайындау.  

7 слайд
6.Кемпірқосақты бақылау   Бақылау: Көкжиектегі әр түрлі иінге-кемпірқосаққа көңіл бөлу керек; кемпірқосақтың қалай құралатынын түсіндіріп толықтыру керек (аспан төңірегінде қарама қарсы орналасқан күннің көзі жауынның пердесін жарқыратқанда); кемірқосақты қарастыру, түрін атау, иіннысанды формасы бар екенін атау. Көңіл бөлуін және талғампаздығын дамыту.   Қимылды ойын «Кім алысқа секіреді» Ұзындыққа орнынан секіруді нығайту; жарысқа қызығушылығын дамыту. Жолдастарының сәттілігіне қуану.   Еңбек іс-әрекеті: Бөлімшеде ағып кетуді тазарту. Өз бастамасымен балаларды үлкендерге бөлімшедегі ағып кетуді тазарту кезінде көмектесуге үйрету; орнына өз бетінше еңбек құралдарын жинау.   Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер. «Болады -болмайды» Жанды және жансыз табиғат өзгерісі жөнінде, әр маусым жөнінде біріктірілген түсініктемені қалыптастыруды жалғастыру.   Эксперимент. Кемпірқосақтың құрылуы.Күннің көзіне арқамен тұрып, суды бүркіп шашу. Қорытынды. Кемпірқосақ , күннің көзі жауын пердесін жарқыратқанда, ал адам қарама қарсы жағында болғанда құрылады. Өзіндік іс-әрекеті: Ойынның ұйымдастырушылық мерзімінде (ойын барысында және қажеттілігі кезінде) рөлмен байланысты , балаларға бірбеттілік қатынастар мағынасын бөлуге көмектесу, бір -біріне көмектесуге талаптану, ылтипаттық білдіру, күтпеген жағдайдан алып шығу, қиыншылықтарды жеңу сияқты ойын рөлдеріне бейімдеу.    

8 слайд
7. Күннің күркіреуін, найзағайды бақылау.   Бақылау: Найзағайдың жарқылдауын бақылау, найзағай- бұл бұлт пен жердің арасында, бұлт арасында пайда болатын үлкен электр шашуы. Найзағайдың жекеленген гуілін тыңдап, ысқырыққа айналатынын байқауға болады; күннің күркіреуін елестетуді нақтылау, күннің күркіреуді табиғат құбылысы екенін түсіндіру, яғни қалың аспанда найзағай пайда болады, ол одан соң күн күркіреуге ұласады. Күн күркіреу әрбір найзағайдан соң болып отырады, одан кейін жауынның құюына ұласады, одан соң табиғат жанданады, ауа тазарады, ал өсімдіктер таза және жарқырайды. Қауіптіліктен құтылу үшін, күн күркіреу кезінде балаларға өздерін қалай ұстау керек екенін түсіндіру керек. Қимылды ойын «Бір аяқта секіру эстафетасы»( тәжік халық ойыны) Сап түзеп, екі топқа бөліну. Бір біріне эстафетаны тапсыра отырып,бір аяқпен қуып жетуге қозғалуға үйрету.Сыпайыгершілікке, тартысты шын шешуге тәрбиелеу. Еңбек іс-әрекеті Тотықұс үшін бақажапырақ тұқымын жинау Тотықұсты тамақтандыру үшін тұқымды өз бетінше жинауға тәрбиелеу. Табиғат бұрышында мекендеушілерге сезімін тәрбиелеу. Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер «Ең алдымен не, одан соң?» Өсімдіктерді күту жөнінде балалардың білімін нығайту(суару, отырғызу кезектілігі); құстардың көбеюі(жұмыртқа, құс, балапан). Өзіндік іс-әрекеті Әр балаға оларды қызықтыратын ісімен айналысуға мүмкіншілік беру.    

9 слайд
8.Өзенді бақылау   Бақылау: Су айдынының өмірін бақылауға үйрету (бақалар қатты бақылдайды, суда кішкентай балықтар көрінеді, судың бетінде суөлшеуіш қозғалады, өсімдік пайда болады, құстар жүзеді, қанаттарын тазалайды, дәндерді тереді); су айдынының әсемдігін тамашалауға болады (су көп, күннің көзіне су жарқырайды, өзеннің айналасында шөптер, гүлдер өседі, олар өзенді жарқыратады, ағаш бұтақтары өзенге иіліп, оның бейнесі түседі). Жаздың басында су таза, көгілдір, өсімдік көп болатынына назар аудару керек, ал жаздың аяғында бұлдыр, өсімдік аз. Көгілдір суда құм, тас, өсімдік және шағын балықтар көрінеді. Су айдынына ілтипатты қарауға тәрбиелеу.   Қимылды ойын «Қарғы және бұрыл» Орнынан жоғары секіруге үйрету. «Хоп!» белгісі бойынша кеңістікке бейімделу.   Еңбек іс-әрекеті Тотықұс, аквариум үшін құм жинау Балаларды ең үнемді жұмыстарға үйрету. Еңбек қызметінің мәдениетіне тәрбиелеу.   Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер «Ұшады, жүзеді, жылжиды» Құстардың, құрт құмырсқалардың, жануарлардың қозғалысы жөніндегі түсініктерін ұлғайту.    Өзіндік іс-әрекеті Дәлізде ауа- райының жағдайын ескере отырып, сабақ және ойын үшін жағдай құру. Жағымды әдет ғұрпын қалыптастыру.  

10 слайд
9. Жағадағы ө сімдіктерді бақылау (қамыс, қураған шөптер , элодея )   Бақылау: Өмірде көптеген өсімдіктер үшін ылғалдың қажеттілігі жөнінде түсінігін қалыптастыру, себебі олар көлдің жағасында өседі: қамыс(ұзын және төзімді сабағымен өсімдік), қураған шөптер, элодея,тал; Сипатты белгілерін бөлуге және өсімдіктерді салыстыруға үйрету; жағада, су айдынында өздерін ұстай білуге үйрету: ересек адамдарсыз суға жақындамау, ағаштарды сындырмау, өзінен кейін шашпау. Қимылды ойын «Орман, батпақ, өзен»(белорус халық ойыны) Қоршаған әлем жөнінде білімін нығайту; белгі бойынша әрекет етуге үйрету: тәрбиеші жануар, құс, құрт- құмырсқа аттарын атағанда балалар олардың мекендейтін жерлерін көз алдарына елестетіп, сол маңайға жүгіреді; ойын дамыту(әр ортаны еске сақтау керек- орман, батпақ, өзен). Еңбек іс-әрекеті Ұқсатып жасау үшін жағада ұлутас, тастарды жинау Ұқсатып жасау үшін, ұлутас, тастарды жинауды өз бетінше орындау. Жұмысты жоспарлауға, ұжымда еңбектенуге қалыптастыру. Дидактикалық ойындар. Тәжірибе және эксперименттер «Бөліктері бойынша біл» Жағада өсіп тұрған өсімдіктер атауын нығайту, атын атау, суреттің бөліктерін Қарастырып (мысалы, тек жапырақтар бейнесімен) атын атау. Өзіндік іс-әрекеті Өз ойын жүзеге асыруға, бірлескен ойында өз тәртібіне жауап беруге талаптандыру.    

11 слайд
10. Ағаштарды бақылау (қайың, терек,үйеңкі) Жеміс ағаштарымен салыстыру (алма).   Бақылау: Бөлімшеде өсіп тұрған ағаштарды ажыратуға және атын атауға үйрету(жапырағы, түбірі, тұқымы бойынша); жазда ашық жасылды бұтақтардың көбейгеніне көңіл аудару керек, көлеңке түседі, сондықтан ыстық күндерде орманда салқын; Ағашты ұрығымен салыстыруға үйрету(мысалы, алма бағымен), бала бақшаның территориясында өсіп тұрған, айырмашылығын атасақ жемісі бар. Бұтақтың иілуіне қарай,ағаштағы жапырақтар бояуы мен түрлерінің әр түрлілігін салыстыру кезінде көрсету керек.Туған өлкесінің табиғатына сүйіспеншілік танытуға тәрбиелеу.   Қимылды ойын: «Атам, менің атам»( армян халық ойыны) Өз бетінше сергектік ойынын, физикалық сапасын, шапшаңдығын, ептілігін ұйымдастыру қажеттілігін жалғастыру.   Еңбек іс-әрекеті: Ұқсатып жасау үшін мақта, бұтақ, түбірлерді жинау Өз бетінше бұтақ, түбірлерді ұқсатып жасау үшін әдетке айналдыруды жалғастыру. Жинақталған материалдард...