Кибер қылмыс

1 слайд
Кибер қылмыс

1 слайд

2 слайд
Бүгінде ұялы телефоны, компьютері немесе банк карточкасы бар кез - келген адам кибер қылмыскердің құрбанына айналуы мүмкін. Күнделікті өмірдегі өте ыңғайлы, жаңа жоғары технологиялар өте қомақты қаржыдан айырылып қалуға әкеліп соғатын құралғыларға айналып отыр. Әлемде жыл сайын 500 миллиард доллар алаяқтардың есепшотына түседі екен.

2 слайд

3 слайд
Адам баласы ойлап тап ­қан ақпараттық технологиялар ар­қылы көрсетілетін қызметтердің де әлсіз тұстары жеткілікті. Бү ­кіл әлемді уысында ұстаған онлайн­ның да осал тұстары табылып тұр ­ғанда, ешкімді қанға бөктіріп, қа­руға қаражат кетірмей-ақ, қаскөй әре­кеттерді жүзеге асыра алатын тым ақылды адамдар, яғни қара ни ­етті ІТ мамандар мемлекеттерді ми­ ллиондап шығынға батырып отыр. Қазіргі киберхакерлер – жай ға ­на адамдар емес, бұл үлкен қар ­жы­лай ресурстарға ие болған күш. Мемлекеттерге ақ ниетті хакерлер, анығырағы ки ­берқылмыстардың қалай жүзеге асы­ рылатынын бүге-шігесіне дейін ажы ­рата алатын мықты кадрлар ауа­дай қажет. Бұл дерттің ендігі дауасы – осы. Өйткені, киберқылмыстың бү ­гінгі бет алысы жөнінде нақ­ты мағлұматтар беру мүмкін емес. Себебі жалғыз, заманауи ақ ­па­раттық және компьютерлік технологиялар күн санап дамуда. Сәйкесінше, олардың фун ­к­циялық мүмкіндіктері артып ке­ле­ді. Бұл киберқылмыс де ­рек­терін табуды қиындатады.  Оған қоса, көп жағдайда кибер­қыл­мыстан зардап шеккендер қыл ­мыстық қол сұғушылыққа ду­шар болғанын дөп уақытында түсіне қоймайды. Сондықтан да құқық қорғау органдарына қылмыс туралы хабар кеш түседі.

3 слайд

4 слайд
Мысалы, Алматы қа ­ла­сында «Интернет- банкинг» электронды жүйесі арқылы кә ­ сіпкерлердің шоттарынан ақша ұр ­лаумен айналысқан қылмыстық топ ­тың әшкереленгенін көзі қарақты оқырман ұмыта қойған жоқ. Тергеуде айқындалғандай, қыл ­ мыскерлер Бас проку ­ра­ту­ра­ның атынан ғана емес, сонымен қатар, Салық комитетінің, Қар ­жы министрлігінің, аталған ми­нис­ трліктегі Мемлекеттік кіріс ­тер ко­митетінің және әртүрлі қыз ­мет­тердің де атынан хаттар жі ­бер­гені мәлім болды.

4 слайд

5 слайд
Скиммер Скиммерді (ақпаратты көшіретін құрал) алғаш пайдалану Англияда тіркелген. Содан кейін бұл құралды жасау және пайдалану жөніндегі нұсқаулық дүниежүзіне тарады. Әдетте, скиммер өзіңіз карточкаңызды салып, PIN-кодыңызды теретін банкомат пернетақтасына және картридеріне тікелей жапсырылатын құрал түрінде болады.

5 слайд

6 слайд
Біздің елімізде қылмыстың бұл түрі әзірше жаппай сипат алған жоқ. Мұндай оқиғалар жылына екі-үш рет орын алады, – дейді полицейлер. – Әдетте, мұнымен шетелдіктер айналысады. Тек Алматыда Ұлыбританияның, Литваның, Италияның азаматтары құрықталды. Жақында бізге Молдова мен Румынияның скиммерлері келді. Бұл қылмыстың мәні төмендегідей, скиммерлер бір елдің аумағында адамдардың карточкасындағы мәліметтерді арнайы құралмен көшіріп, артынан оны басқа пластикке, яғни, көшірме-карточкаға аударады, ал ақшаны басқа елдің аумағында шешіп алады. Сондықтан құқық қорғау органдарына жәбірленушілердің шағымдары бойынша жедел шаралар қолданып, қаскүнемдерді қылмыстың ізін суытпай құрықтау өте қиын.

6 слайд

7 слайд
Қазақстан тарихында полицейлер қылмыстың осындай түрі үшін біздің елдің бір ғана азаматын құрықтаған. Тергеу барысында оның бұдан бұрын ұзақ уақыт Ұлыбритания мен АҚШ-ты ұзақ уақыт мекендеп, оқығаны анықталды. Кезбелерге, яғни, гастролерлерге, келетін болсақ, полицейлердің сөзіне қарағанда, олар асықпай әрекет етеді. Кейде олардың операцияларын анықтауға жарты жылға дейін уақыт кетеді. Кезекті жорыққа шығу үшін, алаяқтар кәнігі әскерилер іспетті, алдымен барлау жүргізеді. Елге әдетте саяхатшы ретінде келген олар асықпай қала көшелерін аралайды, банкоматтардың техникалық сипаттамасын, адам көп жүретін, ең бастысы, қалталылар мекендейтін аймақты мұқият зерттейді. Маңыздысы, скиммерлер өз қызметі үшін жеке тұрған банкоматтарды пайдаланып, сауда үйлерінде, тікелей банктерде тұрған банкоматтарға жоламайды. Бұл жерлерде олардың «жұмысына» бейнебақылау камералары мен күзетшілер кедергі келтіреді. Көп ретте скиммингтік құрал таңертең ерте қойылады. Алғашында алаяқтар олар адамдардың күдігі туған- тумағанын білу үшін мұқият бақылайды, артынан бірнеше сағатқа қалдырып кетеді. Осы кезде қанша адамның банкоматты пайдаланытын және олардың кейін қаншама ақшадан айырылатынын елестету қиын емес шығар. Айтпақшы, скиммерлердің бұлжымас ережесі бар, олар мәлімет алған елде карточкадан ақша шешпейді. Полицейлер құрықтаған бір топ мәліметтерді Алматыда көшірген, карточкалардың көшірмелерін Еуропада дайындап, ал ақшаны Оңтүстік Америкада шешіп отырған.

7 слайд

8 слайд
Кәсібилер кеңесі 1. Өзіңіздің түйсігіңізге сеніңіз. Мүмкін, сіз өзіңіздің секеміңізді тудырған қандай да бір ерекшелікті байқаған шығарсыз. Ол бұрыштан шығып тұрған сым, карта қабылдағыштағы банкоматқа келіңкіремейтін ерекше пластик, үйреншікті емес жерге орнатылған камера немесе бірнеше камералар, ерекше түймешелер түрінде болуы мүмкін. Ол не болса да, егер секемденсеңіз, басқа банкоматты пайдаланғаныңыз абзал. •2. Банкоматта айна, жарнама орналастыруға арналған оғаш ілгектердің және басқалардың болмауын мұқият қараңыз. Банкоматта артық ешнәрсе болмауы керек. Ешқандай айна, алабөтен көлемдегі пластикалық қаптамаға салынған жарнама,ешқандай пластмасса қораптар және басқалары. Мұндай қосымша заттар қаскүнемдерге камераны жасыру үшін қажет. 3. Пластикалық карточкадан қолма—қол қаржы алу үшін бір ғана банкоматты пайдалануға тырысыңыз.Егер сіз ұзақ уақыт бір банкоматы пайдалансаңыз, онда, мардымсыз өзгерістің өзін бірден байқайсыз. Бұл сіздің алаяқтардың құрған қармағына түспеуіңіздің ықтималдығын апрттырады. •4. Банкоматқа скиммер немесе камера орнатылғаны туралы күдігіңізді тексеруге ұялмаңыз. Скиммер – тез және оңай алынатын құрал. Егер сіз карточка қабылдайтын құрылғыдан күдіктенсеңіз, оны орнына қозғалтып көріңіз. Мұндай әрекет бірде бір банкоматтың шынайы құрылғысына әсер етпейді, ал скиммердің жұлынып қалуы мүмкін. Сондай-ақ, бұл кеңес жарнамның және тағы басқа заттың артына тығылған камераға да қатысты. Естеріңізде болсын, ол банкоматтың жоғары жағына орналастырылып, клиентің бетіне қаратылған камера қатысты емес.

8 слайд

9 слайд
Жапонияның Окинава аралында өткен форумда 35 елден келген ақпараттық коммуникация және IT технология саласының мамандары хакерлік шабуылдарға қарсы тұрудың жолдарын қарады.  Ел Премьері Синдзо Абэнің айтуынша, әсіресе 2020 жылы Токиода өтетін Олиvпиада ойындары қарсаңында кибер қылмыспен күресті күшейту маңызды. Айта кетейік, хакерлік шабуылдар АҚШ, Германия, Қытай секілді алыптардың өзін әбігерге салып отыр.  Токио әлемді жайлаған қылмыспен тізе қосып күресуді ұсынып отыр.  Аико Шимаджири, Жапонияның ғылым, технология және ғарыш саясаты министрі  -Конференцияны қорытындылай келе, киберқылмыспен күресте халықаралық ынтымақтастық керек деген тұжырым жасауға болады. Жапония үкіметі Олимпиада және Паралимпиада ойындары кезінде ақпараттық шабуылдарға төтеп беру үшін сенімді жүйе жасайды. Microsoft корпорациясының бол ­жамы бойынша, 2020 жылға қарай хакерлік шабуылдан әлем ­дік экономикаға келтірілген шы­ғын­ның сомасы 3 трлн долларға жет­пек. 

9 слайд